Wednesday, June 25, 2014

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સનો બ્લૉગોત્સવ - જૂન, ૨૦૧૪




ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સના બ્લૉગોત્સવનાં જૂન, ૨૦૧૪ સંસ્કરણમાં આપનું હાર્દિક સ્વાગત છે.
હાલમાં આપણે વિગતે ચર્ચા કરવા માટે આપણે બિન સંવદિતા / બિન અનુપાલનનો વિષય પસંદ કરેલ છે. માર્ચ ૨૦૧૪નાં સંસ્કરણમાં આપણે “બિન સંવદિતા” વિષે, એપ્રિલ ૨૦૧૪ના અંકમાં “બિનઅનુપાલન વિષે અને મે ૨૦૧૪ના અંકમાં "સવાદિતા'વિષેની મૂળભૂત સ્તરે વાત કરી હતી.
આજનાં જૂન ૨૦૧૪નાં આ સંસ્કરણમાં, આપણે 'અનુપાલન'ની વાત કરીશું.

  • ગુજરાતી શબ્દકોષમાં 'સમાનુરૂપતા' કે 'અનુકૂળ'જેવા સમાનાર્થી પ્રયોગ જોવા મળે છે. આ વિષયમાં અંગ્રેજીમાં નીચે મુજબ માહિતિ જોવા મળે છે –
Synonyms
accord, accordance, agreement, conformity, congruence, congruency, congruity, consonance, harmony, tune
Antonyms
conflict, disagreement, incongruence, incongruity, incongruousness
Related Words
compatibility; assimilation, integration; oneness, solidarity, togetherness; affinity, empathy, sympathy
Near Antonyms
contrast, discrepancy, disparateness, disparity, dissimilarity, distinction, distinctiveness, distinctness, diverseness, diversity, unlikeness; deviance, divergence; discord, discordance, dissension (also dissention), dissent, dissidence, disunity, friction, strife; variability, variance; incompatibility

પૂર્તતા એ ઔદ્યોગિક વ્યવહારોમાં સામાન્યપણે વપરાતો શબ્દપ્રયોગ છે જેનો અર્થ કરી શકાય કે ઉત્પાદન કે સેવા કે તંત્ર વ્યવસ્થા કોઇ એક માપદંડ કે માનકને અનુસરે છે. પૂર્તતા કરતાં ઉત્પાદનો કે સેવાઓ કે તંત્રવ્યવસ્થાઓના વિક્રેતાઓ નિયત માનકની કેટલી હદે પૂર્તતા થઇ છે તે જણાવે તેવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે.
જ્યારે અનુપાલન એ પદ્ધતિસરનાં પરીક્ષણના આધાર પર તે ઉત્પાદન કે સેવા કે તંત્ર વ્યવસ્થા નિયત માનકને ૧૦૦% અનુસરે છે કે કેમ તેનું કથન છે.
  • અનુપાલનનું ખર્ચ \ Cost Of Conformance - ઉત્પાદન (કે સેવા કે તંત્રવ્યવસ્થા) સારી "ગુણવત્તા'નું હોય તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે થતું કુલ ખર્ચ. માનકો, પ્રશિક્ષણ અને પ્રક્રિયાઓ જેવી 'ગુણવત્તા પ્રતીતિ' પ્રવૃત્તિઓ અને સમીક્ષા, ઑડીટ, તપાસ અને પરીક્ષણ જેવી ગુણવત્તા નિયમન પ્રવૃત્તિઓ પણ અહીં આવરી લેવાયેલ છે.
બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો અનુપાલનનું ખર્ચ એ સંસ્થા દ્વારા પોતાનાં ઉત્પાદનોની ગુણવત્તામાં કારાયેલ રોકાણ છે.
ASQના મુખ્ય પ્રબંધક તરીકે શ્રી બીલ ટ્રોયએ ૨૭મી મેના રોજ નિવૃત્ત થયેલ પૉલ બોરવસ્કી પાસેથી પદભાર સંભાળી લીધો છે. બીલ ટ્રોય વિષે વધારે પૂરક માહિતિ અહીંથી જાણવા મળી શકશે.

 આપણી એક નિયમિત કૉલમ Blogger Round Upમાં નવી પ્રવૃત્તિ જોવા મળે છે - ASQની વર્ષ ૨૦૧૪ની 'ગુણવત્તા અને સુધારા'ના વિષય પરની વિશ્વ પરિષદમાં ગુણવત્તા અને શિક્ષણના સંબંધોની ચર્ચા અગ્રસ્થાને રહી.

અને ASQ TVના વર્તમાન અંક, એકગુટ કામગીરી \Teamworkમાં, કોઇપણ ટીમ તેનાં ધેય સિધ્ધ કરીને ધાર્યાં પરિણામો મેળવવામાં કેમ સફળ રહે છે તે જાણવા મળશે.
આ વિષય સાથે અન્ય સંલગ્ન વિડીઓ ક્લીપ્સ પણ રસપ્રદ છે –
  • It Takes A Teamમાં ટીમ તરીકે અસરકારક અને રચનાત્મક પણે કામ કરીને આપણી પરિયોજનાઓનાં મૂલ્યને કેમ વધારવું તે જોઇએ.
Team excellence award process
More team excellence finalist projects
Creativity strategies

  • Story 1 : Team Excellence - પરિયોજનાઓમાં સામાન્યપણે અનુભવાતા અવરોધો કેમ કરીને ટાળવા, જેથી પરિયોજનાઓનો અમલ એકગુટ સ્તરે થાય.
  • Story 2 : Coca Cola Team - કોકા -કોલાં કપનીએ આંતરરાષ્ટ્રીય ટીમ ઉત્કૃષ્ટતા પારિતોષીકનાં માળખાંના ઉપયોગ દ્વારા, સ્પેન અને પોર્ચુગલનાં ઠંડા પીણાનાં તેમના કાર્યક્ષેત્રમાં ગ્રાહકોનાં સંતોષ અને પીણાંની સલામતીનાં સ્તરમાં વૃધ્ધિ કરી.
  • Story 4: Extreme Team Events - કેટલીક સંસ્થાઓ નિતાંત ઘટનાઓ અને સાહસીક પડકારોના ઉપયોગ વડે ટીમોમાં રચનાત્મકતા વિષેનાં પ્રોત્સાહન અને પ્રેરણાના જુસ્સામાં વધારો કરે છે.

આ મહિનાના આપણા ASQ’s Influential Voice છે – રોબર્ટ મિશેલ.

રોબર્ટ મિશેલ પાસે ઉત્પાદન, નફો જેનું પ્રાથમિક ધ્યેય નથી એવી પ્રવૃત્તિઓ અને શહેરી વ્યવસ્થાઓમાં
પ્રવૃત્ત સંસ્થાઓ સાથે કામ કરવાના ૩૦ વર્ષના અનુભવનું ભાથું છે. તે ઉપરાંત તેઓ 3Mમાં કોર્પોરેટ કક્ષાએ ગુણવત્તા અને લીન સિક્ષ સિગ્માની કામગીરી પણ સંભાળે છે. Quality Matters તેમનો બ્લોગ છે.
એ બ્લોગ પર ઘણા રસપ્રદ લેખોના સ્વરૂપે વ્યાવહારિક અનુભવો વિષે જાણવા મળે છે. તે પૈકી, Sustaining Excellence માં આજે આપણે ઊંડાણથી નજર કરીશું –
“3Mનાં અગ્રણીઓ અને સંચાલકો નિયમિતપણે મૅક્નાઇટ સિદ્ધાંતોને જોરશોરથી અમલમાં મૂકતાં જ રહે છે :
"જેમ જેમ આપણો વ્યાપાર વિકસે તેમ તેમ જવાબદારીઓ સોંપતા જવું તેમ જ લોકો પોતાની પહેલ કરવાની વૃત્તિનો વધારે ને વધારે ઉપયોગ કરે તેમ કરવું બહુ જ મહત્વનું બની રહે છે. આના માટે સહિષ્ણુતાની જરૂર અધિક માત્રામાં પડે છે. આપણે જેમને જવાબદારી અને સત્તા સોંપી છે એ લોકો જો ખરેખર સારાં હશે તો તેમને પોતાનું કામ પોતાની રીતે કરવું હશે.
ભૂલો તો થવાની. પણ જો વ્યક્તિ તાત્વિક રીતે સાચી હશે તો તેમણે કરેલી ભૂલો લાંબે ગાળે ગંભીર નહીં નીવડે, કારણ કે તેમાંથી જ તેઓ કામ કરવાની સાચી રીત શીખતાં રહેશે અને બીજાંઓને જણાવતાં પણ રહેશે.
“જે સંચાલન મંડળ ભૂલોની પાછળ આદુ ખાઇને પડી જાય છે તે પહેલ કરવાની વૃત્તિ માટે ઘાતક છે.આપણે જો વિકાસ કરતાં જ રહેવું હશે તો આપણને પહેલ કરવાની વૃત્તિવાળાં વધારે ને વધારે લોકો જોઇશે તે પણ નિર્વિવાદ છે.”
QAapire.comના આપણા મિત્ર તન્મય વોરાએ પણ આ જ વિષય પર, On Initiatives, Making Mistakes and McKnight Principles for Innovation લેખ કર્યો હતો.

આ મહિને પણ Curious Cat Management Improvement Carnival શ્રેણીમાં કંઇ નવું જોવા નથી મળતું.
પણ Practicing Mistake-Promoting Instead of Mistake-Proofing at Apple માં એક બહુ જ રસપ્રદ અનુભવ વિષે જાણવા મળે છે. ભૂલરહિત પરિવેશને આગળ કરવાને બદલે ઍપલ ભૂલપ્રોત્સાહનને આગળ કરતું હોય તેવા અનુભવની અહીં વાત કરાયેલ છે. પ્રક્રિયાની ગુણવત્તામાં અજાણતાં પણ આ પ્રકારનાં અનઅપેક્ષિત પરિણામો ઘૂસી ન જાય માટે, અને એમ થયેલું જોવા મળે તો બહુ વધારે નુકસાન થાય તે પહેલાં જ તેને ખાળવા માટે સભાનપણે ત્વરિત અસર કરે તેવા ઉપાયો કરવાનું મહત્વ પણ આ લેખ સમજાવી જાય છે.

અનુપાલન અને સંવાદિતાની મૂળભૂત ચર્ચાઓને કારણે એ શબ્દપ્રયોગોનાં હાર્દને સમજવામાં મદદ મળી કે કેમ તે વિષે આપના પ્રતિભાવો જરૂરથી જણાવશો.


આપણા બ્લૉગોત્સવને વધારે રસપ્રદ, માહિતીપ્રદ અને ઉપયોગી બનાવવા માટે આપનાં સૂચનો, પ્રતિભાવો અને વિવેચનોની અપેક્ષા સાથે....

Monday, June 23, 2014

૧૯૫૧નાં શ્રેષ્ઠ ગીતો : ચર્ચાને એરણે - શ્રેષ્ઠ સંગીતકાર



શ્રેષ્ઠ પ્રુરુષ પાર્શ્વગાયક, શ્રેષ્ઠ સ્ત્રી પાર્શ્વગાયક અને શ્રેષ્ઠ યુગલ ગીતોની ચર્ચા પરથી આ વર્ષના ટોચના  સંગીતકાર તો અલગ તરી જ આવ્યા હોય તે તો સ્વાભાવિક છે.
વર્ષ ૧૯૫૧ માટે શિખર પર પોતાનું સ્થાન અવશ્યપણે પ્રસ્થાપિત કરવામાં એસ ડી બર્મન, શંકર જયકિશન, અનિલ બિશ્વાસ, સી રામચંદ્ર, રોશન  અને નૌશાદ કામયાબ રહ્યા છે એ વિષે કદાચ બેમત નહીં હોય. હુસ્નલાલ ભગતરામ કે મદન મોહન પણ બહુ પાછળ નથી, એમ પણ કહી શકાય.
વર્ષ દરમ્યાન આવેલી ફિલ્મો અને તેમાં રજૂ થયેલાં કુલ ગીતોમાંથી ગુણવત્તા અને લોકપ્રિયતાના માપદંડે ખરાં ઉતરેલાં ગીતોનો હિસાબ મૂકીએ તો  આ પ્રકારનો ક્રમ ઉભરી આવતો જણાશે :
એસ ડી બર્મન  - ૬ ફિલ્મોનાં ૪૭માંથી ૩૨ ગીતો
શંકર જયકિશન - ૪ ફિલ્મોનાં ૩૫માંથી ૨૮ ગીતો
અનિલ બિશ્વાસ  - ૩ ફિલ્મોનાં ૨૫માંથી ૧૨ ગીતો
રોશન           - ૨ ફિલ્મોનાં ૧૭માંથી ૧૩ ગીતો
સી રામચંદ્ર તો તેમની એક જ ફિલ્મ - અલબેલા-ના જ આધારથી આ ક્લબમાં આદરણીય સ્થાન મેળવી ચૂકે છે. સામાન્ય રીતે જે ફિલ્મોને, બહુ જ નામી સ્ટાર કાસ્ટ, નામી પ્રોડકશન હાઉસ, વિદ્વાનોમાં ચર્ચાય તેવી કથાને કારણે 'ઉચ્ચ કક્ષા'ની કહેવાય તેમાંની આ ફિલ્મ નહોતી, અહીં તો સામાન્ય સિને દર્શકને ધ્યાનમાં રાખીને 'મસાલો' હતો. આ પશ્વાદભૂને અનુરૂપ થીયેટરમાં સિસોટીઓની ગુંજ વરસાવતાં બેહદ લોકપ્રિય, હળવાં, ગીતો - શોલા જો ભડકે દિલ મેરા ધડકે, શામ ઢલે ખીડકી તલે, દીવાના પરવાના શમા પે લે આયા દિલ કા નઝરાના-ની જ સાથેની પંગતમાં મર્મજ્ઞ વિવેચકો અને ભાવુક શ્રોતાઓને તરબોળ કરી મૂકે તેવાં કોમળ અને ભાવવાહી ગીતો - બલમા બડા નાદાન રે, દિલ ધડકે નઝર શરમાયે, ધીરે સે આજા રે અખિયન મેં નિંદીયાં -પણ રજૂ કરીને સી. રામચંદ્રએ એક અનોખો જ વિક્રમ સર્જ્યો છે.
જો કોઇએ એક જ ફિલ્મની દૃષ્ટિએ વર્ષના 'શ્રેષ્ઠ' સંગીતકારની પસંદ કરવાની હોય તો ફિલ્મ 'બાઝી' માટે એસ ડી બર્મન, 'આવારા' માટે શંકર જયકિશન, 'મલ્હાર'માટે રોશન, 'દીદાર' માટે નૌશાદ કે 'અલબેલા' માટે સી રામચંદ્રનાં નામોની ચીઠ્ઠી ઉપાડીને કોઇ એક નામની લોટરી જ કાઢવી રહી.

Wednesday, June 18, 2014

૧૯૫૧નાં શ્રેષ્ઠ ગીતો : ચર્ચાને એરણે - શ્રેષ્ઠ યુગલ ગીત - મોહમ્મદ રફી અને લતા મંગેશકરનાં યુગલ ગીતો



મોહમ્મદ રફી અને લતા મંગેશકરનાં આ વર્ષનાં યુગલ ગીતોમાં, એક બીજાંનાં સ્વાભાવિક તફાવતોમાંથી જન્મતી સ્વાભાવિક હરીફાઇમાંથી બંનેનું પોતપોતાની રીતે નવી ઊંચાઇઓ આંબવું, સંગીતકારો દ્વારા બંનેના સૂરોના અબિનવ પ્રયોગો કરીને એકલ ગીત જેટલા જ ભાવ અને માધુર્ય યુગલ ગીતોમાં પણ લાવવું, બંને કળાકારોને એક જ સાથે સાંભળવાને કારણે હિંદી હિલ્મી ગીતોના ચાહકોમાં રફી્ના ચાહકો અને લતાનાં ચાહકો એમ સ્પષ્ટ વર્ગીકરણ થવું જેવા ભવિષ્યના વરતારા સ્પષ્ટ જોઇ શકાય છે.
ગીતોની સંખ્યા કે ગુણવત્તામાં આ જોડી, તેમનો આ વર્ષમાં ઉપયોગ ન કરતા જોવા મળતા એવા રોશન કે મદન મોહન કે એસ ડી બર્મન કે શંકર જયકિશન,કે હવે પછી ઉભરી આવવાના છે એવા રવિ, ખય્યામ, ઓ પી નય્યર જેવા સંગીતકારો સાથે નવી ઊંચાઇઓનાં આધિપત્ય સર કરશે તેમ પણ જોઇ શકાય છે.
ઢોલક - શ્યામ સુંદર - ઐસે રસિયા કા ક્યા ઐતબાર
કાલી ઘટા - શંકર જયકિશન - કાલી ઘટા ઘીર આયી રે
કાલી ઘટા - શંકર જયકિશન - મધુર મિલન હૈ સજના
નાદાન - ચિક ચોકલેટ - ઐસા યા કસૂર કિયા
નખરેં - હંસ રાજ બહલ - હમને ભી પ્યાર કિયા, પ્યાર કિયા (ગીતા દત્ત સાથે)
સગાઇ - સી. રામચંદ્ર - ઝૂકતી હૈ દુનિયા, ઝૂકાનેવાલા ચાહિયે - (ચિતલકર સાથે)
ઉસ્તાદ પેદ્રો - સી રામચંદ્ર - દુનિયાવાલો હોશ સંભાલો
આ બધાં જ ગીતોમાંથી જો એક ગીત મારે આ વર્ષ માટે પસંદ કરવાનું હોય તો મારી પસંદ 'તરાના'નું તલત મહમૂદ અને લતા મંગેશકરનું યુગલ ગીત "નૈન મિલે નૈન હૂએ બાંવરે" રહેશે.

Saturday, June 14, 2014

૧૯૫૧નાં શ્રેષ્ઠ ગીતો : ચર્ચાને એરણે - શ્રેષ્ઠ યુગલ ગીત - મોહમ્મદ રફીનાં લતા મંગેશકર સિવાયનાં યુગલ ગીતો



આપણા મિત્ર શ્રી એન. વેંકટરામને કરેલ આંકડાકીય સમીક્ષા મુજબ યુગલ ગીતોમાં પુરુષ પાર્શ્વગાયકોમાંથી મોહમ્મદ રફીનો હિસ્સો લગભગ ૨૫%, જી એમ દુર્રાનીનો હિસ્સો ૧૪%, સી. રામચન્દ્રનો હિસ્સો ૧૦%, તલત મહમૂદનો હિસ્સો ૮% અને મુકેશનો હિસ્સો ૬ % જેટલો છે. તે સિવાયનાં ૩૭% ગીતો અન્ય ૩૦ પુરુષ ગાયકોને ફાળે રહેલ છે.
તે જ રીતે, કુલ યુગલ ગીતોમાંથી લતા મંગેશકર ૩૫ %, શમશાદ બેગમ  ૧૮ %, આશા ભોસલે ૧૧ % અને ગીતા દત્ત ૧૧ % જેટલો હિસ્સો ધરાવે છે. તે સિવાય ૧૦%માં સુલોચના કદમ ૭% અને સુરૈયા ૩% હિસ્સો ધરાવે છે, ક્યારે બાકીનાં ૧૫% ગીતો માટે અન્ય ૨૦ સ્ત્રી પાર્શ્વગાયકોનો ઉપયોગ કરાયેલો જોવા મળે છે.
મોહમ્મદ રફી+ સિવાયનાં યુગલ ગીતોની વાત આપણે તારીખ ૧૦ જૂન ૨૦૧૪ના લેખમાં કરી ચૂક્યાં છીએ.  એથી, મોહમ્મદ રફી+ યુગલ ગીતોને પણ મોહમ્મદ રફીનાં લતા મંગેશકર સિવાયનાં યુગલ ગીતો અને લતા મંગેશકર સાથેનાં યુગલ ગીતો એમ બે ભાગમાં વહેંચી નાખીશું.
મોહમ્મદ રફીનાં યુગલ ગીતોમાં તેમની અન્ય સહગાયકો સાથે તાલમેલ બેસાડવાની કુદરતી બક્ષીસ અને બધાં જ સહગાયકો સાથે મેળ બેસાડવા માટે તેમ જ ગીતના સૂર અને મુડની સાથે સંયોજન સાધવાનો સાહજિક અભિગમ અહીંથી જ અનુભવી શકાય છે. યુગલ ગીતોમાં મોહમ્મદ રફીના સ્વરનો ઉપયોગ લગભગ દરેક સ્તરના સંગીતકારોએ કરેલ છે.
આજે આપણે મોહમ્મદ રફીનાં લતા મંગેશકર સિવાયનાં અન્ય (સ્ત્રી) પાર્શ્વગાયકો સાથેનાં ગીતોની વાત કરીશું.
મોહમ્મદ રફી+અમીરબાઇ કર્ણાટકી - બીખરે મોતી - ગુલામ મોહમ્મદ - આંસૂ થી મેરી ઝીંદગી
મોહમ્મદ રફી+ +સુલોચના કદમ - દશાવતાર - અવિનાશ વ્યાસ - ખેલ રે ખિલોને તેરી ક્યા આની જાની રે
મોહમ્મદ રફી+ગીતા દત્ત - હમારી શાન - ચિત્રગુપ્ત - યે તારોં ભરી રાત, હમેં યાદ રહેગી  
મોહમ્મદ રફી+ગીતા દત્ત, સાથીઓ - હમારી શાન - ચિત્રગુપ્ત - હમ તુમ્હેં પૂછતે હૈ, સચ સચ હમેં બતાના
મોહમ્મદ રફી+ગીતા દત્ત, સાથીઓ - નૌજવાન - જરા ઝૂમ લે ઝૂમ લે જવાની કા જમાના  સુહાના
મોહમ્મદ રફી+આશા ભોસલે - મુખડા - વિનોદ - જા તેરી મેરી, મેરી તેરી, ટૂ ટૂ ટૂ, ક્યોં દેખતે હો
મોહમ્મદ રફી+આશા ભોસલે - જૌહરી - પંડિત હરબંસ લાલ - કિસ્મતકા સુન ફૈસલા, જબ લગી ચોટ પે ચોટ
મોહમ્મદ રફી+આશા ભોસલે - સબ્ઝ બાગ - વિનોદ - અપની તસ્વીર સે કહ દો, હમેં દેખા ન કરેં
મોહમ્મદ રફી+શમશાદ બેગમ - નાઝનીન - ગુલામ મોહમ્મદ - નખરેં દીખા કે દિલ લે લિયા
મોહમ્મદ રફી+સુરૈયા - સનમ - હુસ્નલાલ ભગતરામ - ઓ સનમ.. તૂઝકો પૂકારૂં ઓ સનમ
મોહમ્મદ રફી+સુરૈયા - સનમ - હુસ્નલાલ ભગતરામ - મૈં કહ દૂં તુમ્હે ચોર તો બોલો ક્યા કરોગે