Showing posts with label Known Songs Unknown Actors. Show all posts
Showing posts with label Known Songs Unknown Actors. Show all posts

Sunday, March 5, 2017

જાણીતાં ગીતોનાં ઓછાં જાણીતાં કળાકારો (૧૨)



૧૬-૪-૨૦૧૬ના મણકાથી શરૂ થયેલ જાણીતાં ગીતોને પરદા પર રજૂ કરતાં ઓછાં જાણીતા કળાકારોની ઓળખ સફર ૬-૫-૨૦૧૬ના અંક આગળ વધાર્યા પછી હરીશભાઈ રઘુવંશીએ ૪-૬-૨૦૧૬ના રોજ આપણે માત્ર મુકેશના સ્વરમાં જ ગવાયેલાં ગીતોને રજૂ કરનારા કળાકારોનો પરિચય કરાવ્યો. એ જ દિશામાં ૧૬-૭-૨૦૧૬ અને ૬-૮-૨૦૧૬ના રોજ આપણે મન્ના ડે અને તે પછી જ ૩-૯-૨૦૧૬ અને ૧-૧૦-૨૦૧૬ ના રોજ મોહમ્મદ રફીના સ્વરમાં વિશિષ્ટ ગીતોને સાંભળ્યાં જેને રજૂ કરનાર કળાકારો બહુ જાણીતા નથી થયા. ૫-૧૧ અને ૩-૧૨-૨૦૧૬ના અંકોમાં આપણે નૃત્ય ગીતોને પરદા પર ભજવતાં નામી અનામી કળાકારોની વાત કરી હતી. તે પછીની કડીમાં, ૭-૧-૨૦૧૭ના રોજ, આપણે પાર્શ્વગાયકને જ પરદા પર ગીત ભજવતાં જોયાં. ૪-૨-૨૦૧૭ના છેલ્લા અંકમાં આપણે ઓછી જાણીતી અભિનેત્રીઓ માટે જાણીતી પાર્શ્વગાયિકાઓએ ગાયેલાં ગીતો સાંભળ્યાં હતાં. આજે પહેલાં એ કડીને આગળ વધારીશું:

નન્હી કલી સોને ચલી હવા ધીરે આના - સુજાતા (૧૯૫૬)- ગાયક: ગીતા દત્ત - સંગીતકાર એસ ડી બર્મન ગીતકાર ગીતકાર મજરૂહ સુલ્તાનપુરી - પરદા પર સુલોચના
હિંદી ફિલ્મોમાં હાલરડાં પણ એક બહુ મહત્ત્વનો ગીત પ્રકાર રહ્યો છે. મોટા ભાગનાં આ પ્રકારનાં ગીતોને પરદા પર રજૂ કરનાર કલાકારનો ચહેરો દર્શકો માટે અજાણ્યો નથી પણ હોતો. આમ તો '૫૦-'૬૦ના દશકમાં સુલોચના પણ માના પાત્રમાં અજાણ્યા ન કહેવાય. જો એક આવું લોકપ્રિય થયેલું ગીત ગાવાની બીજી તક તેમને ન મળી.
ભવિષ્યમાં તક મળશે ત્યારે આ પ્રકારનાં ગીતોને અલગથી સાંભળીશું. 

આપણી ફિલ્મોમાં એવાં કેટલાંય ગીતો છે જે ખુદ બહુ જ જાણીતાં થયાં, તે જેના પર ફિલ્માવાયાં એ કલાકારોની એ સમયે કંઇક અંશે નોંધ પણ લેવાઈ, પરંતુ તેમને પ્રથમ કક્ષા પછીની હરોળમાં પણ બહુ લાંબા સમય માટે ન સ્થાન મળ્યું કે ન તો નામ મળ્યું. આ પ્રકારનાં ગીતો જે તે સમયે સારાં એવાં લોકપ્રિય પણ થયાં હતાં. આજે જ્યારે વાત નીકળે ત્યારે એ ગીતોની યાદ આવવી પણ બૌ મુશ્કેલ નથી બની રહેતી. એવાં કેટલાંક કળાકારોની વાત યાદ કરીએ.

યે રાત યે ફિઝાંએ ફિર આયે ના આયે આઓ શમા જલા કર હમ આજ મિલકે ગાયેં - બંટવારા (૧૯૬૦)- ગાયક: મોહમ્મદ રફી, આશા ભોસલે- સંગીત: એસ મદન- ગીતકાર: મજરૂહ સુલ્તાનપુરી- પરદા પર : જવાહર કૌલ અને જબીન જલીલ

આ જ ફિલ્મનું આશા ભોસલેએ ગાયેલું ગીત - બાતેં કહીં ઔર બનાઓ - પણ આ જ પાત્રો પર ફિલ્માવાયું છે, પરંતુ તેને યાદગાર ગીત ન કહી શકાય.

એસ મદન (મદન સચદેવ)નામ સંગીતમાં પછીથી ડંકા (૧૯૬૯)(રીલીઝ ન થયું), અમ્બે મા (૧૯૮૦), તેરી પૂજા કરે સંસાર(૧૯૮૪), યે પ્યાર નહીં(૧૯૮૮), ટેસ્ટ ટ્યુબ બેબી(૧૯૯૧) અને દુનિયાકી રંગીન બાતેં(૧૯૯૭) જેવી ફિલ્મોમાં જોવા મળ્યું, પણ આ ગીતમાં જેટલી નોંધ લેવાઈ તેટલું નોંધપાત્ર ન બની શક્યું.

અય દિલરૂબા... નજરેં મિલા ...કુછ તો મિલે ગ઼મકા સિલા - રૂસ્તમ સોહરાબ (૧૯૬૩)- ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીત: સજ્જાદ હુસૈન – ગીતકાર: જાં નિસ્સાર અખ્તર - પરદા પર: જબીન જલીલ
ફિલ્મનાં નાયિકા સુરૈયા હતાં તેથી સહાભિનેત્રી પર ફિલ્માવાયેલાં ગીત માટે લતા મંગેશકરનો સ્વર પસંદ કરાયો. સોહરાબ મોદી જેવા દિગ્દર્શક અને સજ્જાદ હુસૈન જેવા સંગીતકાર હોય એટલે જાં નિસ્સાર અખ્તરના શબ્દદેહમાં લતા મંગેશકરનો અવાજ સજીવ બની રહે તેમાં તો કોઈ નવાઈ ન જ હોય ને !

આડ વાત:
Kismet Hamare Saath nahin’-Jawahar Kaul અને ‘Qaid Me Hai Bulbul’ – Jabeen Jalil માં આ બન્ને કલાકારો વિષે વધારે માહિતી જાણવા મળશે.
ઈતના ન સતા કે કોઈ જાને.. ઓ દીવાને.. આતે જાતે અબ તો દિલ ન માને - બિંદીયા (૧૯૬૦) – ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીત: ઈક઼બાલ ક઼ુરેશી – ગીતકાર: રાજેન્દ્ર કૃષ્ણ - પરદા પર: વિજયા ચૌધરી
આ અભિનેત્રી આપણા માટે એટલી બધી કદાચ જાણીતી ન થઇ એમ કહેવું બરાબર નહીં કહેવાય કારણ કે ગોવિંદ સરૈયાની 'સરસ્વતીચંદ્ર' (૧૯૬૮)માં કુસુમનું પાત્ર આમણે ભજવ્યું હતું!

એમણે પરદા પર ગાયેલ એક યુગલ ગીત પણ આપણને જરૂર યાદ હશે.
તુમ્હે યાદ હોગા કભી હમ મિલે થે મુહબ્બતકી રાહોંમેં મિલ કે ચલે થે - સટ્ટા બાઝાર (૧૯૫૯) – ગાયક: લતા મંગેશકર, હેમંત કુમાર – સંગીત: કલ્યાણજી આણંદજી – ગીતકાર: ગુલશન બાવરા - પરદા પર: વિજયા ચૌધરી અને સુરેશ

હિંદી ફિલ્મોમાં ગીતોના જૂદા જૂદા પેટાપ્રકારો ગણાય છે તેમાં આ રીતે રેડીયો માટે રેકર્ડીંગ થતું હોય તેવાં ગાયનો પણ એક બહુ રસપ્રદ પ્રકાર હતો. જેને પણ એક અલગ વિષય તરીકે સમય આવ્યે માણીશું.

એક થા બચપન એક થા બચપન - આશીર્વાદ (૧૯૬૮) – ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીત: વસંત દેસાઈ – ગીતકાર: ગુલઝાર - પરદા પર: સુમિતા સાન્યાલ
આ જ ફિલ્મમાં લતા મંગેશકરના સ્વરમાં આ જ અભિનેત્રી પર બીજું પણ એક બહુ મધુર સૉલો ગીત હતું.

જિર જિર બરસે સાવનીયા અખીયાં સાંવરીયા ઘર આ - આશીર્વાદ (૧૯૬૮) – ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીત: વસંત દેસાઈ – ગીતકાર: ગુલઝાર - પરદા પર: સુમિતા સાન્યાલ

આ ગીતમાં 'સાંવરીયા'ની બહુ મહત્ત્વની ન કહી શકાય તેવી ભૂમિકામાં સંજીવ કુમાર છે. ગીતનાં રેકર્ડીંગમાં પણ બહુ સ-રસ પ્રયોગ કરાયો છે. મૂલ ગીત તો ગ્રામોફોન પર વાગતું બતાવાયું છે. પરંતુ અમુક પંક્તિઓ પરદા પર અભિનેત્રી પણ સાથે ગાય છે. આવી પંક્તિઓનું રેકર્ડીંગ એકબીજાં પર એવી રીતે ચડાવાયું છે કે આપણને પણ બે અવાજ સાંભળવા મળે.
'આશીર્વાદ'ના દિગ્દર્શક હૃષિકેશ મુખર્જીએ સુમિતા સાન્યાલને તે પછી ૧૯૭૦ની ફિલ્મ 'ગુડ્ડી'માં જયા ભાદુરીની ભાભીની અને ૧૯૭૧ની ફિલ્મ 'આનંદ'માં બાબુ મોશાય અમિતાભ બચ્ચનની વાગ્દત્તાની ભૂમિકામાં પણ રજૂ કર્યાં હતાં.

ના જિયા લાગેના તેરે બીન મેરા કહી જિયા લાગેના - આનંદ (૧૯૭૧) – ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીત: સલીલ ચૌધરી – ગીતકાર: ગુલઝાર - પરદા પર: સુમિત્રા સાન્યાલ

ભારતની બિનહિંદી પ્રદેશોમાંથી હિંદી ફિલ્મોમાં આવેલ અપવાદરૂપ અદાકારો જ સફળ રહી શક્યાં છે. સુમિત્રા સાન્યાલે પણ બંગાળી ફિલ્મોમાં સુદીર્ઘ અને સફળ કારકીર્દી ખેડી, પરંતુ આટલાં મધુર અને મહ્દ્‍ અંશે લોકપ્રિય થયેલાં ગીતો પરદા પર ગાવા છતાં તેમની હિંદી ફિલ્મની કારકીર્દી અહીંથી આગળ ન વધી.

જિયા ના લાગે મોરા... ના જા રે.. ના જા રે - બુઢ્ઢા મિલ ગયા (૧૯૭૧) – ગાયક: લતા મંગેશકર - સંગીત: આર ડી બર્મન – ગીતકાર: મજરૂહ સુલતાનપુરી - પરદા પર: અર્ચના

આ અભિનેત્રી પુનાની ફિલ્મ ઇન્સ્ટીટ્યુટની સ્નાતક હતી. પહેલી જ ફિલ્મના દિગ્દર્શક હૃષિકેશ મુખર્જી હતા, ફિલમનાં તેમના પર ફિલ્માવાયેલાં બીજાં ગીતો - રાત કલી એક ખ્વાબ મેં આયી, ભલી ભલી સી એક સુરત ભલા સા એક નામ- સારાં એવાં લોકપ્રિય પણ થયાં હતાં. તેમણે આ પહેલાં ઉમંગ (૧૯૭૦) અને પછી 'અનોખા દાન '(૧૯૭૨)માં કામ કર્યું, પરંતુ એ ઝરણું નદી ન બની શક્યું.

દિયે જલાયે પ્યાર કે ચલો ઈસી ખુશીમેં - ધરતી કહે પુકાર કે(૧૯૬૯) - ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીત: લક્ષ્મીકાંત પ્યારેલાલ – ગીતકાર: મજરૂહ સુલ્તાનપુરી - પરદા પર: નિવેદીતા (લીબી રાણા)
આ ફિલ્મ સુધી સંજીવ કુમારનું નામ કે ચહેરો પણ એટલો જાણીતો નહોતો થયો, પણ આજે હવે સવાલ માત્ર ગીત ગાઈ રહેલ અભિનેત્રીની જ ઓળખનો છે !

તેમનું એક બીજું ખૂબ જ જાણીતું ગીત પણ સાંભળીએ
તુમ અપના રંજ-ઓ-ગ઼મ અપની પરેશાની મુઝે દે દો - શગૂન (૧૯૬૪) - ગાયક: જગજિત કૌર – સંગીત: ખય્યામ – ગીતકાર: સાહિર

આડવાતઃ
સામે જે અભિનેતા છે તે પણ બીજી એક ફિલ્મમાં આવ્યા, પણ તેમને દુનિયા તો વહીદા રહેમાનના પતિ – કંવલજીત- તરીકે જ ઓળખે છે.
આ ગીતમાં જે અભિનેત્રી જોવા મળે છે તેમનું નામ લીલીયન છે, જે પણ આજના વિષયનું એક પાત્ર કહી શકાય એમ છે.
નિવેદીતાની સંજીવ કુમાર સાથે જ્યોતિ(૧૯૭૧) અને રૉકી મેરા નામ (૧૯૭૩)માં પણ ભૂમિકાઓ હતી.
સોચ કે યે ગગન ઝૂમે, અભી ચાંદ નીકલ આયેગા - જ્યોતિ (૧૯૭૧) - ગાયક: લતા મંગેશકર, મન્ના ડે - સંગીત એસ ડી બર્મન - ગીતકાર આનંદ બક્ષી

'૬૦ના દાયકાના એક સફળ અને ખમતીધર નિર્માતા શશધર મુખર્જીએ તેમના બે પુત્રોને ફિલ્મમાં દાખલ કરવા માટે ‘તૂહી મેરી ઝિન્દગી’ (૧૯૬૫)માં બનાવી. તેમાં તેમના એક પૂત્ર રોનો મુખર્જી દિગ્દર્શક ને સંગીતકારની બેવડી ભૂમિકામાં હતા. બીજા પૂત્ર દેવ મુખર્જી આપણી આહ ચાલ રહેલી વાતનાં મુખ્ય પાત્ર નિવેદીતા સાથે હીરો હતા. ફિલ્મ ગોવાને પોર્ચુગીઝ ધુંસરીમાંથી છોડાવવા થયેલ "યુધ્ધ"ના પશ્ચાદભૂ પર બની હતી.
યે કૌન થક કે સો રહા યે ગુલમોહરકી છાંવમેં - ગાયક: આશા ભોસલે – ગીતકાર: રાજા મહેંદી અલી ખાન
દેબ મુખર્જી એ પછીથી સંબંધ, આંસૂ બન ગયે ફૂલ , અધિકાર અને એક બાર મુસ્કરા દો જેવી ફિલ્મોમાં કામ કર્યું હતું. પણ અંગ્રેજીમાં જેને માટે ‘Also ran’ શબ્દપ્રયોગ થાય છે તે છાપ તેમના પર લાગેલી જ રહી.

ફિલ્મમાં કોઈ ખમતીધર પહોંચ હોય પણ એ કલાકારને સરવાળે સફળતા ન મળે એવાં બીજાં કેટલાંક ઉદાહરણો

ધાની ચુનરી પહન... સજકે બન કે દુલ્હન,જાઉંગી ઉનકે ઘર, જિનસે લાગી લગન,આયેંગે જબ સજન - હરેકાંચ કી ચુડીયા (૧૯૬૭) – ગાયક: આશા ભોસલે – સંગીત: શંકર જયકિશન – ગીતકાર: શૈલેન્દ્ર - પરદા પર: નયના સાહુ અને બિશ્વજીત

આ હીરોઈન જાણીતા દિગ્દર્શક કિશોર સાહુનાં પુત્રી છે.


ન તુમ બેવફા હો ન હમ બેવફા હૈ - એક કલી મુસ્કાયી (૧૯૬૮) – ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીતકાર: મદન મોહન – ગીતકાર: રાજેન્દ્ર કૃષ્ણ - પરદા પર: મીરા જોગલેકર

આ અભિનેત્રી જાણીતા દિગ્દર્શક વસંત જોગલેકરનાં પુત્રી હતાં.

ઝરા સુન હસીના-એ-નાઝનીન, મેરા દિલ તુઝી પે નિખાર હૈ - કૌન અપના કૌન પરાયા (૧૯૬૩) – ગાયક: મોહમ્મદ રફી – સંગીત: રવિ – ગીતકાર: ગીતકાર શકીલ બદાયુની - પરદા પર: ટૉની વૉકર અને વહીદા રહેમાન
હા, બરાબર સમજ્યાં, ટૉની વૉકર જ્હોની વૉકરના ભાઈ છે. વિજય કુમાર નામથી તેમણે આ ફિલ્મનું દિગ્દર્શન પણ સંભાળ્યું હતું!

તેમના ભાગે ફિલ્મોમાં પરદા પર ગાવા મળેલાં ગીતો પણ નોંધપાત્ર હતાં
પૂછો તો અપના નામ બતા નહીં શકતે - દિલ્લગી (૧૯૬૭) - ગાયક મોહમ્મદ રફી - સંગીત લક્ષ્મીકાન્ત પ્યારેલાલ - ગીતકાર - મજરૂહ સુલ્તાનપુરી
લક્ષ્મીકાન્ત પ્યારેલાલ હજૂ પોતાનું નામ બનાવી રહ્યા હતા એ સમયની ફિલ્મ. નાયિકા નાઝીમાને ભાગે પણ પછી બહેનની ભૂમિકાઓ ભજવવાની આવી હતી.

આ યાત્રા તો ધારો એટલી લાંબી ચાલતી રહે અને તેમ છતાં કોઈ પણ તબક્કે થાક ન લાગે તેવી આ સફર છે. આ લેખમાળાની સમાપ્તિ કરતાં પહેલાં આ પહેલાં એક કડી અધુરી છોડી હતી તે પૂરી કરી લઈએ.

ટેઢી ટેઢી હમ સે ફિરે સારી દુનિયા - મુસાફિર (૧૯૫૭)- મન્ના ડે, શમશાદ બેગમ - સંગીત સલીલ ચૌધરી - ગીતકાર શૈલેન્દ્ર

આ પહેલાં આપણે ૭-૧-૨૦૧૭ના ના અંકમાં 'બુટ પોલિશ'નાં ગીતમાં શૈલેન્દ્રને જોયા ત્યારે જે ગીત યાદ નહોતું આવ્યું તે આ. અહીં પણ શૈલેન્દ્ર હાર્મોનિયમ પર છે. સાથે એક પાગલ જેવી ભૂમિકા કરતા અદાકાર પછીથી ખૂબ જ જાણીતા થયેલ કેષ્ટો મુખર્જી છે. આ તેમની પહેલી ફિલ્મ હતી. નૃત્ય કરતાં અભિનેત્રીની ઓળખ નથી.

આડવાતઃ

'મુસાફિર'ની બીજી બે પણ નોંધપાત્ર બાબતો છે.હિંદી ફિલ્મોના દિગ્દર્શકોમાં જેમનું નામ ખુબ આદરથી લેવાય છે તેવા હૃષીકેશ મુખર્જીની પણ દિગગ્દર્શક તરીકે આ પહેલી ફિલ્મ હતી.
તે ઉપરાંત એક માત્ર ગીત જે પરદા પાછળ દિલીપકુમારે ગાયું છે તે પણ આ ફિલ્મનું જ છે.

ફિલ્મમાં સાથે સુચિત્રા સેન પણ હતાં પોતાની બંગાળી ભાષાની ફિલ્મોમાં બહુ જ ઊંચું સ્થાન મેળવી શકેલાં. હિંદી ફિલ્મોમાં જેટલાં પાત્રો ભજવ્યાં તે પણ એટલાં જ નોંધનીય રહ્યાં છતાં, એ સમયની પ્રથમ હરોળનાં નરગીસ, મધુબાલા, મીના કુમારી, વહીદા રહેમાન કે જેવાં કળાકારોમાં જેમને સ્થાન ન મળ્યું તેમાં સુચિત્રા સેન પણ ગણાય.
'મુસાફિર'ને ૧૯૫૭નાં વર્ષનો હિંદીમાં ત્રીજી શ્રેષ્ઠ ફિલ્મનો રાષ્ટ્રીય મેરિટ સર્ટીફિકેટનો ઍવોર્ડ પણ મળ્યો હતો.
આજના અંકની અને આ શ્રેણીની (હાલ પૂરતી) અહીં સમાપ્તિ પહેલાં ૪-૨-૨૦૧૭ના અંકમાં રજૂ કરેલ ગીતોને પરદાપર રજૂ કરનારાં કલાકારોની ઓળખ કરી લઈએ -

સુશ્રી મધુલિકા લીડ્ડલના લેખ "Ten of my favourite ‘Who’s that lip-synching?’ songs " પરથી અહીં શરૂ કરેલ લેખ આટલાં જૂદાં જૂદાં સ્વરૂપોને ઉજાગર કરી શકશે તેવો અંદાજ નહોતો. એટલે ફરી એક વાર તેમના હાર્દિક આભાર સાથે.... આવતા મહિનાથી 'એક ગીતનાં અનેક સ્વરૂપ' વિષય પરની શ્રેણી નિયમિતપણે સાથે માણીશું.


આ શ્રેણી કુલ ૧૨ અંકમાં રજૂ થઈ છે. આ બધા અંક એક સાથે અહીંથી વાંચી / ડાઉનલોડ કરી શકાશે.:



Sunday, February 5, 2017

જાણીતાં ગીતોનાં ઓછાં જાણીતાં કળાકારો (૧૧)



૧૬-૪-૨૦૧૬ના મણકાથી શરૂ થયેલ જાણીતાં ગીતોને પરદા પર રજૂ કરતાં ઓછાં જાણીતા કળાકારોની ઓળખ સફર ૬-૫-૨૦૧૬ના અંક આગળ વધાર્યા પછી હરીશભાઈ રઘુવંશીએ ૪-૬-૨૦૧૬ના રોજ આપણે માત્ર મુકેશના સ્વરમાં જ ગવાયેલાં ગીતોને રજૂ કરનારા કળાકારોનો પરિચય કરાવ્યો. એ જ દિશામાં ૧૬-૭-૨૦૧૬ અને ૬-૮-૨૦૧૬ના રોજ આપણે મન્ના ડે અને તે પછી જ ૩-૯-૨૦૧૬ અને ૧-૧૦-૨૦૧૬ ના રોજ મોહમ્મદ રફીના સ્વરમાં વિશિષ્ટ ગીતોને સાંભળ્યાં જેને રજૂ કરનાર કળાકારો બહુ જાણીતા નથી થયા. ૫-૧૧ અને ૩-૧૨-૨૦૧૬ના અંકોમાં આપણે નૃત્ય ગીતોને પરદા પર ભજવતાં નામી અનામી કળાકારોની વાત કરી હતી. તે પછીની કડીમાં, ૭-૧-૨૦૧૭ના રોજ, આપણે પાર્શ્વગાયકને જ પરદા પર ગીત ભજવતાં જોયાં.

હિંદી ફિલ્મોમાં પ્લેબેક ગાયનની પ્રથા પ્રસ્થાપિત થઈ ગયા પછી ફિલ્મોમાં ગીતોની સીચ્યુએશન માટે દિગ્દર્શકોને વિવિધ વિકલ્પો શક્ય બનવા લાગ્યા કારણકે હવે તેમણે પરદા પર અભિનય કરનાર અદાકારનાં ગાયન કૌશલ્યને ગણતરીમાં લેવાની જરૂર નહોતી.જો કે મોટા ભાગનાં ગીતો જાણીતા ચહેરા પર જ ફિલ્માવવામાં વાણિજ્યિક સફળતાની સલામતી જોવામાં આવતી. આ કારણે '૫૦ના દાયકાથી લતા મંગેશકરના ભાગે સામાન્યતઃ મુખ્ય અભિનેત્રીઓમાટે જ ગીતો ગાવાનું રહેતું. તેમના સમયમાં ગીતા દત્ત પણ મુખ્ય નાયિકાઓ માટે ગીતો ગાતાં. આશા ભોસલેએ પણ ઘણી વાર મુખ્ય નાયિકાઓ માટે જ ગીતો ગાયાં છે. નૂત્ય ગીતો કે કવ્વાલીઓ જેવાં ખાસ પ્રસંગોનાં ગાયન પ્રકારોને બાદ કરતાં આ પાર્શ્વગાયિકાઓએ પણ પ્રસંગોપાત ઓછી જાણીતી અભિનેત્રીઓ માટે પણ ફિલ્મનાં કથાનકમાં મહત્ત્વનાં હોય તેવાં ગીતો ગાયાં છે. આજે આ પ્રકારનાં કેટલાંક ગીતો સાંભળીશું.

હવા મેં ઉડતા જાયે મેરા લાલ દુપટ્ટા મલમલકા હો જી - બરસાત (૧૯૪૯) – ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીત: શકર જયકિશન – ગીતકાર: રમેશ શાસ્ત્રી
રાજ કપૂર એક એવા દિગ્દર્શકોમાંના હતા જે ગીતની સીચ્યુએશનને મહત્ત્વ આપતા અને તે મુજબ પરદા પર બહુ ઓછાં જાણીતાં કલાકારને ભાગે એ ગીત ગાવાનું આવે તો તેને પણ એ મહત્ત્વ મુજબનો ફૂટેજ જરૂરથી આપતા. આ ગીત રેકર્ડ થયું ત્યારે લતા મંગેશકરનું હિંદી ફિલ્મોનાં એકમેવએક પાર્શ્વગાયિકા તરીકેનું ટોચનું સ્થાન હજૂ પ્રસ્થાપિત થવું બાકી હતું. એટલે આર. કે.ની પછીની ફિલ્મોમાં આ પ્રકારની સીચ્યુએશનમાં આવાં ગીતો લતા મંગેશકર સિવાયનાં ગાયકો એ ગાયાં, પણ તેથી એ ગીતોનાં મહત્ત્વ અને લોકપ્રિયતા પર અસર નથી પડી.
ગુરુ દત્ત પણ એવા જ એક દિગ્દર્શક હતા જે ગીતની સીચ્યુએશન મુજબ ગીતનું ફિલ્માંક્ન કરવાને મહત્ત્વ આપતા હતા. આ ગીતોમાં ઘણી વખત પરદા પર ભજવતાં કળાકાર બહુ જાણીતાં ન હોય, પણ તેમને ગીતમાં ઉચિત મહત્ત્વ મળતું. ગુરુ દત્તની ફિલ્મોનાં એવાં કેટલાંક ગીતો સાંભળીએ -

કભી આર પાર લાગા તીરે નઝર.. સૈયાં ઘાયલ રે કિયા તુને મેરા જિગર - આર પાર (૧૯૫૪) – ગાયક: શમશાદ બેગમ – સંગીત: ઓ પી નય્યર – ગીતકાર: મજરૂહ સુલ્તાનપુરી
આ ગીત પરદા પર ગાયું એ કુમકુમનું હિંદી ફિલ્મ જગતમાં આ નામથી પર પદાર્પણ હતું. જે પછીથી તેમની કારકીર્દી ઘણા ચડાવઉતાર સાથે આગળ વધીઅને તેમણે પોતાનું એક આગવું સ્થાન બનાવ્યું હતું.

પૂરક વાતઃ
શિશિર કુમાર વર્માએ કુમકુમનો તાજેતરનાં વર્ષોમાં લીધેલો ઇન્ટરવ્યુ ‘Diya Na Bujhe Ri Aaj Hamara’ – Kumkum’ પર વાંચી શકાશે. તેમાં આ ગીત કુમકુમ પર કેવા સંજોગોમાં ફિલ્માવાયું હતું તે પણ જાણવા મળે છે.
અબ તો જી હોને લગા કિસીકી સુરતકા સામના - મિ. એન્ડ મિસીસ ૫૫ (૧૯૫૫) - ગાયક શમશાદ બેગમ - સંગીત ઓ પી નય્યર ગીતકાર મજરૂહ સુલ્તાનપુરી


પરદા પર રજૂ કરનાર આ કલાકાર કદાચ તેમણે મુગલ-એ-આઝમમાં અનારકલી (મધુબાલા)ની બહેન તરીકે વધારે જાણીતાં થયાં છે.
 
નીલે આસમાની બુજો તો યે નૈના કિસકે લિયે હૈ - મિ. એન્ડ. મિસીસ ૫૫ (૧૯૫૫) – ગાયક: ગીતા દત્ત – સંગીત: ઓ પી નય્યર – ગીતકાર: મજરૂહ સુલ્તાનપુરી
અહીં પણ કેમેરા પરદા પર ગીત ગાઈ રહેલ અભિનેત્રીની આંખના ઈશારાથી હીરોઈન (મધુબાલા)ની આંખો વડે હીરો (ગુરુ દત્ત) પર થઈ રહેલા જાદુ તરફ આપણું ધ્યાન ખેંચે છે.
આજ સજન મોહે અંગ લગા લે જનમ સફલ હો જાય - પ્યાસા (૧૯૫૭) – ગાયક: ગીતા દત્ત – સંગીત: એસ ડી બર્મન – ગીતકાર: સાહિર લુધ્યાનવી
આ ગીતનાં કેન્દ્રમાં આમ તો ફિલ્મની વાર્તાની મુખ્ય ધારાને મદદરૂપ થતાં પાત્ર ગુલાબોની ભૂમિકામાં વહીદા રહેમાન છે, પરંતુ ગીત પૂરતું પરદા પર ગઈ રહેલ અભિનેત્રીની અદાકારીને જે મહત્ત્વ આપાયું છે તેને કારણે ગીતનું ફિલ્માંકન ગીત જેટલું જ ધ્યાનાકર્ષક બની રહ્યું છે.

હવે થોડાં એવાં ગીતો જોઈએ જેમાં ગીતને પરદા પર ભજવનાર અભિનેત્રી અનજાન હતી અને ગીત સદાબહાર થવા છતાં અનજાન જ રહી...

તુમ જિયો હઝારોં સાલ કે સાલકે દિન હો પચાસ હજાર - સુજાતા (૧૯૫૬)- ગાયક: આશા ભોસલે – સંગીતકાર: એસ ડી બર્મન – ગીતકાર: ગીતકાર મજરૂહ સુલ્તાનપુરી
ગીતનું કેન્દ્ર જેમનો જન્મ દિવસ જોરશોરથી ઉજવાઈ રહ્યો છે તે, શશીકલા, છે.

ઓ પંછી પ્યારે સાંઝ સતારે બોલે તો કૌનસી બોલી - બંદિની (૧૯૬૩) – ગાયક: આશા ભોસલે – સંગીતકાર: એસ ડી બર્મન – ગીતકાર: શૈલેન્દ્ર
અબકે બરસ ભેજ ભૈયાકો બાબુલ સાવનમેં લીજો બુલાય રે - બંદિની (૧૯૬૩) – ગાયક: આશા ભોસલે – સંગીતકાર: એસ ડી બર્મન – ગીતકાર: શૈલેન્દ્ર
ફિલ્મનાં નયિકા માટેનાં ગીત તો લતા મંગેશકરને ફાળે જાય એ વણલખ્યા નિયમ મુજબ 'બંદીની'નાં એ ગીતો લતા મંગેશકરે ગાયાં. પરંતુ બિમલ રોય જેવા દિગ્દર્શકને માટે આવી વાર્તામાં અન્ય પાત્રો માટે પણ શીર્ષ ગીતોથી ઓછાં ગીત તો ચાલે નહીં. આમ આપણને આશા ભોસલેનાં બહુ વિરલ કહી શકાય તેવાં ગીતો સાંભળવા મળ્યાં.

ધીરે ધીરે મચલ અય દિલ-એ-બેક઼રાર કોઈ આતા હૈ - અનુપમા (૧૯૬૬) – ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીતકાર: હેમંત કુમાર –ગીતકાર: કૈફી આઝમી
ફિલ્મ જગતમાં નસીબ કોના ખોળામાં શું નાખશે (કે નહીં નાખે) તે તો હંમેશાં અકળ જ રહ્યું છે. પ્રાણ થવા માગતા હતા હીરો પણ ફિલ્મ જગતે તેમને સૌથી વધારે સફળ વિલન બનાવ્યા. હેલન જેવી કેટલીક વ્યક્તિઓ એવી હોય છે કે જેમને સહાયક અભિનયની એટલી લાંબી ઈનિંગ્સ રમવા મળે કે તેમાં પણ તેમનું સ્થાન એક ચોક્કસ ચોખઠામાં નક્કી થઈ ગયું હોય. પરદા પર આ ગીત ગાઈ રહેલ અભિનેત્રીને મેરે હઝૂર, આદમી ઔર ઈન્સાન, સાત હિન્દુસ્તાની જેવી ફિલ્મોમાં પણ નાનીમોટી ભૂમિકાઓ મળી છે.આ ફિલ્મમાં તો હૃષિકેશ મુખર્જી જેવા બહુ આગવી સૂઝવાળા દિગ્દર્શકે તેમને ફિલ્મનાં એક બહુ જ સફળ ગીતમાં બહુ મહત્વની ભૂમિકા પણ આપી. પણ નસીબનો દરવાજો ન ખૂલ્યો તે ન જ ખૂલ્યો.

હમને દેખી હૈ ઉન આંખોંકી મહેકતી ખુશ્બુ,હાથ સે છૂ કે ઈસે રીશ્તોંકા નામ ન દો -ખામોશી (૧૯૬૯) – ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીતકાર: હેમંત કુમાર – ગીતકાર: ગુલઝાર
આ ગીતને પરદા પર રજૂ કરતી અભિનેત્રીનું પાત્ર ફિલ્મમાં ખાસ મહત્ત્વ ધરાવે છે, તેથી તેમને ફાળે આ ગીત પણ આવ્યું છે.
હમ થે જિનકે સહારે વો ન હુએ હમારે ડુબી જબથી નૈયા સામને થે કિનારે - સફર (૧૯૭૦) – ગાયક: લતા મંગેશકર – સંગીત: કલ્યાણજી આણંદજી – ગીતકાર: ઈન્દીવર
રેડીયો માટે રેકર્ડ થઈ રહ્યૂં એવા પ્રકારનું ગીત જેમાં ફિલ્મનાં મુખ્ય પાત્રોનાં મનની વાત રેડીયો પરનાં ગીતના ભાવમાં ઝીલાય છે.

ધરતી અંબર નીંદ સે જાગે દેખો અપને આંગનમેં - ચૈતાલી (૧૯૭૫) – ગાયક: લતા મંગેશકર, મન્ના ડે – સંગીત: લક્ષ્મીકાંત પ્યારેલાલ ગીતકાર: આનંદ બક્ષી
આ ફિલ્મનાં મુખ્ય કલાકારો તો ધર્મેન્દ્ર અને સાયરાબાનુ હતાં પરદા પર લતા મંગેશકરના સ્વરને અભિનિત કલાકારને આ પછીથી થોડી વધારે ફિલ્મોમાં પણ સહાયક અભિનેત્રીઓના નાના મોટા રોલ મળતા રહ્યા, પરંતુ પોતાનું એક સ્થાન નક્કી કરવાની બાબતે આ કલાકાર પણ સફળ નથી રહી શક્યાં.

આજના અંકની શરૂઆતમાં આપણે કુમકુમની વાત કરી જેમણે પહેલું પગલું એક ગીત પૂરતી જ જેમને ભૂમિકા આપવામાં આવી હતી તેવાં કલાકાર તરીકે કર્યા બાદ પોતાનું એક આગવું સ્થાન બનાવ્યુ. એવી જ બીજાં એક કલાકારની કારકીર્દીનાં શરૂઆતનાં બે ગીત સાંભળીએ.

પંખ હોતી તો ઉડ આતીરે રસિયા હો જાલમા તૂઝે દિલકા દાગ દીખલાતી રે - સેહરા (૧૯૬૩) - ગાયક: લતા મંગેશકર- સંગીત: રામલાલ – ગીતકાર: હસરત જયપુરી
આ ગીત ફિલ્માવાયું તો છે ફિલ્મનાં નાયિકા સંધ્યા પર, પણ આપણા વિષયને અનુરૂપ આપણે ધ્યાન આપીશું તેમનાં સહકાલાર પર. પ્રસ્તુત ગીતમાં તો આ કલાકારને માત્ર મુખ્ય નાયિકાની સહિયર તરીકે હાજીહા કરવાની ભૂમિકા જ મળી છે.

અબ દેર હો ગયી વલ્લાહ તૂ છોડ મેરા પલ્લા - રૂસ્તમ સોહરાબ (૧૯૬૩) - ગાયક આશા ભોસલે – સંગીતકાર: સજ્જાદ હુસૈન – ગીતકાર: ક઼મર જલાલાબાદી
માત્ર 'સહિયર'ની ભૂમિકામાંથી એક ગીત ગાવા મળવા સુધીની બઢતી પહેલાં વર્ષે જ થી ચૂકી છે આ કલાકારની, અને તે પણ પ્રેમનાથ જેવા સિનીયર કલાકાર સાથે.નાની નાની ભૂમિકાઓ કરનાર કલાકાર આગળ જતાં પ્રથમ હરોળનું સ્થાન મેળવી શકે એવા ગણ્યાગાંઠ્યા અપવાદોમાં આ સહકલાકારનું નામ બહુમાનથી લેવાય છે.આપણા હરીભાઈ જરીવાલા - સંજીવ કુમાર - પણ એવા જ એક કલાકાર હતા. આ બન્ને કલાકરોએ (અલગ અલગ) બહુ બધી ‘બી’ અને ‘સી’ કક્ષાની ફિલ્મોમાં કામ કર્યું અને તેમને બન્નેને મુખ્ય ભૂમિકાઓમાં ચમકાવતી એક ફિલ્મ - ખિલૌના (૧૯૭૦) - બન્નેનાં નસીબના દરવાજાઓ ખોલી નાખનાર ચાવી બની હતી તે પણ એક બહુ નોંધપાત્ર યોગાનુયોગ છે.

આજના અંકના અંતમાં એક ખાસ ગીત ...

લડી રે લડી તુઝ સે આંખ જો લડી - શોલા ઔર શબનમ (૧૯૬૧) - ગાયક જગજિત કૌર - સંગીત ખય્યામ - ગીતકાર પ્રેમ ધવન

પરદા પર આ ગીત જેમણે ગાયું છે તે કલાકાર આપણાં ગુજરાતી અભિનેત્રી છે અને આ ફિલ્મથી તેમણે હિંદી ફિલ્મોમાં પદાર્પણ કર્યું હતું. ગુજરાતી રંગમચ સાથે બહુ પરિચિત ન હોય તેવાં મિત્રો માટે તેમની પહેચાન દીના પાઠકનાં બેન તરીકે પણ આપી શકાય. ફિલ્મના નાયક ધર્મેન્દ્ર પણ ફિલ્મ જગતમાં નવા સવા હતા. આ ફિલ્મનાં અન્ય ગીતો - જિત હી લેંગે બાજી હમ તુમ ખેલ અધૂરા છૂટે ના અને જાને ક્યાં ઢૂંઢતી રહેતી આંખે મુઝમેં રાખ કે ઢેરમેં શોલા હૈ ન ચીનગારી હૈ - હિંદી ફિલ્મનાં શ્રેષ્ઠ ગીતોની પ્રથમ હરોળમા સ્થાન પામેલાં સદાબહાર ગીતો છે.

હવે પછીના અંકમાં બહુ જાણીતાં / ઓછાં જાણીતાં ગીતોના સાવ જ અજાણ બની રહેલ કળાકરો સાથેની સફર આવતા અંકમાં પૂરી કરીશું..

Sunday, January 8, 2017

જાણીતાં ગીતોનાં ઓછાં જાણીતાં કળાકારો (૧૦)



૧૬-૪-૨૦૧૬ના મણકાથી શરૂ થયેલ જાણીતાં ગીતોને પરદા પર રજૂ કરતાં ઓછાં જાણીતા કળાકારોની ઓળખ સફર ૬-૫-૨૦૧૬ના અંક આગળ વધાર્યા પછી હરીશભાઈ રઘુવંશીએ ૪-૬-૨૦૧૬ના રોજ આપણે માત્ર મુકેશના સ્વરમાં જ ગવાયેલાં ગીતોને રજૂ કરનારા કળાકારોનો પરિચય કરાવ્યો. એ જ દિશામાં ૧૬-૭-૨૦૧૬ અને ૬-૮-૨૦૧૬ના રોજ આપણે મન્ના ડે અને તે પછી જ ૩-૯-૨૦૧૬ અને ૧-૧૦-૨૦૧૬ ના રોજ મોહમ્મદ રફીના સ્વરમાં વિશિષ્ટ ગીતોને સાંભળ્યાં જેને રજૂ કરનાર કળાકારો બહુ જાણીતા નથી થયા. ૫-૧૧ અને ૩-૧૨-૨૦૧૬ના અંકોમાં આપણે નૃત્ય ગીતોને પરદા પર ભજવતાં નામી અનામી કળાકારોની વાત કરી હતી.

આજના અંકમાં આપણે એવાં ગીતો સાંભળીશું જેને પરદા પર પણ ગીતના ગાયકે જ ગાયાં હોય. અહીં આપણે એવાં ગીતોને યાદ નહીં કરીએ જે એવાં ગાયકો એ ગાયાં છે જેઓ મુખ્યત્ત્વે અભિનેતા કે અભિનેત્રી પહેલાં હતાં અને એ સમયની માગ મુજબ સારું ગાઈ પણ લેતાં હતાં. જેમ કે કે એલ સાયગલ, નુરજહાં, સુરેન્દ્ર, કાનન દેવી, સુરૈયા, વગેરે. આપણે એ ગીતો પણ નહીં લઈએ જેન પર્દા પર ભજવનાર કળાકાર અભિનેતા કે અભિનેત્રી તરીકે જ વધારે ઓળખાયેલ હોય અને ક્વચિત તેમણે પોતાનું જ ગીત ગાયું હોય.

તેરા જલવા જિસને દેખ વો તેરા હો ગયા - લૈલા મજનુ (૧૯૪૫) – ગાયકો: મોહમ્મદ રફી, નાઝીર અને અન્ય – સંગીતકાર: પંડિત ગોવિંદ રામ - ગીતકાર: તન્વીર નક઼્વી

આ ગીતમાં મોહમ્મદ રફીએ પોતે ગાયેલી પંક્તિઓ પર્દા પર પણ પોતે જ ગાઈ છે.

વો અપની યાદ દિલાને કો એક ઈશ્ક઼કી દુનિયા છોડ ગયે - જુગનુ (૧૯૪૭) – ગાયકો: મોહમ્મદ રફી અને અન્ય- સંગીતકાર: ફિરોઝ નિઝામી – ગીતકાર: અસગ઼ર સરહદી  
મિત્રોની ટોળી મટરગસ્તીના મૂડમાં છે, જે સાંભળીને નાયક્ને પોતાને ઘરે બેઠે પણ આ મસ્તીભર્યું ગીત લલકારી કાઢવાનું મન થઈ જાય છે.
દિલ્લી સે આયા ભાઈ ટીંગૂ - એક થી લડકી (૧૯૪૯)- ગાયક : બિનોતા ચક્રવર્તી (અથવા વિનિતા અલ્માડી)- સંગીતકાર: વિનોદ ગીતકાર: અઝીઝ કશ્મીરી
બહુ જ રમતિયાળ નૃત્ય ગીત. નૃત્યગીત ફિલ્માવાયું છે તો આપણે જેમની ઓળખ (૮)મા અંકમાં કરી ગયાં છીએ તે હની ઓ'બ્રાયન પર પરંતુ આજે આપણું ધ્યાન છે ગીત સાથે વાદ્યવૃંદને નિદર્શન આપી રહ્યા છે તે અભિનેતા પર. હા જી, તેઓ આ ગીતના રચયિતા વિનોદ જ છે.
છોટી સી યે જિંદગાની ચાર દિનકી કહાની તેરી હાય ગમકી કહાની તેરી - આહ (૧૯૫૩) – ગાયક: મુકેશ- સંગીતકાર : શંકર જયકિશન - ગીતકાર: શૈલેન્દ્ર
મુકેશે બકાયદા અભિનેતા તરીકે પોતાનું સ્થાન બનાવવા માટે એક સમયે તેમની ગાયનની કારકીર્દીને દાવ લગાવી દીધી હતી. આ ગીતમાં તો તેઓ ગાડીના કોચવાનની નાનકડી ભૂમિકામાં છે.
ચલી કૌન સે દેશ ગુજરીયા તૂ સજ ધજ કર - બુટ પોલીશ (૧૯૫૪) – ગાયકો: તલત મહમૂદ, આશા ભોસલે – સંગીતકાર: શંકર જયકિશન – ગીતકાર: શૈલેન્દ્ર
ગીત મુખ્યત્ત્વે તો બેબી નાઝ પર ફિલ્માવાયું છે, પણ તલત મહમૂદના અવાજમાં જે અભિનેતા પરદા પર ગીત ગાઈ રહ્યા છે તે આ ગીતના કવિ શૈલેન્દ્ર છે.

શૈલેન્દ્રએ આ સિવાય પણ બીજાં બે એક ગીતો પરદા પર જાતે ગાયાં છે, પરંતુ મને હાલમાં તેની વિગતો યાદ નથી. આપ કોઈમાંથી જો તેની માહિતી આપશે તો આપણી આ નોંધયાત્રા વધારે સમૃધ્ધ થશે.


મુડ મુડ કે ન દેખ મુડ મુડ કે - શ્રી ૪૨૦ (૧૯૫૫) – ગાયકો: આશા ભોસલે, મન્ના ડે, સાથીઓ – સંગીતકાર: શંકર જયકિશન – ગીતકાર: શૈલેન્દ્ર

ગીતનું ફિલ્માંકન મુખ્યત્તવે નાદીરા અને રાજ કપૂર થયું છે. ગીતના અંત ભાગમાં, @૫.૦૬થી ૫.૧૭માં, આ ગીતની સંગીતકાર બેલડીમાંના જયકિશન પણ અન્ય મહેમાનો સાથે સમૂહ નૃત્યમાં જોડાયા છે.


મૈં ભૂખા હૂં - ભૂત બંગલા (૧૯૬૫) - ગાયકો: મહેમૂદ, રાહુલ દેવ બર્મન –સંગીતકાર: રાહુલ દેવ બર્મન – ગીતકાર: હસરત જયપુરી

રાહુલ દેવ બર્મનને સૌથી પહેલી વાર આખી ફિલ્મ - છોટે નવાબ, ૧૯૬૧-નું સંગીત નિદર્શન કરવાની તક આપવાનું શ્રેય મહેમૂદને ફાળે બોલે છે. તે પછી તેમણે 'ભૂત બંગલા'માં રાહુલ દેવ બર્મનને બહુ જ અનોખી રીતે પર્દા પર પણ રજૂ કર્યા.
ઋત જવાં જવાં રાત મહેરબાં છેડો કોઈ દાસ્તાં - આખરી ખત (૧૯૬૬)- ગાયક: ભૂપિન્દર – સંગીતકાર: ખય્યામ – ગીતકાર: કૈફી આઝમી
આપને યાદ હશે કે જાણીતાં ગીતોનાં ઓછાં જાણીતાં કળાકારો (૧) માં આપણે જોયું હતું કે 'હક઼ીકત'(૧૯૬૬)માં 'હો કે મજબૂર હમેં ભુલાયા હોગા'માં ભૂપિન્દરે જ પોતાની પંક્તિઓ પરદા પર પણ ભજવી હતી. એ જ વર્ષે રજૂ થયેલી 'આખરી ખત'નું આ ગીત પણ તેમણે પોતે જ પર્દા પર ગાયું.


ઉનકે ખયાલ આયે તો આકર ચલે ગયે - લાલ પથ્થર (૧૯૭૧) – ગાયક: મોહમ્મદ રફી – સંગીતકાર: શંકર જયકિશન – ગીતકાર: હસરત જયપુરી
પરદા પર ગીતને અભિનિત કરી રહેલ કલાકારને ઓળખવા કદાચ અઘરૂં પડશે. તેઓ '૪૦ના દાયકાના એક બહુ ખ્યાત પાર્શ્વગાયક છે, જેમને આ ગીતના ગાયક મોહમ્મદ રફી પણ આદર્શ માનતા હતા.
પ્રસ્તુત ગીતના પર્દા પરના ગાયક છે જી એમ દુર્રાની, જેમને પરદા પર તબલાં પર સંગત ફિલ્મના મુખ્ય કલાકાર રાજકુમાર આપી રહ્યા છે.

દીવાને હૈ દીવાનોંકો ઘર ચાહિયે - ઝંઝીર ૯૧૯૭૩) – ગાયકો: મોહમ્મદ રફી, લતા મંગેશકર- સંગીતકાર: કલ્યાણજી આણંદજી – ગીતકાર: ગુલશન બાવરા

આ શેરી ગીતમાં હાર્મોનિયમ વગાડતાં વગાડતાં ગાવાની ભૂમિકા ગીતના ગીતકાર ગુલશન બાવરાએ ભજવી છે.

એક તૂ હી ભરોસા, એક તૂ હી સહારા - પુકાર (૨૦૦૦) – ગાયક: લતા મંગેશકર સંગીતકા: એ આર રહેમાન
લતા મંગેશકર બાળકોની સાથે લાઈવ સમૂહ ગાન રજૂ કરે છે. 

આડવાતઃ

પોતાની ફિલ્મમાં થોડી વાર અલપ ઝલપ દેખા દેવી એ માટે સૌથી વધારે કદાચ જાણીતા છે રહસ્ય ફિલ્મોના મહાન દિગ્દર્શક આલ્ફ્રેડ હિચકૉક. તે કયાં દૃશ્યમાં આવશે તેના માટે પણ તેમના દર્શકોને તેમનાં રહસ્ય જેટલો જ ઈંતેજાર રહેતો. તેમણે ભજવેલા આવા કીરદારની યાદી હવે તો મહત્ત્વનો સંદર્ભ દસ્તાવેજ બની ગયેલ છે. તેમના કેટલાક ચાહકોએ તેમનાં આ દૃશ્યોની રજૂઆત કરતી વિડીયો ક્લિપ્સ પણ બનાવી છે. 

આપણે ત્યાં હિંદી ફિલ્મોના સફળ દિગ્દર્શક, સુભાષ ઘાઈ પણ આ જ રીતે પોતાની ફિલ્મોમાં ટહુકો કરી જતા રહ્યા છે.

આ સિવાય બીજા પણ કેટલાક દિગ્દર્શકો પણ પોતપોતાની હિંદી ફિલ્મોમાં દેખા દેતા રહ્યા છે.

આજના અંકને અહીં વિરામ આપીએ. આપને આવાં કોઈ યાદગાર ગીતો ધ્યાનમાં હોય તો અમને જરૂરથી જણાવજો.

૫-૧૧-૨૦૧૬ના રોજ આપણે જે ગીતો સાંભળ્યાં હતાં તે ગીતોને પર્દા પર રજૂ કરનાર કળાકારોની ઓળખાણ કરીએ. અપલમ ચપલમ ઓ દુનિયા કો છોડકર તેરી ગલી આયી રે ને પરદા પર ભજવનાર કલાકારો, દક્ષિણ ભારતનાં બહુખ્યાત ભારતનાટ્યમ કલાકારો - સાઇ અને સુબ્બલક્ષ્મી,ની પહેચાન શ્રી હરીશભાઈ રઘુવંશીએ કરાવી છે.

૩-૧૨-૨૦૧૬ના અંકમાં સાંભળેલાં ગીતોને પરદા પર ભજવનાર કલાકારોની ઓળખાણ કરીએ.

  • નાગ નૃત્ય - તમિળ ફિલ્મ - જગતલા પ્રતાપન (૧૯૪૪) - પરદા પર કળાકાર - કુમારી કમલા

  • નાગ નૃત્ય - દાસ્તાન (૧૯૫૦) - સંગીતકાર નૌશાદ - પરદા પર કળાકાર - પુરુષ કળાકાર એ સમયના બહુ જાણીતા નૃત્ય નિર્દેશક કૃષ્ણ કુમાર છે. નૃત્યાંગના કકૂ છે એવું જણાય છે.
  • નાગ નૃત્ય - ગાઈડ (૧૯૬૫) - સંગીતકાર એસ ડી બર્મન - પરદા પર કળાકાર - વહીદા રહેમાન સિવાયનાં મૂળ મુદ્દે નૃત્ય શરૂ કરનાર કળાકાર આ પ્રકારનાં નૃત્ય માટે નિપુણ હશે પણ આપણા માટે અજ્ઞાત છે.
આડવાત :
હજૂ એક નાગ નૃત્ય વિષે જાણવા મળ્યું તેની વાત કરી લઈએ.
૧૯૬૫નાં 'ગાઈડ'નાં નાગ નૃત્યની સાથે આ ગીતમાં ઘણી બાબતે સરખામણી કરી લેવાનું મન થઈ આવે!
'ગાઈડ'ના દિગ્દર્શક આનંદ ભાઈઓની ત્રિપુટીના સૌથી નાના ભાઈ વિજય આનંદ, 'અંજલિ'ના દિગ્દર્શક સૌથી મોટા ભાઈ ચેતન આનંદ.
ગાઈડના સંગીત નિર્દેશક એસ ડી બર્મન તો 'અંજલિ'ના છે તેમના એક સમયના મદદનીશ જયદેવ.
નાગ નૃત્ય છે ૧૯૫૭ની ફિલ્મ અંજલિનું, જેને પરદા પર રજૂ કર્યું છે વિશ્વવિખ્યાત સિતારાદેવીએ

હવે પછીના અંકમાં બહુ જાણીતાં / ઓછાં જાણીતાં ગીતોના સાવ જ અજાણ બની રહેલ કળાકરો સાથેની સફર ચાલુ રાખીશું.