ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૩નાં ગીતો - મને સૌથી વધારે ગમેલાં પુરુષ સૉલો ગીતો

 '૫૦/'૬૦નાં ગીતોની રચના શૈલીથી જ તેનો સંગીતનો શોખ કેળવાયો છે એવી મારા જેવી વ્યક્તિ માટે વિન્ટેજ એરાની શૈલીની રચના એક કે બે વાર જ સાંભળીને પુરેપુરી સમજવી કે ગમતી થઈ જાય તેમ થવું થોડું મુશ્કેલ છે.

૧૯૪૩નાં વર્ષનાં ગીતોમાં 'તાનસેન'નાં ગીતો સિવાય બીજાં બધાં જ ગીતો સાંભળવાનો મારો પહેલો જ અવસર રહ્યો. એટલે ૧૯૪૬નાં વર્ષથી પાછળ જતાં દરેક વર્ષ માટે મને સૌથી વધારે ગમેલાં ગીતોની રજુઆત માટે  જે  પદ્ધતિ  અપનાવી છે તે જ પદ્ધતિ અનુસાર જે ગાયકનાં એકથી વધારે ગીતો સાંભળવા મળ્યાં છે તેમાંથી એક કે બે વાર જ સાંભળતાં વધારે ગમ્યું તેવું દરેક ગાયક દીઠ એક ગીત અહીં રજુ કર્યું છે. જે કિસ્સામાં ગાયકનું એક જ ગીત મળ્યું તેમાં તો એ એક જ ગીતને જ અહીં રજુ કર્યું છે.

'તાનસેન' ફિલ્મના કિસ્સામાં કે એલ સાયગલનાં બધાં ગીતો અમુક ગીતો હજુ સુધી ઘણી જ વાર સાંભળવાની તક મળતી રહી છે, એટલે જે ગીતો બહુ જ ઓછાં સાંભળ્યાં છે તેમાંથી વધારે પસંદ પડેલું એક ગીત અહીં મૂક્યું છે.

ગીતોની રજુઆત ફિલ્મનાં અંગ્રેજી નામના બારાખડીના ક્રમમાં કરેલ છે.

યાકુબ - ઈન્હીં લોગોને છીના દુપટ્ટા મોરા - આબરૂ  - ગીતકાર - પારંઅપારિક - સંગીત પંડિત ગોવિંદરામ

પાંડેજી (વસંત દેસાઈ) - ભાઈ ભજ લે શ્રી ભગવાન - આંખકી શરમ - પંડિત ઈન્દ્ર - વસંત દેસાઈ

જી એમ દુર્રાની - પી કહાં …. ગાયે જા બાંવરે - છેડ છાડ - ગીતકાર: તન્વીર - મુસ્તાક઼ હુસ્સૈન

આસિત બરન - હમ ચલેં વતનકી ઓર -કાશીનાથ - પંડિત ભુષણ - પંકજ મલ્લિક

કે સી ડે - ચાંદની રાત હૈ ચાંદની રાત - મનચલી - ગીતકાર ? - સંગીત: એચ પી દાસ

વિષ્ણુપંત પગનીસ – જગતમેં ખીલી પ્રેમ ફુલવારી – મહાત્મા વિદુર – ગીતકાર: નરોત્તમ વ્યાસ - સંગીત: હરિશ્ચંદ્ર બાલી

ખાન મસ્તાના  - ફસલ-એ-બહાર આ ગઈ, હંસને લગી કલી કલી - મોહબ્બત કી જીત - ગીતકાર:  એહસાન રિઝ્વી - સંગીત: વસંત કુમાર

અશોક કુમાર - ક્યા મોહબ્બત કા યહી અંજામ હૈ - નજમા - ગીતકાર: અંજુમ પીલીભીતી - સંગીત: રફીક઼ ગઝનવી બી એ

એસ એન ત્રિપાઠી - પનઘટ પે ઘાયલોંકા પનઘટ હી હૈ ઠિકાના - પનઘટ - રમેશ ગુપ્ત અ- એસ એન ત્રિપાઠી

મન્ના ડે - અજબ હૈ વિધિકા લેખ કિસીસે પઢા ન જાયે - રામ રાજ્ય - ? - શંકર રાવ વ્યાસ 

નૂર મોહમ્મદ ચાર્લી - કિસ તરફ હૈ ધ્યાન હૈ તેરા - સંજોગ - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

શ્યામ કુમાર - જાન બચી લાખોં પાયે - સંજોગ - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

કે એલ સાયગલ - બીના પંખ કા પંછી હું મૈં - તાનસેન - ડીન મધોક / પંડિત ઈન્ન્દ્ર (?) - ખેમચંદ પ્રકાશ 

સુરેન્દ્ર - મુસાફિર હંસી ખુશી હો પાર - વિશ્વાસ - ગીતકાર: ડૉ. સફદર 'આહ' -  સંગીત: ફિરોઝ નિઝામી બી એ

ઈશ્વરલાલ - પિયા દેશ હૈ જાના - જ઼ુબાન - ગીતકાર: મહરૂલ ક઼ાદરી – સંગીત: સી રામચંદ્ર

સોંગ્સ ઑફ યોર દ્વારા વિષદ વિશ્લેષણની મદદથી Best songs of 1943: Wrap Up 1  માં વર્ષના શ્રેષ્ઠ ગાયકની પસંદગીની ચર્ચા કરે છે અને 'તાનસેન' માટે કે એલ સાયગલને વર્ષના શ્રેષ્ઠ ગાયક તરીકે વિભૂષિત કરે છે.

જોકે ગીતોની સંખ્યા, વિષય વૈવિધ્ય અને તેની સાથે ગાયકીની અને સ્વરની વ્યાપક પહોંચનાં વૈવિધ્યને ધ્યાનમાં લેતાં ૧૯૪૩નાં વર્ષ માટે મને સૌથી વધારે પસંદ પડેલ પુરુષ ગાયક જી એમ દુર્રાની છે.  

ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૩નાં ગીતો - [૨] - જી એમ દુર્રાનીનાં સૉલો ગીતો

૧૯૪૩માં કે એલ સાયગલ સિવાય મોટી સંખ્યામાં ગીતો જી એમ દુર્રાની અને સુરેન્દ્રનાં જોવાં મળ્યાં. સુરેન્દ્રનાં 'પૈગામ' અને વિષકન્યા'નાં બધાં ગીતો યુ ટ્યુબ પર મળ્યાં હોત તો તેમનાં સૉલો ગીતોનો પણ અલગ મણકો થાત. ખેર, આજે હવે વર્ષ ૧૯૪૩ માટે જી એમ દુર્રાનીનાં સૉલો ગીતો સાંભળીએ 

પી કહાં …. ગાયે જા બાંવરે - છેડ છાડ - ગીતકાર: તન્વીર - મુસ્તાક઼ હુસ્સૈન

અય હિંદ કે સપૂતો, જાગો હુઆ સવેરા - કોશિશ - ગીતકાર: ? -  સંગીત: બશિર દેહ્લવી

હિંદુસ્તાનવાલોં … ગીતા કે બરાક ઉઠાઓ - કોશિશ - ગીતકાર: ? -  સંગીત: બશિર દેહ્લવી

આ જા … બીછડે હુએ સજન જિસ દેશ ગયા હૈ - નયી કહાની - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીત: શ્યામ સુંદર

ક્યા સુખ પાયા નૈન મિલા કે - નયી કહાની - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીત: શ્યામ સુંદર

હમેં ક્યા હમેં ક્યા અબ ખિજાં આયે કે બહાર - નયી કહાની - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીત: શ્યામ સુંદર

મેરે દિલ મેં સૈંકડો અરમાન, ભલા વો ક્યા જાને - નમસ્તે - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

દિલ કે પટ ખોલ કે દેખો જવાની ક્યા હૈ - નમસ્તે - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

જાદુગર મોરી નગરીયા મેં આયે - નમસ્તે - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

કૌન હૈ યે દિલરૂબા, મન કો લુભાયે, સબ કો લુભાયે - પ્રેમ સંગીત - ગીતકાર: ભરત વ્યાસ - સંગીત: એસ કે પાલ

યે કૌન આજ રહ રહ કે યાદ આ રહા હૈ - સલમા - ગીતકાર: હસરત લખનવી - સંગીત: પંડિત ગોવિંદરામ

બરતો સુદેશી બનો સુદેશી - વિજય લક્ષ્મી - ગીતકાર: ? - સંગીત: પંડિત ગોવિંદરામ

પાદ નોંધ :

પહેલા મણકામાં સમાવવા લાયક બે સૉલો ગીતો મળ્યાં છે :

પંડિત વિષ્ણુરાવ ચોનકર - પિયા બીન સાવન ભાદોં નહીં - શહેનશાહ અકબર - ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર - સંગીત: ઉસ્તાદ જ઼ંડેખાન.

સુરેન્દ્ર - જો દિલમેં આયે દર્દ બનકર - પૈગામ - ગીતકાર: ડૉ. સફદર 'આહ'/બાલમ પરદેસી/ પંડિત ઈન્દ્ર ? - સંગીત: જ્ઞાન દત્ત

ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૩નાં ગીતો - [૧] - જી એમ દુર્રાની સિવાયના ગાયકોનાં સૉલો ગીતો

 

૧૯૪૪નાં વર્ષથી આપણે જે ગીતો યાદગાર ગીતોની યાદીમાં સમાવાઈ લેવાયાં છે તેમને અહીં ફરીથી રજુ નથી કરતા. એ મુજબ, આ વર્ષે પણ Memorable Songs of 1943માં આવરી લેવાયેલ પુરુષ સૉલો ગીતો અહીં નથી લીધાં.

પ્રવેશકમાં આપણે જોયું હતું કે હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષમાં ૧૯૪૩માં ૧૧૯ પુરુષ સૉલો ગીતોના જ ગાયકોની ઓળખ શક્ય બની છે. આ ગીતોમાંથી પણ ૫૭ જેટલાં ગીતોની લિંક યુટ્યુબ પર જોવા નથી મળી.

યુ ટ્યુબ પરથી જે પુરુષ સૉલો ગીતો મળ્યાં છે તેમને અહીં બે ભાગમાં વહેંચી કાઢેલ છે - એક છે જી એમ દુર્રાની સિવાયના ગાયકોનાં સૉલો ગીતો અને બીજો ભાગ છે જી એમ દુર્રાનીનાં સૉલો ગીતો.

[૧]

જી એમ દુર્રાની સિવાયના ગાયકોનાં સૉલો ગીતો

કે સી ડે - માંગે જા હર બાર - અંધેરા – ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર – સંગીત: જ્ઞાન દત્ત

કે સી ડે - બોલ બોલ તુ ઈસ દુનિયામેં સબસે મીઠે બોલ - બદલતી દુનિયા - ગીતકાર ? - સંગીત: કે સી ડે

કે સી ડે - ચાંદની રાત હૈ ચાંદની રાત - મનચલી - ગીતકાર ? - સંગીત: એચ પી દાસ

વિષ્ણુપંત પગનીસ - કિત જાય છીપે સાંવરીયા =મહાત્મા વિદુર - ગીતકાર: નરોત્તમ વ્યાસ - સંગીત: હરિશ્ચંદ્ર બાલી

વિષ્ણુપંત પગનીસ – જગતમેં ખીલી પ્રેમ ફુલવારી – મહાત્મા વિદુર – ગીતકાર: નરોત્તમ વ્યાસ - સંગીત: હરિશ્ચંદ્ર બાલી

ખાન મસ્તાના  - ફસલ-એ-બહાર આ ગઈ, હંસને લગી કલી કલી - મોહબ્બત કી જીત - ગીતકાર:  એહસાન રિઝ્વી - સંગીત: વસંત કુમાર

ખાન મસ્તાના - ઠહર જા….. જૂઠ બોલનેવાલે– વકીલ સાહબ- ગીતકાર ? - સંગીત: અન્ના સાહેબ મૈંકર - પંડિત મધુકર

અશોક કુમાર - તરસી હુઈ હૈ મુદ્દત સે આંખેં - નજમા - ગીતકાર: અંજુમ પીલીભીતી - સંગીત: રફીક઼ ગઝનવી બી એ

અશોક કુમાર - ક્યા મોહબ્બત કા યહી અંજામ હૈ - નજમા - ગીતકાર: અંજુમ પીલીભીતી - સંગીત: રફીક઼ ગઝનવી બી એ

નૂર મોહમ્મદ ચાર્લી - કિસ તરફ હૈ ધ્યાન હૈ તેરા - સંજોગ - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

શ્યામ કુમાર -જાન બચી લાખોં પાયે - સંજોગ - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

સુરેન્દ્ર - પ્રીત કી જ્યોત જલા કર છુપ ગયે - વિષ કન્યા - ગીતકાર: કેદાર શર્મા - સંગીત: ખેમંચંદ પ્રકાશ

સુરેન્દ્ર - ભૂલ જા જો દેખતા હૈ - વિશ્વાસ - ગીતકાર: ડૉ. સફદર 'આહ' - સંગીત: ફિરોઝ નિઝામી બી એ

સુરેન્દ્ર - મુસાફિર હંસી ખુશી હો પાર - વિશ્વાસ - ગીતકાર: ડૉ. સફદર 'આહ' -  સંગીત: ફિરોઝ નિઝામી બી એ

સુરેન્દ્ર - ગા, બન કે પંછી કોઈ અનોખા રાગ સુના દે - વિશ્વાસ - ગીતકાર: મુન્શી શામ જિલાની + મુન્શી અજ઼ામ - સંગીત: માસ્ટર છૈલા લાલ

ઈશ્વરલાલ - બીગડી હુઈ કિસ્મત કો….. ઈક રોજ઼ બનાના હૈ - જ઼ુબાન - મહરૂલ ક઼ાદરી – સંગીત: સી રામચંદ્ર

ઈશ્વરલાલ - પિયા દેશ હૈ જાના - જ઼ુબાન - મહરૂલ ક઼ાદરી – સંગીત: સી રામચંદ્ર

ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૪ નાં ગીતો - મને સૌથી વધારે ગમેલાં પુરુષ સૉલો ગીતો

૧૯૪૪નાં વર્ષ માટે મને સૌથી વધારે ગમેલાં પુરુષ સૉલો ગીતોની પસંદગીમાટે Memorable Songs of 1944 માં આવરી લેવાયેલ પુરુષા સોલો ગીતો અને આ પહેલાં ચર્ચાની એરણે લીધેલ પુરુષ સોલો ગીતોને આવરી લીધેલ છે. જે જે ગાયકોનાં એક જ ગીત મળ્યાં છે તેવા કિસ્સાઓમાં એ એક ગીતને જ અહીં રજૂ કરેલ છે.

૧૯૪૪નાં વર્ષનાં પુરુષ સૉલો ગીતોમાં મને સૌથી વધારે ગમેલાં પુરુષ સૉલો ગીતો અહીં ફિલ્મોનાં  અંગ્રેજી નામની કક્કાવારી અનુસાર રજૂ કરેલ છે.

જગમોહન સુરસાગર – હૈ કૌન દિલ નહીં જો પરેશાન-એ-આરઝૂ – આરઝૂ – ગીતકાર:: ખ્વાજા કીડવાઈ – સંગીતકાર: સુબલ દાસગુપ્તા  

કે એલ સાયગલ – ઠુકરા રહી હૈ દુનિયા હમ હૈ કે સો રહેં હૈ – ભંવરા – ગીતકાર: કીદાર શર્મા – સંગીતકાર: ખેમચંદ પ્રકાશ    

અરૂણ કુમાર - બેદર્દ કો બુલાઓ સીટી બજા બજા કે - કારવાં – ગીતકાર: મુન્શી અઝીઝ – સંગીતકાર: બુલો સી રાની

અશોક કુમાર - મૌજ કરને લિયે હૈ દુનિયા - ચલ ચલ રે નૌજવાન – ગીતકાર: પ્રદીપ – સંગીતકાર: બુલો સી રાની

રફીક઼ ગઝનવી- આયા તૂફાન, આયા તૂફાન, જાગ ભારતકી નારી - ચલ ચલ રે નૌજવાન – ગીતકાર: પ્રદીપ – સંગીતકાર: બુલો સી રાની

જી એમ દુર્રાની - સમજે થે જિસે અપના નીકલા વો બેગાના - ચાંદ – ગીતકાર: ક઼મર જલાલાબાદી  - સંગીતકાર: હુસ્નલાલ ભગતરામ

એસ ડી બાતિશ = ખામોશ નિગાહેં સુનાતી હૈ કહાની – દાસી – ગીતકાર:: ડી એન મધોક – સંગીતકાર: પંડિત અમરનાથ

હેમંત કુમાર – આરામ સે જો રાતેમ કાટે વો અશ્ક બહાના ક્યાં જાને – ઈરાદા – ગીતકાર અઝીઝ કશ્મીરી - સંગીતકાર: પંડિત અમરનાથ     

મન્ના ડે - ઓ પ્રેમ દીવાની, સંભલ કે ચલના - કાદંબરી – ગીતકાર: મિસ કમલ બી.એ. – સંગીતકાર: એચ પી દાસ

સુરેન્દ્ર – યહી ફિક્ર હૈ શામ પીછે સવેરે, હસીનોંકી ગલીયોંકે હો રહેં ફેરે – લાલ હવેલી – ગીતકાર:  શમ્સ લખનવી – સંગીતકાર: – મીર સાહબ

ચીતળકર – તુમ ભૂલ કે ફંદેમેં હસીનોંકે ન આના – લાલ હવેલી – ગીતકાર:  શમ્સ લખનવી – સંગીતકાર – મીર સાહબ  

કરણ દીવાન  જબ તું હી ચાલે પરદેસ લગાકે ઠેસ – રતન – ગીતકાર: ડી એન મધોક – સંગીરકાર: નૌશાદ

ચાર્લી - એક કહર બરપા કરતે હૈ જબ આયે બુઢાપા- રૌનક઼ - ગીતકાર: ઈશ્વર ચંદ્ર કપૂર - સંગીતકાર: સી રામચંદ્ર

સુંદર - નયનો કે તીર ચલા ગયી એક  શહરકી લૌંડીયા - શુક્રિયા  - સંગીતકાર: જી એ ચિસ્તી

સોંગ્સ ઑફ યોરની ૧૯૪૪ નાં શ્રેષ્ઠ પુરુષ સૉલો ગીતોની સમીક્ષા- Wrap Up 1 - માં કે એલ સાયગલને શ્રેષ્ઠ ગાયક તરીકે પસંદ કરાયા છે અને અય કાતિબ -એ- તકદીર મુઝે ઇતના બતાં દે, દો નેના તિહારે હમ પર જુલ્મ કરે અને છુપો ના છુપો ના છુપો ના ઓ પ્યારી દુલ્હનિયા (માય સિસ્ટર, સંગીતકાર પંકજ મલ્લિક)ને સંયુક્તપણે શ્રેષ્ઠ ગીતો તરીકે પસંદ કરાયાં છે.    .