Tuesday, September 30, 2014

હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વનો બ્લૉગૉત્સવ - ૯ /૨૦૧૪


હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વ - '૯ /૨૦૧૪' બ્લૉગૉત્સવ સંસ્કરણ’માં આપનું સ્વાગત છે.

આપણાં બ્લૉગોત્સવનો ઑગસ્ટ ૨૦૧૪નો પૂરેપૂરો અંક મહંમદ રફીને શ્રદ્ધાંજલિ રૂપે હતો, તેથી આપણે જેમની નિયમિત મુલાકત લઇએ છીએ તેવા બધાજ અન્ય બ્લૉગની મુલાકાત આપણે તે અંકમાં નહોતી લઇ શકયા. આ માસના અંકમાં આપણે એ કમી પૂરી કરીશું.
Hemant Kumar’s songs by SD Burman
હેમંતકુમારે પોતાનાં સંગીત સિવાય, અગ્રીમ હરોળના બીજા પણ લગભગ બધા જ સંગીતકારોનાં ગીતો પણ એટલી જ સફળતાથી ગાયાં છે. સચીન દેવ બર્મન સાથે તેમનો એ સંબંધ થોડો વિશેષ રહ્યો હતો, કારણ કે સચીન દેવ બર્મનનાં ગીતો તેમણે એ સમયની 'ત્રિમૂર્તિ'માંના દેવ આનંદમાટે ગાયાં હતાં.હેમંત કુમારની ૨૬મી સપ્ટેમ્બરના રોજ તેમની ૨૫મી મૃત્યુ તિથિના રોજ શ્રદ્ધાંજલિના રૂપમાં આ લેખ રજૂ કરાયો છે.
Best Songs of 1951: Wrap Up 2
૧૯૫૧નાં ગીતોની વિગતે વાત કરતા મૂળ લેખ, Best songs of 1951: And the winners are? પરની ચર્ચાઓની સમીક્ષા કરતો આ બીજો લેખ છે. સમીક્ષાત્મક પહેલા લેખમાં પુરુષ પાર્શ્વગાયકોનાં ૧૯૫૧નાં વર્ષનાં ગીતોનું સિંહાવલોકન કરાયું હતું. તે પછી સ્ત્રી પાર્શ્વગાયકોની વાત આવે એટલે 'લતા' અને 'અન્ય' એમ બે તડાં પડે તે સ્વાભાવિક છે. 'અન્ય' સ્ત્રી ગાયિકાઓએ ફિલ્મ સંગીતને વૈવિધ્યનું એક અવર્ણનીય પરિમાણ બક્ષ્યું છે. તે ઉપરાંત તેમનાં અનેક નોંધપાત્ર ગીતો પણ લગભગ દરેક વર્ષે હોય તો ખરાં. આમ, SoYએ આ વર્ષથી 'અન્ય' સ્ત્રી ગાયકો માટે એક અલગ જ સમીક્ષાત્મક લેખ ફાળવવાનૂ બહુ જ સ્તુત્ય પગલું લીધું છે.
Aao bachcho tumhein dikhayen jhanki….ki
૧૯૫૪ની ફિલ્મ 'જાગૃતિ'ના પર્તિબિંબ સમી ફિલ્મ પાકીસ્તાનમાં પણ બની - બેદારી. ખૂબીની વાત એ છે કે એમાં પણ 'જાગૃતિ'નો રતનકુમાર - વાસ્તવિક જીવનમાં નઝીર રીઝવી- જ અપંગ છોકરાની ભૂમિકા ભજવે છે. નઝીર રીઝવી એ તે પછી ઘણી પાકિસ્તાની ફિલ્મો કામ કર્યું હતું.
Multiple Version Songs (18): Hindi-Telugu exchange [શ્રી અરૂણ દેશમુખનો મહેમાન લેખ]
શ્રી અરૂણ દેશમુખનો, Multiple Version Songs શ્રેણીનો હિંદી ફિલ્મનાં ગીતોનાં અન્ય ભાષાઓ સાથેના આદાનપ્રદાન વિષેનો પહેલો લેખ હિંદી-મરાઠીનાં ફિલ્મ સંગીત ક્ષેત્ર વિષે હોય તે તો આપણને સ્વાભાવિક લાગે. હિંદી - કન્નડ પણ તેમણે એટલો જ વિદ્વતાપૂર્ણ લેખ આપીને આપણને આશ્ચર્યનો હળવો આંચકો આપ્યો હતો, એ હળવા આંચકાની શ્રેણી હિંદી-તેલુગુ ક્ષેત્ર સુધી પહોંચે છે.
Ten of my favourite ‘male pianist’ songs’ એ પુરુષ પાત્રોએ પિયાનો વગાડતાં વગાડતાં ગાયેલાં ગીતોનું નજરાણું છે. આ પહેલાં સ્ત્રી અદાકારોની પણ પિયાનો-પરસ્તી આપણે જોઈ જ ચૂક્યાં છીએ.

My favorite piano-songs એ એક ભૂતકાળનો લેખ છે જેમાં '૫૦ અને '૬૦ના દાયકાઓનાં એવાં ગીતો રજૂ કરાયાં છે જેમાં કોઇ એક પાત્ર તો આખાં ગીત દરમ્યાન પિયાનો વગાડતું હોય.

શક્ય છે કે આ ત્રણે પૉસ્ટ મળીને અમુક ગીતો બેવડાતાં હોય. પરંતુ ફિલ્મી ગીતોમાં 'પિયાનો ગીતો' એટલો સ-રસ વિષય છે કે દરેક લેખકની અલગ અલગ દૃષ્ટિથી એવાં બેવડાતાં ગીતોને સાંભળવામાં પણ ઑર મજા આવે છે.

ઑગસ્ટ એ તહેવારોનો મહિનો ગણાય એટલે Festival Songs જેવી પૉસ્ટની અપેક્ષા તો રહે તે સ્વાભાવિક છે.

My Favourites: Letters in Verseમાં વીસરાતી જતી પત્રલેખનની કળાને ફિલ્મી ગીતોમાં વિવિધ પ્રકારની રજૂઆતો દ્વારા યાદ કરાઇ છે.

૨૭મી ઑગસ્ટ મુકેશની મૃત્યુ તિથિ હતી. Made for each other: Mukesh and Kalyanji-Anandji’ માં સંગીતકાર બેલડી કલ્યાણજી-આણંદજી અને મુકેશનાં એક ખાસ સંયોજનને રજૂ કરતાં ગીતો યાદ કરાયાં છે.

સુખદ સંજોગ છે કે Kalyanji-Anandji, the immortal duo માં પણ કલ્યાણજી-આણંદજીની નોંધપાત્ર ફિલ્મો અને યાદગાર ગીતો, તેમની આગવી શૈલીને કારણે તેમની ઓળખને બીરદાવતાં અકરામોની વાતની સાથે સાથે તેમના સ્વભાવની ખૂબીઓ જેવા વિષયો આવરી લેવાયા છે, જેને કારણે ફિલ્મ સંગીત જગતમાં તેમનું એક ખાસ સ્થાન બની રહ્યું.

હવે આપણી સફરમાં ક્યારેક મળી જતા ખજાનાઓવાળા માર્ગોની વાત કરીએ.

First Ghalib ghazal to be used in a film ના કહેવા મુજબ, ૧૯૪૧ની ફિલ્મ 'માસૂમ'માં ઉપયોગમાં લેવાયેલી, મિર્ઝા ગાલિબની 'આહ કો ચાહિયે એક ઉમ્ર અસર હોને તક' ફિલ્મોમાં વપરાયેલી પહેલી ગઝલ છે.

'કટીંગ ધ ચાય'ની આ મુલાકાતમાં જોવા મળ્યું કે ભારતીય સિનેમાનાં ૧૦૦ વર્ષની ઉજવણી હજૂ પણ ચાલુ જ છે. આ વખતે India Post’s 50 commemorative stampsની મુલાકાત લઈશું.

૨૦૧૪નાં આ વર્ષમાં ૧૯૬૪ની ફિલ્મ 'દોસ્તી'ને ૫૦ વર્ષ થયાં. Dukh To Apana Saathi Hai – Sushil Kumarમાં ખાસ રીતે તેની યાદ તાજી કરાઈ છે.

તો વળી શોધખોળ દરમ્યાન, The spirituality in Hindi Film songs, 'દોસ્તી'નાં મજરૂહ સુલ્તાનપુરીનાં ગીતોને મોહમ્મદ રફીના સ્વરે માનવ સંબંધોના તાણાવાણાને વાચા આપી છે, તેવી રજૂઆત પણ હાથે ચડી ગઈ.

Scroll.in પર પણ ફિલ્મોને લગતા વિષયો પર નિયમિત રીતે પ્રકાશિત થતા લેખોનો ખજાનો પડ્યો છે, જેમકે, Mridula Chari નો લેખ A reminder for the Scots: India has a thriving bagpipe tradition too, જેમાં ગઢવાલમાં, લગ્ન પ્રસંગોનાં લોકસંગીત સાથે સંકળાયેલ મડળીઓ અને સ્કૉટલેન્ડ સાથે જ વણાઈ ગયેલી મનાતી બેગ પાઇપ વાદ્યની રસીલી વાતો માંડી છે.

Society of Indian Record Collectorsના માનદ્‍ સેક્રેટરી અને સોસાયટીનાં વાર્ષિક મુખપત્ર 'ધ રેકોર્ડ ન્યુઝ'ના તંત્રી, શ્રી સુરેશ ચંદવાણકર પણ ૭૮ આરપીએમની રેકોર્ડ્સના ઇતિહાસને લગતી બહુ જ વિરલ સામગ્રી વિવિધ સામયિકો અને વેબસાઈટ્સ પર લખતા રહે છે.આપણા બ્લૉગોત્સવના દરેક અંકમાં આપણે એક એક લેખની મુલાકાત લઈશું.

શરૂઆત કરીએ Mimicry and comic songs from the dawn of the recording era in Indiaથી જેમાં ૧૯૦૨થી ૧૯૦૮ દરમ્યાન યુરોપીઅન કંપનીઓની અવનવા અવાજો અને ગીતો માટેની ખોજની વાત કરાઇ છે.

હવે બીજા કેટલાક નિયમિત વિભાગોની મુલાકાત લઈએ :

આપણા મિત્ર Bhagwan Thavrani આ મહિને આ ગીતોને યાદ કરે છેઃ

જબ તક ચમકે ચાંદ સિતારે - નીલમ પરી - જી એમ દુર્રાની અને ગીતા દત્ત - ખુર્શીદ અન્વર - ૭મી સપ્ટેમ્બરે જી એમ દુર્રાની (૧૯૧૯ - ૧૯૮૮)ની મૂત્યુતિથિ

ઑગસ્ટ અને સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૪માં વેબ ગુર્જરીની 'ફિલ્મ ગીતની સફર'માં -
આવાઝકી દુનિયા કે દોસ્તો : ૨
કવર વર્ઝન ગીતો: ગીત વહી, અંદાઝ અપના અપના (૧)
એક ગીતનાં અનેક સ્વરૂપ : મણકો – ૨
અવિનાશ વ્યાસ: હૈયે છે ને હોઠે પણ છે.
હિંદી ફિલ્મ સંગીતનાં અનોખાં ભાઇ-બહેન : અનિલ બિશ્વાસનાં સંગીત નિર્દેશન હેઠળ પારૂલ ઘોષનાં ગીતો
ઇન્હેં ના ભુલાના…. પૂર્વાર્ધ
‘બંદીશ એક, સ્વરૂપ અનેક’ (૧) : વંદેમાતરમ
ઇન્હેં ના ભુલાના…. ઉત્તરાર્ધ
દુર પપીહા બોલા… – પૂર્વાર્ધ
                                                પ્રકાશિત થયા છે.

આ માસના બ્લૉગોત્સવના અંતમાં આપણે બિમાન બરૂઆના રફી ફાઉન્ડેશનના સ્થાપક બીનુ નાયરે આપેલી માહિતીના આધાર પર લખાયેલ લેખ, “3-G: Great Lyrics, Grand Music and Golden Voice in Indian Cinema માં અલગ અલગ અદાકારો માટે મોહમ્મદ રફીએ ગાયેલ હસરત જયપુરીનાં ગીતોની મજા માણીશું.
દેવ આનંદ
૧૯૬૧
જબ પ્યાર કીસીસે હોતા હૈ  
શંકર જયકિશન
૧૯૬૨
અસલી નકલી 
શંકર જયકિશન
૧૯૬૩
તેરે ઘર કે સામને
સચીન દેવ બર્મન
૧૯૬૮
દુનિયા
શંકર જયકિશન
રાજેન્દ્ર કુમાર
૧૯૬૪
આઈ મિલનકી બેલા
શંકર જયકિશન
૧૯૬૫
આરઝૂ
શંકર જયકિશન
૧૯૬૬
સુરજ
શંકર જયકિશન
૧૯૬૮
ઝૂક ગયા આસમાન
શંકર  જયકિશન
શમ્મી કપૂર
૧૯૬૧
જંગલી
શંકર જયકિશન
૧૯૬૨
પ્રોફેસર
શંકર જયકિશન
૧૯૬૪
રાજકુમાર
શંકર જયકિશન
૧૯૬૯
તુમ સે અચ્છા કૌન હૈ
શંકર જયકિશન
સુનીલ દત્ત
૧૯૬૬
ગબન
શંકર જયકિશન
૧૯૭૦
ભાઈ ભાઈ
શંકર જયકિશન
મનોજ કુમાર
૧૯૬૫
ગુમનામ
શંકર જયકિશન
જોય મુખર્જી
૧૯૬૪
ઝીદ્દી
સચીન દેવ બર્મન
૧૯૬૬
લવ ઈન ટોકિયો
શંકર જયકિશન
બિશ્વજીત
૧૯૬૪
એપ્રિલ ફૂલ
શંકર જયકિશન
૧૯૭૨
શરારત
ગણેશ 
જીતેન્દ્ર
૧૯૬૮
મેરે હુઝૂર
શંકર જયકિશન
ધર્મેન્દ્ર
૧૯૬૯
પ્યાર હી પ્યાર
શંકર જયકિશન
શશી કપૂર
૧૯૭૩
નૈના 
શંકર જયકિશન


જો કે અહીં રજૂ કારાયેલ યાદી મહદ્‍ સંશે અપૂર્ણ છે. આપણે તેને પૂરી કરીશું.

Saturday, September 27, 2014

દુર પપીહા બોલા...અનિલ બિશ્વાસે સ્વરબદ્ધ કરેલાં સુરૈયાનાં અનેરાં ગીતો - પૂર્વાર્ધ

clip_image001

અભીનેત્રી / ગાયિકા (કે ગાયિકા / અભિનેત્રી) સુરૈયાનું નામ પડતાં જ આપણા સમરણપટ પહેલાં તો હુસ્નલાલ ભગતરામ કે ગુલામ મોહમ્મદ કે નૌશાદ કે સચીન દેવ બર્મનનાં ગીતોની યાદ સૌથી પહેલાં તાજી થાય. એમ થવું સ્વાભાવિક પણ છે, કારણકે આ સંગીતકારો સાથે સુરૈયાએ તેનાં સદાબહાર ગીતોમાંનાં મહત્તમ ગીતો ગાયાં છે. પરંતુ, થોડીક ક્ષણોમાં જ કર્ણપટલ પર 'દૂ..ર.. પપીહા બોલા' પણ રણઝણવા માંડશે.

અનિલ બિશ્વાસનાં સંગીતમાં સુરૈયાનાં ગીતો મોડી રાતે સંભળતાં પપીહાની સુરીલી તાન જેવાં જ છે. સંભળાતાં હોય ભલે દૂરથી, પણ (સુરૈયાનાં ગીતોની) બાકી રહેલ રાતમાં (અનિલ બિશ્વાસનાં સંગીતમાં, સંખ્યાની દૃષ્ટિએ ભલે થોડાં પણ બાકી બધી જ દૃષ્ટિએ એટલાંજ નોંધપાત્ર એવાં, સુરૈયાના કંઠેથી ગવાયેલાં ગીતોની) મારી-તમારી મીઠી યાદોની મુલાકાતની વાત તો બાકી જ રહી જાય, જો અનિલ બિશ્વાસનાં સંગીત જગતની રંગોળીમાં સુરૈયાનાં અનેરાં ગીતોની રંગમેળવણીની વાત ન થાય.

સુરૈયાની ગાયિકા તરીકેની કારકીર્દીના શ્રીગણેશ 'નઇ દુનિયા'કે 'શારદા' જેવી ફિલ્મોમાં નૌશાદનાં સંગીત હેઠળ થયા. પરંતુ ૧૯૪૩માં રજૂ થયેલ બોમ્બે ટૉકીઝની અનિલ બિશ્વાસની સંગીતબદ્ધ 'હમારી બાત'માં અરૂણ કુમાર સાથે સુરૈયાએ ગાયેલાં ચાર યુગલ ગીતોએ એ સમયની અન્ય મશહૂર ગાયિકાઓની સાથે અગ્રીમ હરોળમાં એક ગાયક તરીકે સુરૈયાનાં આગવાં સ્થાનને સુનિશ્ચિત કરી આપ્યું. સંગીતકાર અનિલ બિશ્વાસ, અને બંને મુખ્ય અદાકાર-ગાયકો, તલત મહમૂદ અને સુરૈયાનાં પોતપોતાનાં સંગીતવિશ્વમાં પણ તે પછી ૧૯૫૪માં રજૂ થયેલ ફિલ્મ ‘વારીસ'નાં ગીતો ટોચનાં ગીતો બની રહ્યાં. તે પછીથી અનિલ બિશ્વાસ અને સુરૈયાને સાથે કામ કરવાની તક ગજરે (૧૯૪૮), જીત (૧૯૪૯) અને દો સિતારે (૧૯૫૧)માં જ મળી.

આમ પાંચ ફિલ્મોમાં થઇને સુરૈયા-અનિલ બિશ્વાસ સંયોજનમાં માંડ ૨૫ ગીતો થયાં છે, જે પૈકી ૧૬ સોલો ગીતો, ૮ યુગલ ગીતો અને એક ત્રિપુટી-ગાયન રહ્યાં. અનિલ બિશ્વાસનાં સંગીતને એક ખાસ વાત એ રહી છે કે જે કોઇ ગાયક સાથે તેમનાં બહુ ગીતો નથી થયાં, તેમાંનાં દરેક ગીત વાણિજ્યિક સફળતાના માપદંડ પર કદાચ ખરાં ન પણ ઉતર્યાં હોય, પણ તેમની સંગીતકાર તરીકેની અને એ ગાયકના અવાજની બધી જ ખૂબીઓ એટલાં ગીતોમાં પણ નીખરી જ રહી હોય છે. અનિલ બિશ્વાસનાં સંગીતમાં સુરૈયાનાં ગીતો પણ તેમાં કશો જ અપવાદ નથી ચાતરતાં.

૧. દૂર પપીહા બોલા, રાત આધી બહ ગઇ, મેરી તુમ્હારી મુલાકાત બાકી રહી ગઇ - ગજરે (૧૯૪૮) - ગીતકાર : ગોપાલ સિંગ 'નેપાળી'

પાશ્ચાત્ય વાદ્યો ની સાથે ભારતીય વાદ્યોની સૂર મેળવણી અને લયનાં વૈવિધ્યને કારણે ગીતને જે મધુર કર્ણપ્રિયતા સાંપડે છે તેને સુરૈયાના સ્વરની મીઠાશ પૂરેપૂરો ન્યાય આપે છે.

૨.ઓ દુપટ્ટા રંગ દે મેરા રંગરેજ - ગજરે (૧૯૪૮) - ગીતકાર : ગોપાલ સિંગ 'નેપાળી'

બહુ પ્રખ્યાત ન થયું હોય,પણ ખૂબીઓની દૃષ્ટિએ જરા પણ ઓછું ન પડે તે કક્ષાનું ગીત.

૩. જલને કે સિવા ઔર ક્યા હૈં યહાં - ગજરે (૧૯૪૮) - ગીતકાર : ગોપાલ સિંગ 'નેપાળી'

સુરૈયાના અવાજનો બધા જ સંગીતકારોએ કરૂણ રસમાં પણ બહુ જ અસરકારકપણે ઉપયોગ કર્યો છે.

૪. રેહ રેહ તેરા ધ્યાન રૂલાતા હૈ - ગજરે (૧૯૪૮) - ગીતકાર : ગોપાલ સિંગ 'નેપાળી'

આ ગીતમાં સુરૈયાની ગાયકીમાં હુસ્નલાલ ભગતરામ હેઠળની અસરની છાંટ જણાય છે.
આડ વાત :
અહીં જે ફિલ્મોની વાત કરી છે તેમાં સુરૈયા સિવાય બીજી પાર્શ્વગાયિકાઓના સ્વરનો પણ ઉપયોગ કરાયો છે.

સંગીતકાર જુદા જુદા ગાયકોની રજૂઆત કેટલી ખૂબીથી કરે છે તે પણ આપણે લતા મંગેશકરનાં 'બરસ બરસ બદલી ભી બરસ ગઇ' ગીતમાં માણીએ. આ ગીતમાં મુખડાની શરૂઆતમાં લતા પાસે ગવડાયેલ આલાપ એ ખૂબીનો પૂરાવો કહી શકાય. આ ગીતમાં મુખડાની શરૂઆતમાં ગવડાયેલ આલાપ એ ખૂબીનો પૂરાવો કહી શકાય.


૫. કરવટેં બદલ રહા અબ સબ જહાન - હમારી બાત (૧૯૪૩) - અરૂણ કુમાર સાથેનું યુગલ ગીત - ગીતકાર : પંડિત નરેન્દ્ર શર્મા

આ યુગલ ગીતમાં સુરૈયાની ભૂમિકા 'સેકંડ ફીડલ'ની અનુભવાશે, પણ ગીતમાં તે સમયના સમાજના બદલાવની વાત થઇ રહી છે, એ ઐતિહાસીક પરિપ્રેક્ષ્યમાં ગીતનું સ્થાન મહત્ત્વનું બની રહે છે.

૬. જીવન જમુના પાર મિલેંગે - હમારી બાત (૧૯૪૩) - અરૂણ કુમાર સાથેનું યુગલ ગીત - ગીતકાર : પંડિત નરેન્દ્ર શર્મા

બદલતા સમાજના પ્રવાહમાં પણ બે પ્રેમીજન જીવન જમુનાને પાર મળવાની ઉત્કટતા સેવે છે.

૭. સાકીકી નિગાહેં શરાબ હૈ - હમારી બાત (૧૯૪૩) - અરૂણ કુમાર સાથેનું યુગલ ગીત - ગીતકાર : પંડિત નરેન્દ્ર શર્મા

ગીતકાર શાકીની નિગાહોંમાં શરાબને જૂએ તે તેઓ સમજી શકાય, પણ સંગીતકાર અને ગાયકોએ પણ ગીતનાં રોમાંસને ધબકતો રાખવામાં કસર નથી છોડી.

૮. બિસ્તર બિછા દિયા હૈ તેરે દર કે સામને - હમારી બાત (૧૯૪૩) - અરૂણ કુમાર સાથેનું યુગલ ગીત - ગીતકાર : વલી સાહબ

અહીં કૂચની ધૂનનો ઉપયોગ એક્દમ હલકાં ફૂલકાં ગીતની રચનામાં બહુ જ રચનાત્મક કરાયો છે. અંતરાની શરૂઆતમં પણ કંઇ નવીનત કરવી એ પણ અનિલ બિશ્વાસની ખાસીયત રહી છે.

૧૯૪૩માં સંગીતબદ્ધ થયેલાં આ ગીતોમાં અનિલ બિશ્વાસ વાદ્યસજાવટમાં એ સમયની પ્રથાથી આગળ નીકળી રહ્યા જણાય છે, પરંતુ ૧૯૩૦ના દાયકાનાં 'થીયેટર'માં જે પ્રકારનાં સંગીતનું ચલણ હતું તેની અસર ગીતનાં મૂળ પોતમાં જણાય છે.

૯. તુમ મીત મેરે તુમ પ્રાણ મેરે - જીત (૧૯૪૯) - ગીતકાર : પ્રેમ ધવન

આ ગીતના સમયમાં દેવ આનંદ અને સુરૈયાનાં ખરાં જીવનમાં પણ આવા જ ભાવ છલકતા હતા.

૧૦. કુછ ફૂલ ખીલેં અરમાનોં કે - જીત (૧૯૪૯) - ગીતકાર : પ્રેમ ધવન

કોઇ પણ બે પ્રેમીજનોના પ્રેમમાં તડકી છાંયડીઓ શા માટે આવતી જ હશે?


૧૧. તુમ મનકી પીડા ક્યા સમજો - જીત (૧૯૪૯) - ગીતકાર : પ્રેમ ધવન

ફિલમમાં નાયક કહી ઉઠે છે કે 'તુમ મનકી પીડા ક્યા સમજો'. જેના પ્રતિભાવમાં નાયિકા પોતાની પીડા સમજાવતાં સમજાવતાં જાણે કહે છે કે અંતે તો બંને (કે બધાં) પ્રેમીઓની પીડા એક જ હોય છે.

આડ વાત :
એ જ ફિલ્મમાં જરૂર મુજબ અન્ય ગાયિકાના સ્વરનો ઉપયોગ કરવાનું એક ઉદાહરણ આપણે પહેલાં જોઇ ચૂક્યાં છીએ. 'જીત'નાં કીર્તન ધૂનવાળાં ગીતની સીચ્યુએશનમાં અન્ય અભિનેત્રી માટેનં ગીત 'સુનો સુનો બનવારી મેરે'માં ગીતા દત્તના સ્વરમાં ઉપયોગ કરી લેવામાં આવ્યો છે. આ ગીતને સંગીતબદ્ધ શ્યામ બાબુ પાઠકે કરેલ છે.
૧૨. ચાહે કિતની કઠીન ડગર હો - જીત (૧૯૪૯) -શંકર દાસગુપ્તા સાથે યુગલ ગીત - ગીતકાર : પ્રેમ ધવન
આવનારી મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવાના સંયુક્ત સંકલ્પને ગીતની કૂચની ધૂન દ્વારા ઝીલી લેવાયો છે.
clip_image007


આ ફિલ્મમાં શ્યામ બાબુ પાઠક દ્વારા સ્વરબધ્ધ થયાં હતાં એવાં સુરૈયાના કઠમાં ગવાયેલાં ગીતોની પણ અહીં આપણે નોંધ લઇ જ લઇએ, કેમ ખરૂં ને?

૧૩. કામ કરો ભી કામ કરો તુમ અપના ઘરમેં કામ કરો - હો - જીત (૧૯૪૯) - વિનોદ અને ગીતા દત્ત સાથેનું ત્રિપુટી ગીત - ગીતકાર : પ્રેમ ધવન

૧૪. બન જાઓ હિંદુસ્તાની – જીત (૧૯૪૯) - વિનોદ અને ગીતા દત્ત સાથેનું ત્રિપુટી ગીત - ગીતકાર : પ્રેમ ધવન

મંચ ઉપર ભજવાઇ રહેલ ગીત નાટિકાનો વિષય પણ તે સમયની દેશદાઝની લાગણીને પ્રતિબિંબીત કરે છે.


સાભાર : Door Papiha Bola: Suraiya by Anil Biswas

અનિલ બિશ્વાસનાં સંગીતમાં સુરૈયા દ્વારા ગાયિકા-અભિનેત્રીની ભૂમિકાવાળી પાંચમાંથી ત્રણ ફિલ્મોનાં ગીતો આપણે આજે માણ્યાં. બાકી રહેલી બે ફિલ્મોનાં ગીતો આપણે લેખના ઉત્તરાર્ધમાં ૨૫ ઑક્ટોબર, ૨૦૧૪ ના રોજ સાંભળીશું.