ફુર્સત એ ઇશ્વરીય ભેટ છે. આ પળોને કુટુંબસાથે માણો કે સારી સોબતમાં ગાળો કે આ પળોમાં મનને પ્રફુલ્લિત કરે તેવું વાંચો કે દિલ ઝુમી ઉઠે તેવું સંગીત સાંભળો કે તમે હંમેશ જે કરવા ધારતા હતા પણ કરી નહોતા શકતા તે બધું જ કરો.
૧૯૪૯નાં જાણીતાં
અને ઓછાં જાણીતાં ગીતોની ચર્ચાને એરણે આપણે સ્ત્રી સૉલો ગીતોમાં સુરૈયા,ગીતા રોય, શમશાદ
બેગમઅને રાજકુમારીનાં સૉલો ગીતોને આ પહેલાં સાંભળી ચૂક્યાં છીએ.
૧૯૪૯નાં ગીતોની જે યાદી સોંગ્સ ઑફ યોર પર જોઈ હતી કે હિંદી ફિલ્મ ગીત
કોશ પર એક સરસરી નજર ફેરવી હતી ત્યારે આશા ભોસલેનાં એકાદ બે સૉલો ગીતો જ જોવા મળશે એમ ધારી લીધું હતુ.
તે જરીતે સુરીન્દર કૌરનાં સૉલો ગીતો
સાંભળ્યાં નહોતાં ત્યાં સુધી એ ગીતોમાંથી પણ અહી મૂકવા માટે મને એકાદ ગીત પણ માંડ
પસંદ પડશે તેમ જણાયું હતું. પણ હવે ઝીણવટ ભરી નજર કર્યા અને ધ્યાનપૂર્વક સાંભળ્યા
બાદ બંને માટે અલગ પૉસ્ટ પણ મૂકવી હોય તો શક્ય બને એટલાં ગીતો મળ્યાં છે. જો કે
બાકીનાં ગીતો યુટ્યુબ પર ઉપલ્બધ છે જ એટલે અહીં તો એક ફિલ્મનું એક જ ગીત લીધેલ છે.
આશા ભોસલેનાંસૉલો ગીતો
ચુપકે ચુપકે મસ્ત નિગાહેં- એક તેરી
નિશાની - સાર્દુલ ક્વાત્રા - એ શાહ
૩૧મી જુલાઈ મોહમ્મદ રફીની ૩૬મી મૃત્યુતિથિ હતી.
બ્લૉગવિશ્વમાં પણ તેમની તિથિઓને દિવસે જૂદાં જૂદાં સ્વરૂપે તેમને અચૂક યાદ કરાતા જ
રહ્યા છે.
સુધીર કપૂરતેમની પૉસ્ટ
- Jaane Meri Akhiyon Ne Dekha Hai Kya - માં કહે છે કે મોહમ્મદ રફીના અવાજમાં એક જાદૂ હતો, ચુંબકત્વ
હતું, અજાગૃત
અવસ્થાની તૃપ્તિ હતી જે તેમના શ્રોતાને એક અનોખી અનુભૂતિથી આવરી લઈને તેને ભરી
દેતા...ગીતની સીચુએશન અને પરદા પર તેને રજૂ કરનાર કળાકારની અદાયગીને સ્વરમાં ઢાળી
દેવાની રફી સાહેબની ગાયકીની એ તેમની આગવી વિશિષ્ટતા રહી હતી...જે ગીતના સંદર્ભમાં
તેઓ આ વાત કહે છે તે ગીત છે -
સોંગ્સ ઑફ યોરની મોહમ્મદ રફીને અંજલિ આપતી પૉસ્ટ - My favourite Rafi songs by
Shankar-Jaikshan - A tribute to Rafi - અને તેના પરની ચર્ચામાં મોહમ્મદ રફીનાં શંકર જયકિશને રચેલાં વિસરાતાં જતાં
ગીતોને યાદ કરવાની સાથે કેટલીક રસપ્રદ, મહત્ત્વની વાતો પણ કરાઈ છે. જેમ કે મોહમ્મદ રફીનાં સૌથી વધારે ગીતો
લક્ષ્મીકાંત પ્યારેલાલ (૩૮૯), શંકર જયકિશન (૩૭૪), ચિત્રગુપ્ત (૨૬૧) અને ઓ પી નય્યર
(૨૧૬) દ્વારા રચાયાં છે. મોહમ્મદ રફીની શ્રેષ્ઠ રચનાઓ જેમના થકી રચાઈ કહેવાય છે એવા
નૌશાદ, સચિન દેવ બર્મન અને રોશનના નામે તો મોહમ્મદ રફીનાં ગીતોની સંખ્યાનો આંકડો આના
પ્રમાણમાં ઘણો નાનો જોવા મળે છે.પ્રસ્તુત પોસ્ટ પરની ચર્ચામાંથી આપણે, શંકર જયકિશનના છેલ્લાં સક્રિય વર્ષોમાંનું, સંજીવ કુમાર અને માલા સિંહા પર ફિલ્માવાયેલું, એક ગીત આજે યાદ કરીશું-
આપણે પણ આજના અંકમાં વિસારે ચડેલાં મોહમ્મદ રફીનાં સુમન કલ્યાણપુર સાથેનાં યુગલ ગીતોની યાદ તાજી કરીશું.આ ગીતો ક્યાં તો બિલકુલ જ સાંભળ્યાં નથી,
અથવા તેમની યાદ તાજી કરવાની તો જરૂર છે જ. એક સંગીતકારની એક જ રચના અહીં સમાવી
છે. ગીતને પસંદ કરવા માટે કોઈ થીમ કે કોઈ માપદંડ નક્કી નથી કર્યો,
બસ જેમ જેમ ગીતો મળતાં ગયાં તેમ અહીં ચડાવતો ગયો છું. જોઈએ આવી યાર્દચ્છિક
પસંદ એક જ યાદી પર મૂકીને સાંભળીએ તો કેવું લાગે છે !
ઔરતોકે ડિબ્બે
મેં - મુડ મુડ કે ના દેખ (૧૯૬) - હંસરાજ બહલ - પ્રેમ ધવન
ભારત ભુષણ માત્ર સ્ત્રીઓના ડબ્બામાં ચડી બેસવાથી જ ફસાઈ નથી
પડ્યા.. તેમણે આવી રમૂજી સિચ્યુએશનમાં અભિનય કરવાનો આવ્યો તે તો હજૂ વધારે ભરાઈ
પડવા જેવું લાગ્યું હશે. જો કે બંને પરિસ્થિતિઓમાંથી તેઓ કમાલથી પેશ આવ્યા છે તે
બહુ ગમ્યું.
કેટલાક ટુકડાઓ - સારંગા (૧૯૬૦) - જેમાં હેમંત કુમાર
પણ જોડાય છે - સરદાર મલિક -
મોહમ્મદ રફીને, સાથે સુમન
કલ્યાણપુરને પણ,
એક અનોખા અંદાજમાં પેશ કરાયા છે.
શહેરી અંદાજમાં ભારતનાં ગામડાંને મંચ પર ભજવ્યું તે તો
સ્વીકારી લઈએ, પણ પાછળ ડચ
ડીઝાઈનની પવન ચક્કી જોતાં જોતાં, વાસ્તવિકતા માટેની આપણી તરસ પણ પ્રદિપ્ત થઈ ઊઠે છે...
સરસ હલકી ફુલકી ધુન .. સાંભળતાં વેંતનજર સામે જ્હોની વૉકરની યાદ પણ આવી જશે.. જો કે
હાલ તો આપણી પાસે વધારે મહિતી નથી એટલે કલ્પના ઘોડાને શાંત જ પાડવા રહ્યા.
લક્ષ્મી-પ્યારે એ પણ રફી-સુમન્ના યુગલ સ્વરો વડે '૬૪થી '૬૯ના સમયની
માંગ અનુસાર ગીતો રચ્યાં. મોટા ભાગનાં ગીતો લક્ષ્મી-પ્યારેનાં અન્ય ગીતો જેમ
લોકપ્રિય પણ થયાં ..
જયકિશનની વિદાય પછી શંકરે પણ રફીની હરકતોથી હીરોનાં
અડપલાંઓને શબ્દદેહ આપવાની પ્રથા ચાલુ જ રાખી જણાય છે...સુમન કલ્યાણપુર પણ પાછળ નથી
રહી ગયાં.
તો આજે હવે આટલેથી વિરામ કરીએ....
આવતા મહિનાના બીજા રવિવારે
આપણી યાદમાં વિસરાતાં જતાં બીજાં આવાં જ અવિસ્મરણિય ગીતો સાથે ફરી મળીશું...તમને આવાં અવિસ્મરણીય ગીતો
યાદ આવે તો જરૂરથી જણાવશો……
૧૯૪૯નાં જાણીતાં
અને ઓછાં જાણીતાં ગીતોની ચર્ચાને એરણે આપણે સ્ત્રી સૉલો ગીતોમાં સુરૈયા,ગીતા રોય, અને શમશાદ બેગમનાં ગીતોને આ પહેલાં સાંભળી ચૂક્યાં છીએ.
વીન્ટેજ એરાનાં
પાર્શ્વગાયિકાઓમાં રાજકુઆરીનું સ્થાન મોખરાની હરોળમાં હતું. ૧૯૪૯નાં વર્ષમાં તેમનાં
ગીતોની સંખ્યા સન્માનીય ગણી શકાય એટલી તો હતી, ગીતોની સીચ્યુએશન, કઈ કક્ષાની
અભિનેત્રી માટે ગીત ગાવું,સંગીતકારોની બહુવિધતા જેવાં પરિમાણો પણગુણવતા નોંધપાત્ર જરૂર હતી.'મહલ'નાં તેમણે
ગાયેલાં ગીતો એ જ ફિલ્મનાં 'આયેગા આનેવાલા'ની લોકપ્રિયતા પાછળ ગ્રહણ પામતાં જણાય પણ તેમ છતાં એ ગીતોની
લોકભોગ્યતાનો પણ ફિલ્મની સફળતામાં મહદ ફાળો હતો એ વાત હંમેશાં સ્વીકારાતી રહી છે.