હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વનો બ્લૉગૉત્સવ - ૧૧ /૨૦૧૩

હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વના, '૧૧ / ૨૦૧૩' બ્લૉગૉત્સવ સંસ્કરણમાં આપનું સ્વાગત છે.

હિંદી ફિલ્મ સંગીતના પુરૂષ પાર્શ્વગાયકોમાંના  છેલ્લા સ્થંભરૂપ એવા મન્ના ડેને આખરે કાળે પોતાની ગોદમાં સમાવી લીધા. સંગીતના ચાહકોને જબરો ધક્કો લાગે તે તો અપેક્ષિત જ હોય!. તેમની કારકીર્દીને અલગ અલગ આયામોથી બિરદાવતી અનેક અંજલિઓ દરેક માધ્યમોમાં રજૂ થઇ હતી. તે પૈકીની કેટલીક અંજલિઓ અહીં પ્રસ્તુત કરેલ છેઃ

§  Dusted Off: Manna Dey: In Tribute

§  Murtaza Patel: દિલને ધબકતું રાખતા ગીતોનો ગાયક….મન્ના !

§  Biren Kothari @ Pallette - મન્નાડેની વિદાય: તુમ મિલે તો વીરાને મેં ભી આ જાયેગી બહાર

§  Songs of Yore: Remembering SD Burman’s Manna Dey

• Abhijit Bhaduri - The Ten Best Songs of Manna Dey
•  Dr. R C Mishra @ Life and Music - BEAUTIFUL KATHAK DANCE FROM HINDI FILM:JHANAK JHANAK PAYAL BAAJE(1955) – A Manna Dey and Lata Mangeshkar Duet- Janak Jank Payal Baje – Vasant Desai – Murli Manohar Krishan Kanhaiya

§  A Concert Review - In Pursuit of Manna Dey, Part 1, Part 2, Part 3

§  Speak Out India : Manna Dey - A Legend lost

§  IndiaTV :  I listen only to Manna Dey's songs, Rafi told fans -

§   TV9 : Manna Dey DEATH: Journey of Unmatched Musical Genius- Part1

§   SaReGaMa India - Shraddhanjali - A Tribute To Manna Dey | Zindagi Kaisi Hai Paheli | Audio Jukebox | Manna Dey Songs 

§  zeenews  - The Musical Journey of Manna Dey 

§  Firstpost - The top 10 songs of Manna Dey you must listen to

• Avijit Ghosh @ ToI - An eccentric list of rare gems by Manna Dey

§  Remembering Manna Dey : Tu Pyaar Kaa Saagar Hai

તેમની ગીતો સાથેની દુનિયાનાં બીજાં ઘણાં પાસાંઓની ચર્ચા અખબારપત્રો (અને સામયિકો)માંના લેખોમાં પણ થતી રહી છે. તે પૈકી કેટલાક લેખ પણ અહીં મૂકેલ છેઃ

• Manna & SD: A relationship beyond music
• Manna Dey was in awe of just one man, SD Burman – 
• Making sense of Manna
• Manna in Heaven
• Movies of Manna Dey & S. D. Burman - Manna Dey and S. D. Burman have worked together in the following movies. The list includes all types of association of Manna Dey with S. D. Burman in movies. As of today, Manna Dey and S. D. Burman have worked jointly in 28 movies.
• My songs were composed with me in mind
  
• Raju Bharatan - The Classic Dilemma of Being Manna Dey
•  The Statesman - Singer Manna Dey passes away -
• India Today - Manna Dey - A musical genius rarely matched
• Live Mint - Manna Dey: The singing philosopher
• Avijit Ghosh, TNN - Singer Manna Dey, master of the classical and the comic, passes away
• Versatile Manna Dey defied norms, gave songs masculinity
• MiDDAY - Manna Dey - A musical genius rarely matched
• 30 reasons we should say thank you Manna Dey
• Narayan Parsuram @ Karadi Tales: Recording with Manna Dey ('Nadiyaan Mein Paani' is one of the many testimonies to the absolute imaandari to "sur" that Manna Dey embodied. Listen to Manna Dey's 'Nadiyaan Mein Paani' here)

આ બધી શોધખોળ કરતાં મન્ના ડેના અવાજમાં રેકૉર્ડ થયું હશે એવું એક કવર સંસ્કરણ ગીત હાથ લાગી ગયું, જે મેં પહેલી જ વાર સાંભળ્યું. પરદા પર મોહમ્મદ રફીના અવાજની લગભગ બધી જ કમાલ પેશ કરતું આ ગીત - યે કુચે યે લીલામ ઘર બેબસી કે.... જીન્હેં નાઝ હિંદ હૈ પર વો કહાં હૈ - મન્ના ડેની મારી અંગત શ્રદ્ધાંજલિ સ્વરૂપે અહીં ગ્રંથસ્થ કરેલ છે.

નવેમ્બરનો મહિનો હિંદુસ્તાનના સહુથી મોટા તહેવારો પૈકી એક એવા દીવાળીના પર્વનો મહિનો છે. Dances on Footpathએ "અય દુનિયા બતા....ઘર ઘરમેં દીવાલી, મેરે ઘરમેં અંધેરા" (અમીરબાઇ કર્ણાટકી - અનિલ બિશ્વાસ) - કિસ્મત., ૧૯૪૩-ને My Favorite Diwali Song of All Timeમાં યાદ કર્યું છે.

આપણા બ્લૉગોત્સવનાં નવેમ્બરનાં સંસ્કરણમાં આપણે હિંદી ફિલ્મનાં ગીતોનાં દસ્તાવેજીકરણનાં ભગીરથ કામને પાર પાડનાર શ્રી હરમંદિરસીંગ 'હમરાઝ'ને યાદ ન કરીએ તે તો શક્ય જ નથી! ૧૯૩૧થી વહેલી હિંદી ફિલ્મ ગીતોની ગંગાને તેમણે 'હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષ'માં ગ્રંથસ્થ કરી છે. બીરેન કોઠારીએ બે વર્ષ પહેલાંના તેમના જન્મ દિવસે તેમનાં આ કાર્યને અંજલિ આપતો લેખ - હરમંદિરસીંઘ ‘હમરાઝ’: ફિલ્મી ગીતગંગાનું ગીતકોશમાં અવતરણ કરનાર ભગીરથ. - કર્યો હતો તેમ જ આ વર્ષે તેમની ૬૨મી વર્ષગાંઠ પ્રસંગે અને ફિલ્મશતાબ્દિએ આપણને મળેલી અનોખી ભેટ ને બીરદાવી છે.

આ પ્રસંગે ઇન્ટરનૅટ પર બહૂમૂલ્ય ગીતોને રજૂ કરનાર અસંખ્ય ગીત-પ્રેમીઓ પૈકી (Dr.) Surjit Singh, a diehard movie fan(atic), period અને Rare Old Hindi Songs by Classic Movie Club પણ યાદ કરીએ. બહુ જ જવલ્લેજ સાંભળવા મળેલાં ગીતોને યુ ટ્યુબ પર રજૂ કરનાર ફિલ્મ સંગીત રસિકોને પણ આપણે સલામ કરીશું.

અને હવે આપણે આપણું સુકાન આપણા નિયમિત બ્લૉગ મિત્રોનાં કાર્ય તરફ ફેરવીએ.

Evergreen Indian film musicએ 'સુવર્ણ યુગના ટોચના ૩ સંગીતકાર' પરના ત્રણ, વિગતવાર, અભ્યાસપૂર્ણ લેખોનું સંકલિત સમાપન કરતા લેખમાં લોક સંગીત, કવ્વાલી, શાસ્ત્રીય ગાયન, વિદાય ગીત અને પ્રેમ-રોમાંસનાં ગીતોને આવરી લેતો ૧૮ ટુકડાઓનો એક મજેદાર ખીચડો રજૂ કર્યો છે. આ સંદર્ભના મૂળ ત્રણ લેખ અહી જોવા મળશે:

• Top 3 composers of the golden era in Indian film music – part 1
• Top 3 composers of the golden era in Indian film music – part 2
• Top 3 composers of the golden era in Indian film music – part 3

અત્યાર સુધી કલ્યાણજી-આણંદજીનાં ગીતો વિષે આ મચ પર ખાસ કોઇ સંદર્ભ જોવા નથી મળ્યા. Top hits of Kalyanji Anandji, magical duetsમાં 8 tracks player પર જુદાં જુદાં પચીસ ગીતોને રજૂ કરાયાં છે. કલ્યાણજી -આણંદજી પરના વિભાગમાં મુકેશ માટેનો તેમનો ખાસ લગાવ, તંતુ વાદ્યોના અવનવા ઉપયોગની તેમની નિપુણતા, લતા મંગેશકર, સમૂહ ગાનનો ગીતનાં સ્વાભાવિક વિસ્તરણ તરીકે અનોખા ઉપયોગને રજૂ કરતાં ગીતો સાંભળી શકાય છે.

Songs of Yoreએ સચીન દેવ બર્મન પરની શ્રેણીના (હાલ પૂરતા) અંતમાં બે બહુ જ રસપ્રદ અને નોંધપાત્ર લેખ - SD Burman’s Bengali songs and their Hindi versions અને The ultimate SD Burman: His pure Bengali songs     કર્યા છે. તેમણે ગાયેલાં બંગાળી ગીતોનાં હિંદી ગીતોનાં સ્વરૂપાંકનવાળાં ગીતો તો Multiple version songs વિભાગને પણ ચાર ચાંદ લગાવે છે.

સચીન દેવ બર્મનનાં બંગાળી ગીતોના લેખમાં આપણને બે અન્ય સંદર્ભ લેખો - Non-film songs અને હાર્વેપામનો સુન મેરે બંધુ રે - પણ જોવા મળે છે.

આ વખતનાં સંસ્કરણમાં પણ આપણે મોહમ્મદ રફી વિષેના કેટલાક રસપ્રદ લેખની મૂલાકાત લઈશું.

Looking back at Jaikishan and remembering his bond with Mohammad Rafiમાં ડૉ. સૌવિક ચેટરજીએ, બહુ જ ઘણા દાખલાઓની મદદથી, ભારપૂર્વક કહ્યું છે કે જો ૧૯૭૧માં જયકિશનનું નિધન ન થયું હોત, તો મોહમ્મદ રફીનો પ્રભાવ બીજાં ઘણાં વર્ષો સુધી ટકી રહ્યો હોત.

Old Is Gold માં બૉલીવ્યૂઅરે અંગ્રેજી બારાખડીના પ્રત્યેક અક્ષર પરથી એક એક ગીતને The A-Z of Mohammed Rafi માં નોધેલ છે. આખી રજૂઆતને વધારે રસપ્રદ બનાવવા માટે અહીં, શ્વેત-શ્યામ ફિલ્મોમાંથી, રફીનાં યુગલ ગીતો અથવા સમુહ ગીતોને જ સમાવાયાં છે.

યુ ટ્યુબની અનેક મુલાકાતો દરમ્યાન મોહમ્મદ રફીને લગતી ખાસ ચેનલો પણ જોવા મળી છે. રફીનાં ગીતોને અલગ અલગ અંદાજમાં આ દરેક ચેનલે સંગ્રહીત કર્યાં છે. આ મંચ પર આપણે આવી ચેનલોને પણ ગ્રંથસ્થ કરીશું. આ મહિને આવી બે ચેનલો છેઃ Great Rafi અને Rafi Duets.

અંગ્રેજી બારાખડી પરના લેખોના સંદર્ભમાં કેટલીક રસપ્રદ પશ્ચાત કડીઓ પણ જોવા મળી છે, જેની પણ અહીં નોંધ લઈએ:

   ü  Hmong Chick Who Loves Indian Cinema - Bollywood Aplhabet Meme .

   ü  Shweta @ ApniEastIndiaCompanyએ સર્જેલ એક અનોખું સ્વરૂપ

   ü  Bloga Cabin અને Hollywood films,

   ü  Beth Loves Bollywoodએ રાની મુખર્જીને પસંદ કરવાનાં ૨૬ કારણો રજૂ કર્યાં છે.

આ મહિનાનાં આ સંસ્કરણમાં બહુ જ ઘણી વાનગીઓ રજૂ કરવાની થઈ. આશા કરીએ કે આપ સહુને આ સંસ્કરણ પસંદ પડ્યું હશે.

હિંદી ફિલ્મ પર બહુ ઘણા બ્લૉગ્સ જોવા મળે છે, પરંતુ તે પૈકી ઘણા બ્લૉગ ક્યાં તો ફિલ્મની સમીક્ષા વધારે કરતા જોવા મળે છે, અથવા તો બહુ નિયમિતપણે કામ થતું જોવા નથી મળતું. આપનાં ધ્યાનમાં આ પ્રકારના બ્લૉગ્સ કે સાઈટ્સ પણ હોય તો અમને જરૂરથી જણાવશો.......

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સનો બ્લૉગૉત્સવ - નવેમ્બર, ૨૦૧૩

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સના બ્લૉગૉત્સવનાંનવેમ્બર, ૨૦૧૩સંસ્કરણમાં આપનું હાર્દિક સ્વાગત છે.

આજનાં આ સંસ્કરણમાં આપણને ગુણવત્તા અને સામાજીક જવાબદારી વચ્ચેના સંબંધોને લગતા રસપ્રદ બ્લૉગ્સની મુલાકાત લેવાનો મોકો મળ્યો છે.

સલાહ્કાર સેવાઓના પૂર્વનિયામક રાજ સપ્રુ, BSR Insight પરના લેખ Sutainability: What’s Quality Got to Do With It?માં જણાવે છે કે 'કૉર્પોરેટ સામાજીક જવાબદારી(CSR)'નો એક કૉર્પોરેટ કાર્યક્ષેત્ર તરીકેનો ઉદય, 'ગુણવત્તા' કરતાં તો લગભગ ત્રણ ગણા સમય બાદ થયો છે, એટલે CSR પણ એક સંચાલન કાર્યભારથી આગળ વધીને નિયામક મંડળની બેઠકોના મહત્વના વિષયથી લઈને સંકલિત મૂલ્યો તરીકે પહોંચવામાં 'ગુણવત્તા'ને જ અનુસરશે એમ કહી શકાય.  ઘણાં લોકોનું એમ પણ કહેવું છે કે CSRનું કૉર્પોરેટ કક્ષાએ ટકાઉપણું /sustainability કાર્યભારમાંથી અલગ થતું જવું એ CSRનાં મૂલ્યોમાં સંકલન થવાની સિધ્ધિનું માપ કહી શકાય. આ સંદર્ભે 'ગુણવત્તા'એ પસાર કરેલી સફરમાંથી ઘણું શીખી શકાય તેમ છે.

BSRના American Society of Quality સાથેના સહયોગમાં પ્રકાશીત થયેલા તાજેતરના અહેવાલ “CSR and Quality: A Powerful and Untapped Connection”માં CSR અને 'ગુણવત્તા'નાં જોડાણનો, તેમ જ વધારે ઘનીષ્ઠ કક્ષાએ સાથે કામ કરી શકવાની તકોનો, તલસ્પર્શી અભ્યાસ કરાયો છે.

સામાજીકપણે જવાબદાર સંસ્થાઓનું ઘડતર / Building Socially Responsible Organizations:  ASQના સામાજીક જવાબદારી પહેલ હેઠળ નવી વેબસાઈટ - http://www.thesro.org/ - વિકસાવાઇ છે.  તેનું ધ્યેયયસૂત્ર છે -"ગુણવતાના વધારે વ્યાપક ઉપયોગ અને અસર દ્વારા વિશ્વની વિવિધ જરૂરિયાતોને પહોંચી વળવું."

સમગ્ર વિશ્વમાં, ગ્રાહકો પણ વ્યાપારઉદ્યોગનાં ઉત્તરદાયીત્વ અને સામાજીક જવાબદારી વિષે વધારે ને વધારે અપેક્ષા રાખતાં અનુભવાયાં છે.  સામાજીક રીતે વધારે જવાબદારી નીભાવવા માટે લોકોએ,  તેમ જ સંસ્થાઓએ, સામાજીક, સાંસ્કૃતિક, આર્થિક અને પર્યાવર્ણીય મુદાઓ વિષે વધારે નૈતિક અને સંવેદનશીલ સ્તરે વર્તવું પડશે.

આ ઉભરતી માંગને પહોંચી વળવા માટે 'ગુણવત્તા'ના ભાથામાં પૂરતાં સાધનો છે તેમ કહી શકાય. સામાજીકપણે જવાબદાર રીતરસમોને પધ્ધતિસરના અભિગમમાં આવરી લઈને વિશ્વની વિવિધ માંગોને પહોંચી વળવા માટે TheSROએ એક સહયોગાત્મક કાર્યમંચ છે.

ગુણવત્તા અને સામાજીક જવાબદારી વચ્ચેના સંબંધને વધારે વિગતમાં અહીં જોઇ શકાશે.

એક સંસ્થા તરીકે, Business for Social Responsibilityનું ધ્યેય સૂત્ર વ્યાપાર-ઉદ્યોગ સાથે મળીને ન્યાયી અને ટકાઉ વિશ્વ ઘડવાનું છે. તેમની કલ્પના એવાં વિશ્વની છે જ્યાં પૃથ્વીનાં કુદરતી સંસાધનોની મર્યાદામાં દરેક વ્યક્તિ સમૃધ્ધ અને સન્માનીય જીવન જીવે.

BSRના પરિવર્તનના સિધ્ધાંત અનુસાર જ્યારે વ્યાપાર, સમાજ અને સરકારનાં દરેક પાસાંનાં આગવાં કૌશલ્યો અને સાધનો એ ધ્યેય સાથે એકરૂપ થશે, ત્યારે એ ન્યાયપૂર્ણ અને ટકાઉ વિશ્વ પરિણમશે. વ્યાપાર- ઉદ્યોગની ભૂમિકા, આપણાં કુદરતી સંસાધનોની મર્યાદામાં, લોકો સાથે ઉચિતપણે પેશ આવી, વ્યક્તિની જરૂરિયાતો અને આકાંક્ષાઓને પૂરી કરે તે રીતે ઉત્પાદનો અને સેવાઓ પેદા કરવાની અને પહોંચાડવાની, તેમ જ બજારનાં અને નીતિવિષયક માળખાંને ટકાઉ ભવિષ્ય ઘડવા પ્રેરવાની છે.

મેસૅચ્યુસૅટ્સ યુનિવર્સિટીનું Lowell Centre for Sustainable Production, તેમના પ્રકલ્પો અને સહયોગીઓ દ્વારા પર્યાવરણવાદ તેમ જ વ્યાવસાયિક સ્વાસ્થ્ય અને સલામતીની નવી વ્યાખ્યા ઘડવાના લાંબા ગાળાના પડકારોને ઝીલવાની સાથે સાથે આ પરિકલ્પનાઓ, ઉત્પાદન અને વપરાશની નવી પધ્ધતિઓ કારીગરો માટે સ્વાસ્થ્યપ્રદ, પર્યાવરણની દ્રષ્ટિએ સક્ષમ, આર્થિક રીતે પોષણક્ષમ અને સામાજીક પણે જવાબદાર રહી શકે છે તેમ પણ કરી બતાવે છે.

હવે આપણે ગુણવત્તાનાં તકનીકી પાસાંઓ તરફ ફરીશું.

October 2013 issue of IRCA’નાં ઑક્ટોબર ૨૦૧૩ના INformના અંકમાંજાપાનમાં તાજેતરમાં ભરાયેલાં અધિવેશન દરમ્યાનISO 9001 માનકનાં નવાં સંસ્કરણ વિશે સાવ અણકલ્પ્યા અભિગમને રજૂ કરતાં વ્યક્તવ્યો છે અને માનકો વિશેનાં આપણાં જ્ઞાનની પરીક્ષા કરતી અનન્ય કસોટી જોવા મળશે.

તેના તકનીકી વિભાગમાં રિચર્ડ ગ્રીન ભવિષ્યનાં સંચાલન તંત્ર માનકો માટે સંક્રાંતિ પ્રશિક્ષણ માટેના સર્વસામાન્ય અભિગમને રજૂ કરે છે.

આંતરીક ઑડીટને ગુણવત્તા સુધારનાં સમૃદ્ધ સાધન તરીકે વિકસાવવાના વિષય પર ગૉટ્ટ્ફ્રીડ ગીરીત્ઝર તેમનાં Quality Digestપરનાં નિયમિત કૉલમમાં આંતરીક ઑડીટને કાર્યદક્ષતા સુધારણા સાધન તરીકે વાપરવાની ભલામણ કરે છે. વિધિપૂરઃસર પ્રશિક્ષિત 'આંતરીક ઑડીટર' બીજાંઓને સહ-ઑડીટર તરીકે પ્રશિક્ષિત કરે છે. તેમના માટે આંતરીક ઑડીટર તરીકે પ્રશિક્ષણ અને અનુભવ મેળવતાં રહેવું જરૂરી બની રહે છે. આંતરીક ઑડીટ થાય તે પહેલાં, સંચાલન તંત્રનાં માનકોના, પોતાના વિભાગને લાગુ પડતા. નિયમોનો તેમણે અભ્યાસ કરતાં રહેવું જોઈએ.

ISO 9001માં એવી ૫૧ વસ્તુઓ શોધી છે જે ગ્રાહકના સંતોષના નિયમન માટે હોવી જોઇએ કે અમલ કરાયેલી હોવી જોઇએ. આ પૈકી ૩૪ (૬૬%) તો પ્રક્રિયાઓ કે કાર્યપદ્ધતિઓ છે. કેટલાક કિસ્સાઓમાં ગુણવત્તાનાં આયામો બહુ જ સ્પષ્ટપણે દેખાઇ આવે છે, જેમ કે પ્રતિબદ્ધતા / commitment (5.1),ગ્રાહક કેન્દ્રીતા / customer focus (5.2)કાર્યક્ષમતા /competence, જાગરૂકતા /awareness (6.2.2),અનુરેખણીયતા / traceability (7.5.3)અને સાતત્ય / continuity (8.5.1). તે ઉપરાંત નિયમન /control(૬), આલેખન અને વિકાસ / design and development (૬), ગુણવત્તા /quality (૩) અને સમીક્ષા / review (૩) જેવા ચાવીરૂપ શબ્દપ્રયોગો પણ આ સંદર્ભમાં વપરાયા છે.

ISO 9001ના અમલીકરણમાં સહુથી વધારે ટાળવી જોઇએ તેવી ભૂલો / The Most Common Mistakes with ISO 9001 to Avoid, ISO 9001ના આલેખન અને અમલીકરણને બહુ જ પાયાની બાબતો વડે ફરીથી ચકાસી જાય છે. એ રીતે ગુણવત્તા સંચાલન તંત્રને સંસ્થાનાં સમગ્ર વ્યૂહાત્મક પરીપ્રેક્ષ્યમાં લાવી શકાય છે.

"EPCI પ્રકલ્પમાં સતત સુધારણા માટે THE PDCA CYCLEનો ઉપયોગ"/ APPLY THE PDCA CYCLE FOR CONTINUOUS IMPROVEMENT ON EPCI PROJECTમાં આલેખીય ચિત્રણની મદદથી પ્રકલ્પ સંચાલનનાં ક્ષેત્રમાં સતત સુધારણાને લાગુ કરવાના વિચારને સમજાવાયો છે.

The No Crisis Blogપર Jørgen Winther તેમના લેખ – “ક્યાં સુધી સતત? PDCA ઘટનાક્રમ”/ How Long is “Continuous”? – On PDCAને સાંસ્કૃતિક ટેવના તેના ઉચિત પરિપ્રેક્ષ્યમાં મૂકી આપે છે. તેમનુ કહેવું છે કે સતત સુધારણાને પરાણે કરવી પડતી એક પરિયોજનાની દૃષ્ટિએ જોવાને બદલે દરરોજ કરવાની એક સ્વાભાવિક પ્રવૃત્તિ તરીકે જોવી જોઇએ.

અને હવે ફરીથી આપણે ગુણવત્તા પર વિહંગાલોકન કક્ષાના લેખો તરફ નજર કરીએ.

ગ્રેગ ગુડવીને ગુણવત્તા સંચાલન તંત્રની સંસ્કૃતિનાં ઘડતર સમયે જેના જવાબ આપવા જોઇએ એવા ત્રણ પ્રશ્નો રજૂ કર્યા છે, કારણકે કામગીરીની ઉત્કૃષ્ટતાનો ઉદાહરણીય ઢાચો બેસાડવા અને સંસ્થાનાં ચાવીરૂપ લોકો, પ્રક્રિયાઓ અને ટેક્નોલોજીનો યોગ્ય ઉપયોગ થઇ શકે તે માટે સમગ્ર સંસ્થાના સહિયારા પ્રયાસની જરૂર રહે છે.

એ ત્રણ સવાલો છે:

૧. સંસ્થામાં ગુણવતા નેતૃત્વ વિકસાવાઇ રહ્યું છે ખરું?

ઉત્તમ ગુણવત્તા સંચાલન કરતા રહેવા, અને નવીનીકરણ તેમ જ સતત સુધારણાનું વા્તાવરણ  બનાવ્યે રાખવા, માટે કૉર્પોરેટ કક્ષાનું માળખું હોવું જરૂરી છે, અને તે સાથે સ્થાનીય કક્ષાના અગ્રણીઓ પોતાના નિર્ણયો લઇ શકે તેટલી મોકળાશ પણ રાખવી જોઇએ.

૨. કોર્પોરેટ અને સ્થાનીય ગુણવત્તા સંચાલનનો યોગ્ય ગુણોત્તર શું હોવો જોઇએ?

સહુથી વધારે અસરકારક માર્ગ તો બંનેની વચ્ચેનો માર્ગ જ છે. સંસ્થાનાં ધ્યેયની પૂર્તિ સાથે જોડાયેલ હોય તેવી પ્રક્રિયાઓનાં પ્રમાણિત ધોરણ સ્થાપિત કરવાં જોઇએ. સતત સુધારણા અને સ્થાનીય નિયમનને ઉચિત કક્ષાએ લાગુ કરવાની દૃષ્ટિએ છોડી મૂકવાં જોઇએ. આમ , સમગ્ર કક્ષાની અસરકારકતાને મહત્તમ સ્તર સુધી લઇ જવાનું શક્ય બની રહેશે.

૩. ગુણવતા સંસ્કૃતિનાં ઘડતરમાં ટેક્નોલોજીનો શું ફાળો હોઇ શકે છે?

ટેક્નોલોજીની મદદથી ચડિયાતી કક્ષાનું આંકડાઓનું એકત્રીકરણ અને તેનાં વિશ્લેષણને સ્થાપિત કર્યા પછીથી પ્રત્યાયનમાં સુધારા થતા રહે અને ગુણવત્તાની આસપાસ સહકાર બની રહે તે પ્રકારનાં સંકલિત નિરાકરણો માટે ટેક્નોલોજી મહત્વનો ફાળો આપી શકે.

કૉટ્ટર ઇન્ટરનેશનલના શૌન સ્પીઅરમનને લ્યુવીસ કૅરૉલનું આ કથન બહુ જ પસંદ છે - ક્યાં જવું છે તે જો ખબર ન હોય, તો કોઇ પણ રસ્તો ત્યાં પહોચાડી દેશે. Your Company Vision: If It's Complicated, It Shouldn't Be, એ લેખમાં તો આગળ વધીને જણાવે છે કે દૂરંદેશીપણું આગળના માર્ગને સ્પષ્ટ કરવા માટે છે. અસરકારક દૂરંદેશીપણું સંસ્થાને ઝડપથી અને ચોકસાઇથી આગળ વધવામાં મદદરૂપ થાય તેવી અજવાળી લાક્ષણિકતા ધરાવે છે. સાદી ભાષામાં કહીએ તો તે જરા પણ જટિલ નથી.

Cultural Offeringપર કુર્ત જે. હાર્ડન તેમના લેખ, They don't care about you,માં કાર્યસ્થળ પર કર્મચારીઓને શીખવાડાતાં સહુથી મુશ્કેલ સેવાઓ અંગેના સિધ્ધાંતની  વાત કરે છે - તેઓને તમારી જરા પણ તમા નથી.

જો કે આમ હોવું એ સમાજમાટે કોઇ દુઃખદ વિવરણ નથી, તે તો સીધોસાદો વાણિજ્યક હિસાબ છે. આ તો મૂળભૂત માનસીકતા છે, જે માન્યામાં ન આવે તેટલી હદે મુક્તિ પ્રદાન કરનાર પરવડી શકે છે. આ સમજણથી સજ્જ થી, જો તેનો અમલ કરવામાં આવે તો, આપણી સમસ્યાઓ ઘટી શકે તેમ છે, આપણું ભારણ તો એથી પણ વધારે ઘટી શકે તેમ છે, કારણકે હવે આપણે આપણી સેવાઓ પ્રત્યે વધારે એકાગ્ર બની રહેશું. 

જો આ પાઠ શીખી લેવાય તો સફળતાના દરવાજા ખુલી જઈ શકે છે.

ફૉર્બ્સ પર Caroline Ceniza-Levine, તેમના લેખ, What Is The Better Metric: Feelings Or Numbers?.,માં ઍલ્બર્ટ આઈનસ્ટાઇનનાં આ કથનને ટાંકે છે - બધી મહત્વની બાબતોનો હિસાબ નથી હોતો, અને જે બધાંનો હિસાબ હોય છે તે તમામ મહત્વનાં નથી હોતાં. અને પછી ઉમેરે છે કે આઇનસ્ટાઈન સાવ સાચા છે. દરેક બાબત માટે કોઇ એક કોષ્ટક લાગુ ન પડી શકે. એ માટે તો આંકડાઓની ચોપાટ માંડવી પડે અને બાજી સમજવી પડે. બધી જ વાતને આંકડાઓમાં ઢાળી પણ નથી શકાતી, ન ઢાળી શકાવી જોઇએ.

વિશ્વ ગુણવત્તા માસ, ૨૦૧૩,માટેના સુઝાવો : નવેમ્બર ૨૦૧૩માં ચોથો વિશ્વ ગુણવતા માસ ઉજવાઈ રહ્યો છે. એ સમયે તેની વિશ્વ, અને જેમનાં જ્ઞાન, અનુભવ અને જોમને કારણે, જે કોઇ માંગે તેને સારી ગુણવત્તા ઉપલબ્ધ થઈ  રહી છે તેવા ગુણવત્તા વ્યાવસાયિકો, પરના પ્રભાવની સમીક્ષા કરાશે. આ કાર્યક્રમ વિષે વધારે માહિતી મેળવવા  www.worldqualitymonth.orgની મુલાકાત જરૂરથી લેજો.

આઇસોર 9001 અને અન્ય હાસ્ય દસ્તાવેજો - ગુણવતા એ ઘણો કઠોર વ્ય્વસાય છે એમ સ્વીકારીએ, તો કોઇ કોઇ વાર તેને લગતા તણાવમાંથી છૂટકારો પણ મળવો જોઇએ. ઑકસબ્રીજનાં વિના મૂલ્ય હાસ્ય દસ્તાવેજો આવે સમયે બહુ કામ આવી શકે છે.

EYESORE 9001 સહુથી પહેલી વાર ૨૦૦૪માં પ્રકાશીત થયેલ. તે પછીથી તે ૨૫૦,૦૦૦થી પણ વધારે વાર ડાઉનલૉડ કરી ચૂકાયેલ છે. તે બહુ જ પ્રસન્નચિતકારક છે અને માત્ર ISO 9001 માનક જ પર નહીં પણ તેને ઘડનારાં મશીન પર પણ તેમાં વેધક કટાક્ષ કરવામાં આવેલ છે. ISO 9001:2008 માટે સંવર્ધિત કરાયા પછી પણ તે અહીંથી વિના મૂલ્ય ડાઉનલૉડ કરી શકાય છે.

DUMBAS9100, તે જ રીતે, અવકાશ ઉદ્યોગનાં માનક AS9100ની વક્રોક્તિને સહારે, ઉડ્ડયન, અવકાશ અને સુરક્ષા ઉદ્યોગોને ઠેબે ચડાવે છે. તેમાં વપરાયેલી ભાષા થોડી પુખ્ત વયની હોઇ,પ્રબુદ્ધ વાંચકો તેને અહીથી ડાઉનલૉડ કરી શકશે.

હવે આપણે ASQ Videosની નિયમિત મુલાકાત લઈએ. સહુ પહેલાં 2013 World Quality Month,  અને તેની સાથે "World Quality Month" શબ્દ વાળા વીડીયો જોઈશું

 ASQ TV Episode 10: Teamwork : કોઇ પણ ટીમ સફળતાપૂર્વક શી રીતે કામ કરી શકે, પ્તાનાં ધ્યેય સિદ્ધ કરી શકે અને પરિણામો હાંસિલ કરી શકે તે અહીં જોઇ શકાય છે.

આ સંસ્કરણમાં આપણે  ASQ's Influential Voicesના જોહ્‍ન ઝ્રીમિયાકની મુલાકાત કરીશું.

 “ડેનીયલ જોહ્‍ન ઝ્રીમીયાક સરે, બ્રીટીશ કોલંબીયા, કેનેડાના રહેવાસી છે. છેલ્લે એકસેનચ્યરમાં એકત્રીકરણ અગ્રણી તરીકે કાર્યરત એવા ઝ્રીમીયાક બે દાયકાથી વધારે સમયથી ગુણવતા ક્ષેત્રે સક્રિય છે. ASQમાં તેઓ ક્વૉલિટી પ્રેસના લેખક અને સમીક્ષક, ફીનાન્સ અને ગવર્નન્સ - ક્વૉલિટી મૅનેજેમૅન્ટ ડીવીઝન - ટેક્નીકલ સમિતિના અગ્રણી સભ્ય છે. તેઓ AQualitEvolution બ્લૉગ પર પણ સક્રિય છે.

“ગુણવત્તાના સંદર્ભમાં મને જેટલા સવાલ થાય છે તેટલા જ જવાબ પણ મળી રહે છે. એ વિનિમય દ્વારા હું સમાનાર્થી વિચારધારાવાળાં લોકોનો સમુદાયની રચના કરી આપણા વ્યવસાયની પ્રસ્તુતિ પ્રસ્થાપિત કરવા અને ટકાવી રાખવા, તેમ જ આપણા આદર્શોની ખોજ કરતાં કરતાં મોટી ખોજની શોધનાં સ્વરૂપે સેવા કરવા માગું છું."

“૨૧મી સદીમાંના ગુણવતા વ્યવસાયના વિકાસમાં ભાગીદાર તરીકેના અનુભવો અભિપ્રાયોને વાચા આપવાનો A QualitEvolutionનો આશય છે. કૉર્પોરેટ ઔદ્યોગીકી આંકડાશાસ્ત્રી તરીકેની શરૂઆતથી માંડીને આજે આપણો વ્યવસાય આધુનિક અસ્તિતવની માંગ અને અપેક્ષાઓને આવરીને અનુકુલન સુધીની કક્ષાએ પહોંચી ચૂકેલ છે.

A QualitEvolution નાં કાર્યક્ષેત્રમાં ગુણવત્તા, વ્યાપાર પરિવર્તન, સંચાલન વિજ્ઞાન અને એવી બધી બાબતોને દૂર દૂર સુધી આવરી લીધેલ છે..”

હંમેશની જેમ આ સંસ્કરણની સમાપ્તિ, જોહ્‍ન હંટરના Management Improvement Carnival # 201ની મુલાકાતથી કરીશું.

આ બ્લૉગોત્સવ દરેક સંસ્કરણમાં ગુણવતા વિષયનાં બધાં જ પાસાંને ન્યાય કરી ન શકે તે તો સ્વાભાવિક ગણી શકાય. અને તેથી જ તેને વધારે સમૃધ્ધ અને પ્રસ્તુત કરવા માટે આપનાં સુચનો અને ટીપ્પણીઓ આવકાર્ય છે............