હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વનો બ્લૉગૉત્સવ - ૧૨ /૨૦૧૩

હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વના, '૧૨ / ૨૦૧૩' બ્લૉગૉત્સવ સંસ્કરણમાં આપનું સ્વાગત છે.

સુધા મલ્હોત્રા સુવર્ણયુગનાં પ્રતિભાશાળી પણ (વ્યાવસાયિક દૃષ્ટિએ) સફળ ન રહી શક્યાં હોય તેવાં ગાયકો પૈકી એક પાર્શ્વગાયક હતાં. તેમના ૭૭મા જન્મદિવસે, તેમનાં જાણીતાં અને બહુ ન જાણીતાં એવાં ગીતો વડે, તેમની પ્રતિભાને  Songs of Yore એ  Sudha Malhotra: The last of the niche singers of the Golden Eraલેખમાં પ્રસ્તુત કરેલ છે.

સોંગ્સપીકે.co પર સુધા મલ્હોત્રાની કેટલીક [ગૈરફિલ્મી] ગઝલો પણ સાંભળવા મળે છે.

IMIRZA777એ ગીતા દત્તના જન્મદિવસને યાદ કરવા એક બહુ જ ગમી જાય તેવી વિડીયો ક્લિપનું સંકલન કરેલ છે.

૮મી ડીસેમ્બર શર્મીલા ટાગોર અને ધર્મેન્દ્ર બંનેનો જ્ન્મદિવસ છે. જન્મભૂમિ પ્રવાસીની રવિવારની 'મધુવન' પૂર્તિના તેમના નિયમિત વિભાગ "રંગરાગ"માં શ્રીકાન્ત ગૌતમે "અભિનયના આઠમા રંગની રંગત"મા આઠની આ કમાલના રંગને એક નવો જ ઓપ આપ્યો છે - આ જોડીએ સાથે કરી એવી ફિલ્મો પણ આઠ છે. એ આઠ ફિલ્મો છે - દેવર, અનુપમા, સત્યકામ, યકીન, એક મહલ હો સપનો કા, મેરે હમદમ મેરે દોસ્ત, ચુપકે ચુપકે અને સની.

Conversations Over Chai પણ શર્મિલા ટાગોરના જન્મદિવસે તેમની વધારે ગમેલ ભૂમિકાઓને The Divas: Shamila Tagore માં એક નવા વિભાગનાં સ્વરૂપે રજૂ કરે છે.

દેવ આનંદની બીજી પૂણ્યતિથિના અવસરે Conversations over Chaiએ દેવ આનદ નશામાં હોય કે નશામાં હોવાનો સરિયામ ડોળ કર્યો હોય કે પછી ગીત દરમ્યાન શરાબનો જામ સતત હાથમાં રહેલ હોય તેવાં દેવ આનંદનાં 'ચક્ચૂર' ગીતોને યાદ કર્યાં છે.

તે ઉપરાંત, રાજ કપુરની ૮૯મી જન્મતિથિના ઉપલક્ષમાં, Conversations over Chaiએ   The Only Showmanનાં સ્વરૂપે બહ જ રસ પડે અને દિમાગ તેમ જ યાદદાસ્તને ખાસી કસરત કરાવે તેવા સવાલોની ક્વીઝ રજુ કરી છે.

રાજ કપુરના જન્મ દિવસની યાદમાં આપણે યુટ્યુબની ચેનલ DoordarshanNational પર  Portrait of the Director: Raj Kapoor અને પોતાના પ્રેમ...પોતાની દિલગીરીઓ... પોતાનું સંગીત...પોતાની ફિલ્મો અને પોતાની ફીલસૂફીની લાગણીની બહુ જ અંગત વાતોને રજૂ કરતી સિમિ ગરેવાલની દસ્તાવેજી કેફિયત  LIVING LEGND RAJ KAPOOR પણ માણીશું.

૧૪મી ડીસેમ્બર શૈલેન્દ્રની પણ ૪૭મી પૂણ્યતિથિ છે. શૈલેન્દ્રનાં વ્યાવસાયિક વ્યક્તિત્વનાં વિવિધ પાસાંઓને,કચ્છમિત્રની રવિવારની પૂર્તિના તેમના નિયમિત વિભાગ 'રજતપટના રંગ' પરના લેખ "બહુરંગી ગીતોના રચયિતા - શૈલેન્દ્ર"માં પ્રવીણ ઠક્કરે આવરી લીધાં છે.

આપણે તે ઉપરાંત યુ ટ્યુબના ખજાનામાંથી शैलेंद्र के गीत | Songs of Shailendraએ રજૂ કરેલ શૈલેન્દ્રનાં ૨૧ શીર્ષક ગીતો - A Compilation of Title songs,  crazyoldsongsની શૈલેન્દ્રને નાની સી અંજલિ \ A Small Tribute to Shailendra,  એનડીટીવી.કૉમની શૈલેન્દ્રની યાદ \ Remembering lyricist Shailendra  અને, આ બ્લોગોત્સવનાં ઓક્ટૉબર ૨૦૧૩નાં સંસ્કરણમાં પણ આપણે જેની મુલાકાત લીધેલ હતી તે, એબીપી ન્યુઝે પ્રસ્તુત કરેલ ચૌથી કસમ ના ભાગ ૧, ભાગ ૨ અને ભાગ ૩ની પણ સૈર કરીશું.

Dances on the Footpathએ નાસ્તીક (૧૯૫૪)નાં ગીતો - Nalini Jaywant Songs in Nastik (1954), with English Subtitles-  તેમની ત્રીજી પૂણ્યતિથિએ યાદ કર્યાં છે.

અને હવે આપણે અન્ય વિષયો પરના લેખો / બ્લૉગ/ વેબ સાઈટ્સની મુલાકાત લઇશું.

ફિલ્મ સંગીત વિષે થોડું પણ જાણનારને ‘આશા ભોસલે કોણ?’ તે સવાલ એક મશ્કરી જ લાગશે, પણ આશા પોસલે વિષે કેટલાં જાણતાં હશે? Atul’s Song A Dayએ, તેમના લેખ Aankh ke paani aankh mein rahમાં આશા પોસલે એ ગાયેલું ફિલ્મ પગદંડી (૧૯૪૭)નું આ ગીત રજૂ કર્યું છે.

આપણા બ્લૉગ વિશ્વના એક અન્ય મિત્ર શકીલ અખ્તરે પાકીઝા અને દુપટ્ટાને 'ઇન્હીં લોગોને છીના દુપટ્ટા મેરા" દ્વારા આધુનિકતાના આ યુગમાં હવે ભૂલાતી જાતી હાથ કારીગીરીઓની યાદ જોડે સાંકળી આપેલ છે. આજ  વિષયને લગતો, ટાઇમના ફોટોગ્રાફી વિભાગ - લાઈટબૉક્ષ- પરનો એક બહુ જ માહિતિ સભર લેખ - વિલિન થતા જતા હુન્નર - ભારતના ઘસાઇ ચૂકેલ વ્યવસાયો \Disappearing Trades: Portraits of India’s Obsolete Professions – LightBox -  પર જોઈ શકાશે.  

ખુબ જ જાણીતાં ગીતોની રૂપેરી પર્દા પર પ્રમાણમાં ઓછા જાણીતા અદાકારોની રજૂઆત Dusted Off તેમના લેખ Ten of my favourite ‘Who’s that lip-synching?’મા કરી છે.

Songs of Yoreએ ૧૯૩૫નાં 'દેવદાસ'માં કે સી ડેનાં ગીતોને યાદ કર્યાં છે. એ ગીતો છે:

મત ભૂલ મુસાફિર તુઝે જાના હી પડેગા  

ન આયા મનકા મીત ઉમરિયા બીત ગયી સારી

તેરી મૌત ખડી હો સિરહાને ઇધર

અરૂણકુમાર દેશમુખ હંમેશાં નવા જ વિષયને ખૂબ જ માહિતિસભર સંશોધનની સાથે રજૂ કરતા રહ્યા છે. "અનમોલ ફનકાર" પર તેમણે એક જ નામની ગુંચવણોને  ભાગ ૧, ભાગ ૨ અને ભાગ ૩માં બહુ જ વિગતે રજૂ કરી આપેલ છે.

N Venkatraman, તેમની રસાળ શૈલિમાં હિંદી - તમિળ ગીતોની આપલેને Multiple Version Songs (15): In the ‘Realm of Remakesને Song of Yoreના Multiple version songની શ્રેણીના ભાગ રૂપે આગળ વધારી આપે છે.

એક નવી રજૂઆત માણવા માટે આપણે સિનેપ્લૉટ પરના લેખ Tanuja talks about her top ten Hindi Filmsની મુલાકાત લેવી જ રહી. શીર્ષક પરથી સમજી શકાશે કે આ લેખમાં તેની પ્રિય દસ ફિલ્મો વિષે તનુજાના વિચારો આ લેખમાં જાણવાનો લ્હાવો મળશે.

Songs of Yoreએ આપણા સહુના ઇંતઝારનો આખરે અંત લાવી આપ્યો - Best songs of 1953: Final Wrap Up 4 પ્રસિધ્ધ થયેલ છે. ફિલ્મ સંગીતનાં સુવર્ણ યુગનાં એ વર્ષોની આમ ઝીણવટ ભરી વર્ષ વાર સમીક્ષા, અને તે પછી વાચકોના પ્રતિભાવોને પણ ધ્યાનમાં લઈને શ્રેષ્ઠ પુરૂષ પાર્શ્વગાયક, શ્રેષ્ઠ સ્ત્રી પાર્શ્વગાયિકા, શ્રેષ્ઠ યુગલ ગીતો અને આ પ્રસ્તુત લેખમાં શ્રેષ્ઠ સંગીતકાર એવા સર્વગ્રાહી છણાવટથી સંકલન કરતા લેખો આ શ્રેણીની એક ખાસ વિશિષ્ઠતા બની રહેલ છે.

Atul’s Song A Day પર તીસરી કસમનું પ્રીત બનાકે તૂને જીના શિખાયા રજૂ કરતાં Nahm  જણાવે છે કે ૧૨ મિનિટની આ વિડિયો ક્લિપની ખૂબી એ છે કે મુકેશના અવાજમાં ગાયેલાં ગીતમાં રાજકપુરના અવાજમાં તેમના સંવાદ અને સુમન કલ્યાણપુરના અવાજમાં ફિલ્મમાં વહીદા રહેમાને ગાયેલ પૂરક ભાગ સાંભળવા મળે છે.

દરેક સંસ્કરણમાં આપણે મોહમ્મદ રફી વિષે અવનવી વાનગી માણતાં રહ્યાં છીએ. છેલ્લે આપણી તીસરી કસમની વાત કરી તેમાં સ્વાભાવિકપણે મોહમ્મદ રફીની હાજરી ન હોય તે તો સમજી શકાય, પરંતુ વહીદા રહેમાન માટે ચાર ગાયિકાઓના અવાજનો પ્રયોગ શંકર જયકિશન અને લતા મંગેશકરના સંબંધોમાં ૧૯૬૬ સુધી આવી ગયેલા ફરકનો અંદેશો આપી જાય છે.

અને તેની જ સામે ૧૯૫૬નાં રાજહઠને યાદ કરીએ. Dusted Off તેમની આ ફિલ્મની સમીક્ષામાં,   મોહમ્મદ રફીના અવાજમાં ગવાયેલ એક બેનમૂન રચના - આયે બહાર બન કે લુભાકર ચલે ગયે - ખાસ યાદ કરે છે.

Nasir's Eclectic Blog મુખ્યત્વે મોહમ્મ્દ રફીને એક આગવી અંજલિ આપતો એક આગવો બ્લૉગ જ છે. અહીં મોહમ્મદ રફીના અવાજને તેનાં ગીતોના અલગ અલગ મનોભાવ પ્રમાણે, Rafi's Romantic Songs Transliterated/Translated,  Rafi's Sad Songs Transliterated/Translated, Rafi's Philosophical Songs,  Rafi's Filmy Devotional Songs,  Peppy Songs of Mohammed Rafi ,  Articles on Mohammed Rafi Sahaab, આ રીતના વિભાગોમાં રજૂ કરાતાં રહે છે.

આપણા એક અન્ય મિત્ર, ભગવાન થવરાણી એ 'તૂફાનમેં પ્યાર કહાં'માં ચિત્રગુપ્તે સ્વરબદ્ધ કરેલ મોહમ્મદ રફીનું એક બહુ જ ભાવવાહી ગીત ઇતની બડી દુનિયા જહાં ઇતના બડા મેલા યાદ કરાવી આપ્યું છે.

બિમાન બરૂઆહે રોશન ખાનદાનની ત્રણ પેઢીના મોહમ્મદ રફી સાથેના સંબંધોને Mohammed Rafi with legacy of composer Roshanમાં તાજા કર્યા છે.  રોશન(લાલ નાગરથ)સાથેનાં રફીનાં અમર ગીતો, તેમના પૂત્રો રાકેશ રોશનનાં નીર્દેશનવાળી અને રાજેશ રોશનનાં સંગીતવાળી ફિલ્મોમાં રફી નામ ગીતો અને હૃતિક રોશનના બાલ્યકાળની ફિલ્મોમાં રફીનાં ગીતોમાં તેનો સાક્ષીભાવ  મોહમ્મદ રફીના અવાજ દ્વારા સંકળાયેલ રહેલ જોવા મળે છે.

આ સંસ્કરણ સાથે આપણે આપણી વર્ષ ૨૦૧૩ની આ સફરને પણ પૂરી કરીએ છીએ.

આ સુવર્ણકાળનાં હિંદી ફિલ્મી ગીતો ની મધુરી યાદો ૨૦૧૪નાં નવાં વર્ષમાં પણ આ રીતે જ મધુર ગુંજન ફેલાવતી રહે,  અને વર્ષને એ રીતે બહુ જ સહજ પણે માણવાલાયક બનાવવામાં ઉદ્દીપક બની રહે તેવી શુભેચ્છાઓ સાથે .....

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સનો બ્લૉગૉત્સવ - ડીસેમ્બર, ૨૦૧૩

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સના બ્લૉગૉત્સવનાં ડીસેમ્બર, ૨૦૧૩ સંસ્કરણમાં આપનું હાર્દિક સ્વાગત છે.

 આ માસનાં સંસ્કરણ માટે પસંદ કરેલા લેખોની, અત્યાર સુધી આપણે દરેક લેખમાટે આપતા તેનાથી વધારે માહિતિ આપવાની નવી રજૂઆતનો પ્રયોગ કરેલો છે.

તે ઉપરાંત દરેક લેખનાં શીર્ષકને ખાસ ચિહ્ન વડે અલગ બતાવી અને લેખનો મુખ્ય સાર નીચે અલગથી રજૂ કરેલ છે. લેખનાં વસ્તુથી મારી પોતાની પૂરક માહિતિને અલગ તારવી લેવા માટે કરીને 'મારા શબ્દો'ને ત્રાંસા દર્શાવેલ છે.

• ગુણવત્તા સંચાલન અને જોખમ વ્યવસ્થાપનને એકબીજાં સાથે સાંકળી શકાય ખરા?\ Can We Integrate Quality and Risk Management? @ Quality Management

સહુ પ્રથમ તો આપણે ગુણવત્તા અને જોખમની ISOની પરિભાષાઓ પર નજર કરીએ.

   - મૂળભૂત લાક્ષણિકતાઓ વડે જરૂરિયાતોની કેટલે અંશે થતી પૂર્તતા એટલે ગુણવતા (ISO 9001).
    - અનિશ્ચિતતાની હેતુઓ પર પડતી અસર એટલે જોખમ (ISO 31000).

કોઇ ચોક્કસ લાક્ષણિકતાની જરૂરિયાત તરીકે હેતુની વ્યાખ્યા કરીને ગુણવતા સંચાલન અને જોખમ વ્યવસ્થાપનને એકબીજાં સાથે સાંકળી શકાય.

આ વિષયના વધારે વિગતે અભ્યાસમાટે લેખમાં ત્રણ મહત્વના સંદર્ભો ટાંક્યા છે, જેની મુલાકાત લેવાનું પણ ચૂકવા જેવું નથી:

ICH (2005). Harmonised tripartite guideline quality risk management. Current step 4, 9 November 2005.

Popescu, Maria; Dascslu, Adina (2011). Considerations on Integrating Risk and Quality Management. Annals of “Dunarea de Jos” University of Galati. Years XVII-no 1/2011. 

Van Nederpelt, Peter (2012). Object-oriented quality and risk managements. New York/Alphen aan den Rijn: Lulu Press/Microdata.

• પાંચ ઉપયોગી સવાલો - હ્યુજ ઍલ્લૅ@ સ્ક્વૅક પૉઇન્ટ \ Five Useful Questions by Hugh Alley

મહાન નેતાઓની એક ખાસ ખાસીયત એ છે કે તેઓ બહુ જ મહ્ત્વના સવાલો ઉઠાવી શકે છે. તેઓ આ સવાલો પૂછવાનું ક્યાંથી શીખતા હશે? આપણે પણ ઉપયોગી સવાલો પૂછવાનું ક્યાંથી શીખીશું?

મિશિગન યુનિવર્સિટીના માઈક રૉથરે,સંસ્થાઓને સુધારણામાં બહુ જ ઉપયોગી થઈ પડે એવા પાંચ સવાલો વિકસાવ્યા છે :

 ૧. કઇ પરિસ્થિતિ આપણું લક્ષ્ય છે?

 ૨. હાલ સું પરિસ્થિતિ છે?

 ૩. કઇ આડખીલીઓ છે, અને તેમાંથી ક ઈ આડખીલી પર હાલ કામ કરી રહ્યાં છીએ ?

 ૪. એ  આડખીલી બાબતે હવે પછીનુ પગલુ/ પ્રયોગ કયો છે અને તેના વિશે તમારી શું અપેક્ષા છે? અને

 ૫. એ પગલાં / પ્રયોગ પરથી આપણે શું શીખ્યાં તે કેટલું જલદી જોઈ શકીશું?

• ધ ડ્રકર એક્ષચેન્જ પર ન્યુરૉઅર્થશાસ્ત્રી પૌલ ઝૅક - ભરોસો નાવીન્યકરણને શી રીતે ખેંચી લાવે છે?  \ How Trust Leads to Innovation  

ઉચ્ચ કામગીરી સિદ્ધ કરી રહેલી સંસ્થાઓમાં ભરોસાને ટકાવી રાખવામાં પારદર્શીતા બહુ જ મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. અને એ ભરોસો નાવીન્યકરણને ખેંચી લાવે છે.

જેમ કે, એક ઉત્પાદન કંપનીમાં કરાયેલા એક તાજેતરના અભ્યાસમાં મારી પ્રયોગશાળાએ જોયું કે સંસ્થાગત ભરોસાને કર્મચારીઓની ઘનીષ્ઠતા સાથે બહુ જ સકારાત્મક સંબંધ છે. એમ પણ જોવા મળ્યું કે કર્મચારી ઘનીષ્ઠતાના ઉચ્ચ ચતુર્થક (quartile)માંનાં કર્મચારીઓ બીજાં કરતાં પ્રશ્ન નિવારણમાં ૨૨% વધારે સફળ રહ્યાં છે. ઘનીષ્ઠતાનાં સહુથી નીચેનાં ચતુર્થકમાંના કર્મચારીઓ કરતાં તેઓને  એ પ્રશ્નોમાં ૧૦% વધારે મજા પણ આવતી હતી. 

પાઠ: એક સમુદાયમાં હોય ત્યારે લોકો વધારે સારૂં નાવીન્યકરણ કરી શકે છે, અને જ્યારે તેઓ સમુદાયનાં અન્ય સભ્યો પર ભરોસો કરવા લાગે છે ત્યારે સર્જનાત્મકતા ખીલે છે. પીટર ડ્રકરનું કહેવું છે કે “ટીમનો આધાર અન્યોન્ય વિષેનો ભરોસો અને એકબીજા વિષેની સમજણ પર આધારીત છે.”

કોઈ પણ સંસ્થાના ઉર્ધ્વગામી વિકાસ માટે આ પ્રકારની સંસ્કૃતિને વિકસાવવી જોઈએ.

• બૉક્ષ થિયરી ગૉલ્ડ પર રૉન કૅર્રૉલ - સમગ્ર ગુણવત્તા સંચાલન: વેપારમાં ગુણવત્તાનું સ્તર ઊંચકવા માટેના સાત સિદ્ધાંતો

મોટા ભાગનાં લોકો માટે ગુણવત્તાનો અર્થ  ઉત્પાદન કે સેવામાં આલેખન કે માલ કે કારીગીરીનું  ચઢીયાતાપણું થતો હોય છે, જે આપણને મર્સીડીઝ કે ગ્યુસ્સી કે પછી ઍપલ જેવી ઉચ્ચ કક્ષાની બ્રાંડમાં જ દેખાય. પરંતુ એ ભૂલવું ન જોઈએ કે, નીચેનાં કોઇ પણ સ્તરનાં, કે સામૂહિક, બજારમાંના ગ્રાહક માટે પણ "ગુણવત્તા" એટલું જ મહત્વ ધરાવે છે.

ગુણવત્તામાં ધરમૂળથી સુધારો કરવા માટે જરૂરી એવા સાત સિદ્ધાંતો :

૧. ગુણવત્તાનું સંચાલન શક્ય છે, અને કરવું જ જોઇએ       

૨. સામાન્યતઃ લોકો નહીં પણ પ્રક્રિયાઓ સમસ્યાઓ હોય છે

૩. મૂળભૂત કારણ શોધી અને તેનો ઉપાય લાગુ કરવો

૪. ગુણવત્તા માપી શકાવી જોઈએ

૫. સતત ગુણવત્તા સુધારણા માટે પ્રયત્નશીલ બની રહેવું જોઇએ

૬. દરેક વ્યક્તિ ગુણવત્તામાટે યોગદાન આપી શકે તેમ હોય છે

૭. ગુણવત્તા લાંબા ગાળાનું રોકાણ છે

• વ્યર્થ પ્રતિસાદને બાજૂએ કરી દેવા જોઇએ - જુલી ગ્યુલ્યૉની

ઘણીવાર પ્રતિસાદ રૂપે સાવ વ્યર્થ, અપ્રસ્તુત કે ક્ષુલ્લક માહિતિ મળવાનો અનુભવ બધાંને જ થતો હોય છે.

કોઇ પ્રતિસાદ માગે એટલે એ થેલીમાં કંઇક તો ભરી દેવું કે તમારી પાસેની બીનજ્રૂરી માહિતિ ઠાંસી દેવી એવું જરૂરી નથી.પ્રતિસાદમાટેની વિનંતિ એ તો :

 • બહુ જ મહત્વના સંવાદમાં જોડાવા માટેનું નિમંત્રણ છે … જો આપણી પાસે સમય ન હોય કે આપણે કંઇ યોગદાન કરી શકીએ તેમ ન હોઇએ તો તે નિમંત્રણને સવિનય પરત કરવામાં કંઇ ખોટું નથી.

 • એક પવિત્ર વિશ્વાસ છે … આપણા અભિપ્રાયનું જેમને મન કંઇ મહત્વ છે, જેને પરિણામે તે પોતાની જાતને આલોચનાને પાત્ર બનવાનું જોખમ પણ ઉઠાવી રહેલ છે.

 • એક એવી તક જેને પરિણામે આપણે - તે વ્યક્તિ કે પ્રક્રિયા કે પરિયોજના માટે - બહુ સૂચક ફરક પાડી શકવા શક્તિમાન બનીએ છીએ

બીજાને ટેકો આપવા માટે અપાતો પ્રતિસાદ બહુ ગંભીર બાબત છે. એટલે આપણો પ્રતિસાદ, વ્યર્થ નહીં પરંતુ લક્ષ્યકેન્દ્રી બની રહે તે માટે  આપણી જાતને આ સવાલો કરીએ......

-          જવાબ આપવા માટે મારે કેટલીક મહેનત કરવી પડશે?

-          તેનું કેટલું મહત્વ છે?

-          સામેની વ્યક્તિ તેનો સમુચિત ઉપયોગ કરી શકે તે માટે હું કેટલો પ્રયત્ન કરવા તૈયાર છું?

પ્રતિસાદની વિનંતિ એ કરવા ખાતર કરવાની ફરજ ન બની રહેવી જોઇએ. તે તો આપણે કંઇક મહત્વનું યોગદાન આપી શકીશું તેવી અપેક્ષા રાખનારે આપણું કરેલ સન્માન છે.

નવેમ્બર ૨૦૧૩નાં સંસ્કરણમાં આપણે વિશ્વ ગુણવત્તા માસનો ટુંકાણમાં ઉલ્લેખ કર્યો હતો. હવે તેની વધારે વિગતે વાત કરીએ.

• વિશ્વ ગુણવત્તા માસ - નવેમ્બર ૨૦૧૩ એ સમય છે  વ્યાપાર - ઉદ્યોગમાં ગુણવત્તાએ કરેલ પ્રગતિ અને બહુમૂલ્ય યોગદાનોને સજાવવાનો અને નીખારવાનો.

વિશ્વ ગુણવત્તા માસનો હેતુ વ્યાપાર અને સમાજમાં ગુણવત્તા સાધનોના  બહોળા ઉપયોગનો પ્રસાર કરવાનો છે. ફ્લૉચાર્ટ કે ચેક્લિસ્ટ જેવાં ગુણવત્તા સાધનોનો મૂળભૂત આશય ક્ષતિઓ ઘટાડવાનો અને બહેતર ઉત્પાદનો કે સેવાઓનાં નિર્માણનો છે.સલામત ખોરાક, રમકડાંઓને પાછાં ખેંચવાં અને નાણાંકીય ઉથલપાથલો જેવી મથાળે ચમકતી ગંભીર ક્ષતિઓને ઘટાડવામાં ગુણવત્તા સિદ્ધાંતો મદદરૂપ થઈ શકે છે. જે લોકો આ બધાં ગુણવત્તા સાધનોનો ઉપયોગ કરે છે તેમના અનુભવો બીજાં સાથે વહેંચવા માટે મંચ પણ વિશ્વ ગુણવત્તા માસ પૂરો પાડે છે. સફળ અનુભવો એ શું શીખ્યા અને તે વિશેના અનુભવોની મદદથી  વ્યવસાય કે અંગત કે સામાજીક જીવનમાં આપણી આસપાસની દુનિયાને વધારે કાર્યદક્ષ અને ફાયદાકારક બનાવવાનો સંન્નિષ્ઠ પ્રયાસ છે. જ્ઞાન સ્ત્રોત પર દુનિયાભરના ગુણવત્તા વિશેના લોકપ્રિય વિડીયો, સંશોધન લેખો કે બ્લૉગ્સને રજૂ કરાયા છે. ગુણવત્તા અવસરમાં જૂદી જૂદી જગ્યાઓએ યોજાયેલા કાર્યક્રમો રજૂ કરાયા છે.  

ધ ચાર્ટર્ડ ક્વૉલિટી ઇનસ્ટિટ્યૂટ વિશ્વ ગુણવત્તા દિવસની ઉજવણીના દસ ચૂટેલ કાર્યક્રમોને રજૂ કરે છે.

• આ સંકરણમાં આપણે એક નવા પ્રયોગ રૂપે BMJ Quality Blogની મુકાત લઈશું અને તેના પર તાજેતરમાં પ્રસિદ્ધ થયેલ લેખોની અહીં નોંધ લઈશું:

Coordinated Care and a Hundred Reasons to Be Cheerful /

How to run a Quality Improvement Project (whilst working full time as a junior doctor) /

Quality Improvement: Making the leap /

BMJ Quality Improvement Reports: This is just the beginning… /

Compassionate Care – Whose Job is it Anyway?

અને હવે  આપણે હવે આપણા નિયમિતપણે મુલાકાત લેવાતા વિભાગો પર નજર કરીશું. સાહુથી પહેલાં લઇશું - ગુણવત્તા ક્ષેત્રમાં કાર્યરત સંસ્થા.

• ધ ચાર્ટર્ડ ક્વૉલિટી ઇન્સ્ટિટ્યુટ એ ગુણવત્તા સંચાલન વ્યાવસાયિકોની સનદી સંસ્થા છે. ૧૯૧૯માં સ્થાપના બાદ, તેને બહુ થોડા સમય બાદ જ શાહી સનદ મળી હતી.

નામમાં થયેલા ફેરફાર બાદ પણ તેની મૂળભૂત વિચાર સરણી - નાવીન્યકરણ અને જતન દ્વારા ગુણવત્તાનું સર્જન - સરળ જ અર્હી છે. સંસ્થાની દરેક પ્રવૃતિઓને આ વિચારસૂત્ર દિશાસુચન કરતું રહ્યું છે, અને રહેશે.

• ચાર્ટર્ડ ક્વૉલિટી ઇન્સ્ટિટ્યૂટ્ની સાઈટ પર ભણી મહત્વની માહિતિ જોવા મળે છે. તે પૈકી તેના બ્લૉગ પરના મેરીલીન ડ્યાસનનો લેખ, ક્રીઝ છોડ્યા પછીનો વારસો , સચીન તેન્ડુલકરની ક્રિકેટ રમવાની ૨૪ વર્ષની ઇનિંગ્સ બાદની નિવૃત્તિના આધાર પર હોવાને કારણે ધ્યાન ખેંચે તે સ્વાભાવિક છે.

તેનો સહુથી મહત્વનો વારસો છે - તેનાં પાદચિહ્નો પર ચાલવા તૈયાર બૅટ્સમૅનોની લાંબી કતાર.

વિશ્વ ગુણવત્તા દિવસે જ્યારે બધાં ગુણવત્તાની ભૂતકાળની સિદ્ધિઓ અને ભવિષ્યના પ્રવાહો વિષે વિચાર કરવામાં વ્યસ્ત હોય, એ સમયે ગુણવત્તાના સંદર્ભે આપણા વારસા વિષે વિચાર કરવાથી વિશેષ રૂડું શું હોઈ શકે?  અહીં "આપણા" શબ્દપ્રયોગમાં 'સંસ્થા'ગત તેમજ આપણા અંગત એમ બંને પ્રકારના વારસાને આવરી લેવો રહ્યો.

વિશ્વ ગુણવત્તા દિવસના હેતુને બરકરાર કરતાં, આપણે આપણી આસપાસનાં લોકો - ગ્રાહકો, સહકર્મચારીઓ કે પુરવઠાકારો, તેમ જ આપણાં કુટુંબો પણ -ને નાવીન્યકરણ અને પરિવર્તનની તકો ખોળવાની બાબતમાં મદદ કરવા સદાય પ્રયત્નશીલ રહેવાનો સંકલ્પ કરીએ.

• ગુણવત્તાની ક્ષેત્રમર્યાદા અન્ય ક્ષેત્રમાં પણ વિસ્તારવાની વાત માંડી છે તે સંદર્ભમાં ઓક્ટોબર ૨૦૧૩ની ASQના Influential Voices બ્લૉગર્સની A View from the Q પરની ચર્ચા રસપ્રદ બની રહે છે.

ગુણવત્તાનો પરંપરાગત ઉત્પાદન ક્ષેત્રની બહાર ઉપયોગ થઈ શકે છે, અને કરવો પણ જોઇએ. જો કે ગુણવત્તા ક્ષેત્રમાં કાર્યરત લોકો માટે આ વાત નવી નથી, તેઓ તો ગુણવત્તાનાં મૂળીયાંનો અન્ય ક્ષેત્રોમાં પદાર્પણ જોઇ જ ચૂક્યાં છે. તે સાથે ગુણવત્તાના અન્ય ક્ષેત્રમાં પ્રસારને આગવા પડકારો છે  કે "ગુણવત્તાની બહાર' કઇ તકનીકો કામમાં લ ઈ શકાય તે વિષે મતમતાંતરો પ્રવર્તે છે.

• અને તે પછી હવે આપણે મુલાકાત લઈએ ASQ TVના Standards and Auditing વિડીયોની.

અહીં વિશ્વનાં સહુથી વધારે પ્રચલિત સ્ટાન્ડર્ડ ISO 9001:2008માં શા માટે સુધારા થઈ રહ્યા છે તેની ચર્ચા છે. તે પછી ઑડીટીંગ સ્ટાન્ડર્ડ - કેમ અને શા માટે - ની ચર્ચા જોવા મળશે. ઓડીટરોએ કરવાની પૂર્વ તૈયારીઓની ટીપ્સ પણ અહીં છે.   ઑડીટીંગ તજજ્ઞ ડેનીસ આર્ટરના પૂરેપૂરા ઇન્ટરવ્યૂને જોવા/ સાંભળવા માટે The How and Why of Auditing ની મુલાકાત લઈશું.

• તે પછીથી હવે આપણે મુલાકાત લઈશું ASQ's Influential Voicesના ઍડ્વીન ગૅરૉની.

ઍડ્વીન ગૅરૉ કોસ્ટા રીકાના એક ઇન્ડસ્ટ્રીઅલ એન્જીનીયર અને ઉદ્યોગ સાહસિક છે. તેઓ સંસ્થાગત ઉત્કૃષ્ટતા પર વિશેષ ધ્યાન આપતી, પ્રશિક્ષણ અને માર્ગદર્શન કંપની PXS Performance Excellence Solutionsના મુખ્ય સંચાલક છે. તેઓ ઘણી અન્ય નવી શરૂ થતી કંપનીઓ જોડે પણ સંકળાયેલા છે. તેમના સ્પૅનીશ ભાષામાં લખાતા બ્લૉગ પર તેઓ ઉત્કૃષ્ટતાનાં વિવિધ પાસાંઓને આવરી લેતા રહે છે. (ગુગલ ક્રોમમાં સ્પેનીશ ભાષાનું અંગ્રેજીમાં ભાષાંતરણ થઈ શકે છે.)

તેમની વેબસાઈટ પરનાં સંસાધનો પાનાં પર નાવીન્યકરણ, સતત સુધારણા, નાણાંકીય બાબતો, અન્ય રસપ્રદ લેખો અને લિંક્સ જેવા વિભાગોની પણ નિયમિતપણે મુલાકાત લેતાં રહેવું જોઇએ.

• અને હંમેશની જેમ આપણે આ સંસ્કરણના અંતમાં જોહ્‍ન હન્ટરના Management Improvement Carnival # 202ની મુલાકાત લઈશું.

આ બૉલ્ગોત્સવના વાંચકો તેમજ અહીં આવરી શકાયેલ તમામ બ્લૉગ જગતના સહયાત્રીઓને નાતાલના તહેવારોની શુભેચ્છાઓ સાથે ૨૦૧૪નું વર્ષ પણ ઉચ્ચ કક્ષાની ગુણવત્તાપુર્ણ રહે તેવી હાર્દિક શુભકામનાઓ.....