ચર્ચાની એરણે - ૧૯૪૬નાં ગીતો - મને પસંદ પડેલા સંગીતકારો

૧૯૫૫નાં વર્ષથી શરૂ થયેલી વર્ષવાર ગીતોની ચર્ચા જેમ જેમ પાછળનાં વર્ષો તરફ આગળ વધતી ગઈ તેમ ૧૯૫૦ પહેલાંનાં એક એક વર્ષમાં 'શ્રૅષ્ઠ' સંગીતકાર બાબતે મંતવ્ય નક્કી કરવું તો દુર રહ્યું, મને ગમતા સંગીતકારો નક્કી કરવાનું પણ કઠિન જણાય છે. આમ થવા માટેનાં બે મુખ્ય કારણો છે. એક તો એ કે મોટા ભાગનાં ગીતો પહેલી જ વાર સાંભળેલાં હોય છે એટલે મારાં હિંદી ફિલ્મનાં ગીતો વધારે સાંભળવાનાં '૬૦-'૭૦ના દાયકાનાં વર્ષો  સુધી લોકજીભે રહેલાં એ વર્ષોનાં ગીતો સાથે આ પહેલી વાર સાંભળેલાં ગીતોની સરખામણી કરવી એ જ યોગ્ય નથી જણાતું. બીજું એ કે '૫૦ પહેલાના દાયકામાં, નૌશાદ કે અનિલ બિશ્વાસ જેવા ‘૫૦ પછીપણ સક્રિય રહ્યા હતા એવા જે સંગીતકારોની રચનાઓ સાંભળીએ છે તેમાં પણ ઘણો ફરક જ જોવા મળે છે. હું જેમનાં કામ સાથે વધારે પરિચિત હોઉં એવા મોટા ભાગના સંગીતકારો તો આમ પણ હજૂ નવા સવા હતા, એટલે તેમને ફાળે આ વર્ષોમાં ફિલ્મો પણ બહુ ઓછી જ આવી હોય. તે ઉપરાંત, એ વર્ષમાં રજૂ થયેલી ફિલ્મોની સરખામણીંમાં એ સમયની ફિલ્મોનાં ગીતો અને સંગીતનો કેવો પ્રભાવ પડ્યો હશે તે અંગે પણ કોઈ માહિતી નથી. આમ અપર્યાપ્ત માહિતીના આધારે, કોઈ એક વર્ષની ફિલ્મોના સંગીતકાર વિષે અભિપ્રાય બાંધવો એ બહુ ગોઠતું નથી. આમ પણ, '૫૦ પછીના દાયકામાં હિંદી ફિલ્મ જગતની તાસીર એટલી હદ સુધી બદલી ગઈ કે '૫૦ પહેલાંનાં વર્ષોમાં કોઈ સંગીતકારે કેટલી ફિલ્મો કરી, કેટલાં ગીતો સારાં બન્યાં જેવા માપદંડો પરથી નીકળતાં તારણો બહુ પ્રસ્તુત પણ નથી રહેતાં.

આ પરિસ્થિતિમા એ વર્ષના સંગીતકારો વિષેની ચર્ચા એ તે વર્ષનાં ફિલ્મ સંગીતની સર્વગ્રાહી ચર્ચા થવાને બદલે પુરુષ સૉલો ગીતો, સ્ત્રી સૉલો ગીતો અને યુગલ ગીતો જેવા ત્રણ અલગ અલગ દૃષ્ટિકોણ જેવા, 'મને પસંદ પડેલા સંગીતકારો'નો એક ચોથા,દૃષ્ટિકોણથી વધારે ન કહી શકાય. બીજા શબ્દોમાં સ્પષ્ટ કરીએ તો કહી શકાય કે, સંગીતકારોની પસંદગીમાં પણ વધારે પડતી અસર તો મને જે ગીતો ગમ્યાં તેની જ છે.

આટલી સ્પષ્ટતા સાથે ૧૯૪૬નાં વર્ષ માટે સંગીતકારોને ચર્ચાની એરણે લઈએ -

ચર્ચાને દરમ્યાન મારી વિચાર પ્રક્રિયાને શક્ય એટલી તાર્કિક બનાવવા માટે હું ત્રણ માપદંડો ગણતરીમાં રાખી રહ્યો છું –

•          ૧૯૪૬નાં વર્ષનાં ગીતો માટેની પૂર્વ ભૂમિકા ઘડતી પૉસ્ટ - Best songs of 1946: And the winners are?-ની શીર્ષ છબીમાં જોવા મળતી ફિલ્મોના સંગીતકારો,
•          ટિકીટ બારી પર સફળતા, અને
•          મને ગમેલાં પુરુષ સૉલો ગીતો, સ્ત્રી સૉલો ગીતો અને યુગલ ગીતોના સંગીતકારો ની આંકડાકીય તુલના

v  ૧૯૪૬નાં ગીતો ચર્ચા માટેની ભૂમિકા ઘડતી સોંગ્સ ઑફ યોર પરની પૉસ્ટની શીર્ષ છબિ

સોંગ્સ ઑફ યોરપર એ વર્ષની ચર્ચાની ભૂમિકા ઘડતી પૉસ્ટમાંની શીર્ષ છબિમાં જે ફિલ્મોનો ઉલ્લેખ હોય છે તે એ વર્ષમાટે સામાન્યતઃ સૌથી વધારે પ્રભાવ પાડ્યો હોય એવી ફિલ્મો રહી છે.

૧૯૪૬નાં વર્ષમા એ ફિલ્મો છે - અનમોલ ઘડી અને શાહજહાં (સંગીતકાર નૌશાદ અલી), આઠ દિન (સંગીતકાર એસડી બર્મન) અને સફર (સંગીતકાર સી રામચંદ્ર).

અનમોલ ઘડી અને શાહજહાં ઉપરાંત નૌશાદ અલીએ ૧૯૪૬નાં વર્ષમાં 'કિમત' માટે પણ સંગીત આપ્યું હતું. એક તરફ, અનમોલ ઘડી અને શાહજાહાં માટે નૌશાદ પાસે નુરજહાં, કે એલ સાયગલ અને ઠીક ઠીક પ્રસ્થાપિત થઈ ચૂકેલ છે સુરૈયા જેવાં ગાયકો છે તો 'કિમત'માં પણ તેમની પાસે વિન્ટેજ એરામાં સારાં એવાં લોકપ્રિય એવાં અમીરબાઈ કર્ણાટકી અને નસીમ અખ્તર જેવાં નીવડેલાં ગાયકો છે. આપણે સ્ત્રી સૉલો ગીતોની ચર્ચામાં જોયું હતું તેમ, 'કિમત'નાં આ ગાયકોનાં ગીતોનો પણ આગવો ચાહક વર્ગ રહ્યો જ હશે.

૧૯૪૬ એસ ડી બર્મનનું હિંદી ફિલ્મોમાં પદાર્પણનું વર્ષ છે. 'આઠ દિન'  અને 'શિકારી' સાથે તેમની શરૂઆત ભવિષ્યના નોંધપાત્ર સંગીતકારોમાં થવા લાગી. એમણે તેમની પાસેનાં ગાયકો, ગીતકારો જેવાં સંગીત સંસાધનોના પ્રયોગ એવી રીતે કર્યા કે પોતાની આગવી કેડીની રચનાનો પાયો નાખવામાં તેઓ જરૂર સફળ રહ્યા.

સી રામચંદ્રની 'સફર' તેમની કારકીર્દીને સી ગ્રેડની દસ અને સામાજિક વિષયની પાંચ ફિલ્મોની અંધારી શરૂઆતમાંથી પાશ્ચાત્ય ધૂનોના પ્રયોગ થકી મસ્તીખોર ગીતોના તેજ લિસોટા ભર્યા માર્ગ પર લાવી રહી.'સફર'નાં તેમનાં બીનાપાની મુખર્જી સાથેનાં યુગલ ગીત કહીં યાદ કરકે, ગલી પાર કરકે એ આ પ્રકારનાં ગીતોની ગલીને નવી ઓળખ આપી તો મુહમ્મદ રફીનાં સૉલો ગીતો અબ વો હમારે હો ચૂકે, ઈક઼રાર કરે કે ના કરે અને કહ કે ભી ન આયે તુમ, અબ છુપને લગે તારે રફીની ગાયકીને વિન્ટેજ એરાની અસરમાંથી બહાર લાવવામાં કારણભૂત બન્યાં કહી શકાય.

v  ટિકીટ બારી પર સફળતા -  હિંદી ફિલ્મોની ટિકીટબારી પરની સફળતામાં તેનાં ગીતોની લોકપ્રિયતાનો ફાળો ઘણો મોટો ગણાતો રહ્યો છે.

૧૯૪૬નાં વર્ષ માટે ટિકીટ બારી પર સૌથી વધારે સફળ પાંચ ફિલ્મો હતી

¾     અનમોલ ઘડી (સંગીતકાર: નૌશાદ અલી)

¾     શાહજહાં (સંગીતકાર: નૌશાદ અલી)

¾     ફુલવારી (સંગીતકાર: હંસરાજ બહલ)

¾     ઊમર ખય્યામ (સંગીતકા્ર: લાલ મોહમ્મદ)

¾     ૧૮૫૭ (સંગીતકાર: સજ્જાદ હુસૈન)

૧૯૪૬માં કયાં ગીતો વધારે લોકપ્રિય હતાં અને તેમની લોકપ્રિયતાએ આ ફિલ્મોની સફળતામાં કેટલો ફાળો આપ્યો હશે તે વિષે કોઈ ઠોસ માહિતી આપણી પાસે નથી. જો કે '૬૦-'૭૦ના દાયકાના સંગીતમાં જેનો ઉછેર થયો છે એવા મારી, આજની પશ્ચાતવર્તી, નજરે આ પાંચ ફિલ્મોમાંની પહેલી બે ફિલ્મોનાં ગીતો તો આગળ ઉપરની વિગતવાર ચર્ચામાં મોટી સંખ્યામાં આવરી લેવાયેલાં જોઈ શકાય છે. '૧૮૫૭'નું સુરેન્દ્રના સ્વરમાં ગવાયેલું વો પહેલી મુલાક઼ાત હી બસ પ્યાર બન ગઈ અને 'ઉમર ખય્યામ'નું કે એલ સાયગલના સ્વરનું હરે ભરે બાગ કે ફૂલોં પર રીઝા ખય્યામ પહેલી જ વાર સાંભળતાં વેંત ગમી ગયાં હતાં.

v  મને ગમેલાં પુરુષ સૉલો ગીતો, સ્ત્રી સૉલો ગીતો અને યુગલ ગીતોના સંગીતકારોની આંકડાકીય તુલના

અહીં જેનો આધાર લીધો છે તે ત્રણ યાદીઓ તૈયાર કરતી વખતે મેં બને એટલા વધારે ગાયકોનાં અને મોટા ભાગે પહેલી જ વાર સાંભળેલાં ગીતો સમાવેશ થાય તેવો સભાન પ્રયત્ન કરેલ હતો. એટલે, હવે એ ત્રણેય યાદીઓની એક સામટી સમીક્ષાનાં આંક્ડાઓ, ૧૯૪૬ નાં વર્ષમાં, મને જેમનાં ગીતો પસંદ પડ્યાં એ સંગીતકારો છે તેવું ફલિત કરે છે તેમ જરૂરથી માની શકાય. એ દરેક યાદીનાં હજૂ એક સ્તરે ઊંડા જઈને એ યાદીનાં દરેક ગીતના સંગીતકારોની આવી જ આકડાકીય સમીક્ષા કરવાથી ૧૯૪૬ માં કયા સંગીતકારનાં વધારે ગીતો આવ્યાં હતાં તેવી માહિતી ઊભરી આવી શકે. પરંતુ જ્યારે મોટા ભાગનાં ગીતો પહેલી વાર સંભળ્યાં હોય ત્યારે આવી કસરત કરવાથી મારી પસંદને મદદ કરી શકે તેવું કોઈ તારણ નીકળી શકે તેવું નથી જણાતું.

ઉપરોક્ત સમીક્ષાને પરિણામે જે સંગીતકારોનું કોઈ પણ એક યાદીમાં એક ગીત હોય અથવા તો એકથી વધારે યાદીમાં એક એક ગીત હોય કે કોઈ એક યાદીમાં એકથી વધારે ગીત હોય એવા બે પ્રકારનાં વર્ગીકરણ શક્ય બને છે.

લાલ મોહમ્મદ, સજ્જાદ હુસૈન, એસ એન ત્રિપાઠી, ગુલશન સુફી, કે સી ડે અને રશીદ અત્રેનાં એક એક ગીત 'પુરુષ ગાયકોનાં મને પસંદ પડેલ સૉલો ગીત'માં હતું. શંકર રાવ વ્યાસ, શાંન્તિ કુમાર, હફીઝ ખાન, વિનોદ, સુશાંત બેનર્જી , શ્યામ સુંદર અને પ્રેમ નાથનાં એક એક ગીત 'સ્ત્રી ગાયકોનાં મને પસંદ પડેલ ગીતો'માં ચર્ચાયાં હતાં. અને નારાયણ રાવનું એક યુગલ ગીત પણ નોંધપાત્ર રહ્યું હતું.

અહીં ઉપરોક્ત ત્રણ યાદીનાં થઈને જે સંગીતકારોનાં બે એક તેથી વધૂ ગીતો છે તેમની જ નોંધ લીધેલ છે.

સંગીતકાર	પુરુષ સૉલો ગીતો	સ્ત્રી સૉલો ગીતો	યુગલ ગીતો	કુલ ગીતો
સી રામચંદ્ર	૨	૧		૩
એસ ડી બર્મન	૧	૧	૧	૩
બુલો સી રાની	૧	૧	૧	૩
નૌશાદ અલી		૩	૨	૫
હંસરાજ બહલ		૧	૩	૪
વસંત દેસાઈ		૨		૨
અનિલ બિશ્વાસ		૨		૨
ક઼ાદીર ફરીદી		૨		૨
એસ પી દાસ		૧	૧	૨

આમ, આંકડાને જ આધારે તારણ કાઢીએ તો ૧૯૪૬નાં વર્ષ માટે મને નૌશાદ અલીનાં ગીતો સૌથી વધારે ગમ્યાં એવું ફલિત થાય છે. જો કે મારી પોતાની અંગત વાત છે ત્યાં સુધી, મને ૧૯૪૬નાં વર્ષ માટે એસ ડી બર્મન અને સી રાંમચંદ્રની રચનાઓ પણ ખાસ્સી એવી ગમી છે.

૧૯૪૬નાં ગીતોની ચર્ચાની અલગ અલગ પ્રકાશિત પૉસ્ટ્સ ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૬નાં ગીતો પર ક્લિક કરવાથી એક સાથે વાંચી/ડાઉનલોડ કરી શકાશે.

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સનો બ્લૉગોત્સવ - નવેમ્બર,૨૦૧૯

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સના બ્લૉગોત્સવનાં નવેમ્બર ૨૦૧૯ સંસ્કરણમાં આપનું હાર્દિક સ્વાગત છે.

આપણા આ ગુણવત્તા બ્લૉગોત્સવના અંકોમાં, વર્ષ ૨૦૧૯ દરમ્યાન, આપણે "ગુણવત્તા સંચાલન - ડીજિટલ રૂપાંતરણનો માર્ગ' સાથે સંબંધિત અલગ અલગ વિષયોની માર્ગદર્શક ચર્ચા કરીશું. તદનુસાર, આપણે અત્યાર સુધી ડીજિટાઈઝેશન, ડીજિટલાઈઝેશન અને ડીજિટલ રૂપાંતરણ - મૂળભૂત બાબતો, ડીજિટલ ગુણવત્તા સંચાલન અને ગુણવત્તા ૪.૦ વિષે વાત કરી. તે પછીથી આપણે ઇન્ડસ્ટ્રી ૪.૦ની ૯ વિક્ષેપકારક ટેક્નોલોજિઓ વિષે પ્રાથમિક પરિચય કરવાનું શરૂ  કર્યું. અત્યાર સુધી આપણે વિશાળકાય માહિતીસામગ્રી વિશ્લેષકો (Big Data Analytics), ક્લાઉડ કમ્પ્યુટીંગ, રૉબોટિક્સ, સંવર્ધિત વાસ્તવિકતા,  પ્રતિકૃતિકરણ, ઉમેરણ નિર્માણ અને ઔદ્યોગિક ઈન્ટરનેટ ઑફ થિંગ્સ વિષે પરિચયાત્મક ચર્ચા કરી લીધી છે..

આજના અંકમાં આપણે સમસ્તરીય અને લંબસ્તરીય તંત્રવ્યવસ્થાકીય એકીકરણ (Horizontal and Vertical System Integration)  વિષે ટુંકમાં ચર્ચા કરીશું..

મૅનેજમૅન્ટ સાહિત્ય તેમજ કાર્યપ્રણાલિઓમાં 'સમસ્તરીય એકીકરણ (horizontal integration) and 'લંબસ્તરીય એકીકરણ (vertical integration) શબ્દપ્રયોગો અનેક સંદભમાં વપરાતા આવ્યા છે. કામગીરીના સંદર્ભમાં સમસ્તરીય એકીકરણ થયેલ સંસ્થા પોતાનૂં ધ્યાન પોતાની મૂળભૂત ક્ષમતા પર રાખીને, મૂલ્ય-વૃદ્ધિની સાંકળના એક અંતિમ થી બીજા અંતિમનાં સર્જન માટે ભાગીદારીઓ કરે છે. જ્યારે 'લંબસ્તરીય એકીકરણ થયેલ સંસ્થા મૂલ્ય વૃધ્ધિ સાંકળની, ઉત્પાદન, વેચાણ, ખરીદી, માલ વહેંચણી, નાણાંનું સંચાલન જેવી  વધારેમાં વધારે કડીઓ પોતાના હસ્તક રાખવા પ્રયત્નશીલ રહે છે.

ઉત્પાદનના સંદર્ભમાં જ વાત કરીએ તો સમસ્તરીય એકીકરણ શબ્દપ્રયોગ જમીનીસ્તરે એક સરખી રીતે એકજૂટ થયેલ પ્રક્રિયાઓ માટે વપરાય છે, તો લંબસ્તરીય એકીકરણ શ્બ્દપ્રયોગ જમીની સ્તરની ઉત્પાદન પ્રક્રિયાઓનું સંથાની ખરીદી, ગુણવત્તા નિયમન, વ્યૂહાત્મક આયોજન, જેવી પ્રક્રિયાઓ સાથે દરેક સ્તરે થતાં સંકલનના સંદર્ભમાં કરાતો હોય છે.

ઈન્ડસ્ટ્રી ૪.૦ના સંદર્ભમાં સમસ્તરીય એકીકરણ ઉત્પાદન પ્રક્રિયાઓમાં સંકળાયેલાં મશીનો અને એકમો્ની ભૌતિક વાસ્તવિકતાને માહિતીવહનની આભાસી વાસ્તવિક જાળદ્વારા સ્વંયસંચાલન, લવચીકતા અને અસરકારતાનાં સ્તરે સાંકળે છે. જેને પરિણામે એ આખાં ઉત્પાદન જાળગૂંથણની ર્ક વસ્તુ તરીકેની પોતાની આગવી, ચોક્કસ, લાક્ષણિકતાઓ હોય છે. જૂદાંજૂદાં ઉતપાદન એકમો વચ્ચે તમ જ સમગ્ર મૂલ્ય-વૃદ્ધિ સાંકળમાં માહિતીસામગ્રીનું વહન કોઈ પણ જાતના સાંધાઓ કર્યા વિના શક્ય બને છે અને સાંકળની આગળ તેમ જ પાછળની કડીઓને સ્વયંસંચાલીત પારદર્શી સંકલન વડે સાંકળે છે.

ઈન્ડસ્ટ્રી ૪.૦માં લંબસ્તરીય એકીકરણ અન્વયે સંસ્થાનાં ઉચ્ચ સંચાલન મંડળથી કારીગર સુધીનાં શાસકીય તેમ જ સંશોધન, વેંચાણ, ખરીદી, ગુણવત્તા નિયમન, આઈટી જેવાં કાર્યક્ષેત્રોનાં દરેક સ્તરને માહિતીસામગ્રીના સ્વયંસંચાલિત, કોઈ પણ સાંધા વિનાનાં, વહન દ્વારા સાકળી લેવામાં આવે છે. પરિણામે દરેક સ્તરે લેવાતા નિર્ણયો અને તેના પરનાં પગલાં માહિતીસામગ્રી આધારિત અને સુસંકલિત બને છે. [1]

Vertical and horizontal integration under Industry 4.0 (graphic by [VDI-Wissensforum]

કામકાજની વધતીજતી જટિલતાને કારણે સંસ્થાઓમાટે સ્પર્ધાત્મક દબાણોને ખાળવા માટે પરંપરાગત લીન (Lean) તકનીકો અપર્યાપ્ત જણાવા લાગી છે. ઈન્ડસ્ટ્રી ૪.૦ની ટેક્નોલોજિઓનાં ઉપયુક્ત અમલ સાથે લીન કાર્યક્રમોને સાંકળી લેવાથી સંસ્થાની નિર્ણયપ્રક્રિયા અને અમલીકરણ પ્રક્રિયા વધારે ઝડપી, સુસંકલિત અને કાયદક્ષ બનવાની સાથે વધારે સ્વયંસંચાલિત અને માહિતીથી સંકળાયેલ બની શકે છે. [2]

હવે આપણે આપણું ધ્યાન આપણા નિયમિત વિભાગો તરફ વાળીએ.

Management Matters Network પરની કોલમ Things Manager Should Know માંનો, Marshall Goldsmith..નો લેખ, Every Leader Has to Start Somewhere!  આપણે આજના બ્લૉગોત્સવ ના અંક માટે પસંદ કરેલ છે. …. વાત સાવ સીધી અને સાદી છે - દરેક આગેવાને ક્યાંક ને ક્યાંકથી તો શરૂઆત કરવાની જ છે. [3] તે સાથે બીજી પણ એટલી જ સીધી એક વાત છે - આપણા સમયના કેટલાક મહાન આગેવાનો સહિત, બધા જ આગેવાનોની શરૂઆત ધમાકેદાર , ચકાચૌંધ કરી નાખનારી, નથી પણ હોતી.

[લેખનો સંક્ષિપ્ત અનુવાદ, ‘દરેક આગેવાને ક્યાંકથી તો શરૂઆત કરવાની જ છે !, પણ વાંચી શકાશે.]

આપણા આજના અંકમાં ASQ TV પર આ વિષય સાથે સંકળાયેલ વૃતાંત જોઈએ –

• Customer Expectations: Quality and Technology - પ્રસ્તુત વૃતાંતમાં આપણને ગ્રાહક તરીકે જૂએ છે. જોકે અહીં રજૂ થયેલી દરેક ચર્ચા દરેક પ્રકારના ગ્રાહકના સંદર્ભમાં પણ એટલી જ પ્રસ્તુત છે.

આ વિષય સાથે સંકળયેલ અરૂણ હરિહરનનો ઇન્ટરવ્યુ અને જિમ દ્યુઆર્તૅનો ઇન્ટરવ્યુ પણ જરૂરથી જૂઓ

Jim L. Smithની ઓક્ટોબર, ૨૦૧૯ની Jim’s Gems –

• Mentor Effectively - અસરકારક થવા માટે કઠોર દૃઢતા આવશ્યક છે. ઘણા સંચાલકો તેમના સાથીઓને, જ્યારે તેઓ અપેક્ષા મુજબ કામ કરી ન રહ્યાં હોય કે પોતાની નબળાઈઓને સુધારવાની ચોખ્ખી જરૂર દેખાતી હોય ત્યારે  દૃઢતાપૂર્વક વર્તવાનું કહેવા બાબતે અચકાતાં હોય છે. 'કડવા' સમાચાર જણાવવા બાબતની નામરજી હવે ચારેપાસ ફેલાયેલી દેખાય છે....આ બાબતની બે બાજુઓ છે - ટીકાખોર દેખાવાના ભયથી ભૂલ સુધારણા માટે ન જણાવવું અને તેને કારણે 'નકારાત્મક સંવાદ'માં ન ઉતરવા માટે કરીને વિકાસની સમગ્ર પ્રક્રિયાને ટાળવી....પરિણામે કેટલીય કારકીર્દીઓ સંપોષિત રીતે પાંગરતી અટકી જાય છે...ઘણી વાર તો વાસ્તવિકતાનો મરણતોલ ફટકો પડે તેની જ જાણે રાહ જોતી હોય છે. એવા મરણતોલ ફટકા ટુંકા ગાળામાં કદાચ ન પણ આવી પડે , પણ આવે અચુક છે !.. કોઈ પણ કામ કરવામાં, જુસ્સાભેર, નિરંતર પ્રયાસ કરતાં રહેવું મોટા ભાગે નકરી ક્ષમતાને અતિક્રમી જઈ શકે છે. ખરેખર તો સતત પ્રયાસ ક્ષમતાને સુષુપ્તાવસ્થામાંથી ખીલવી શકે છે. 

• Thought Power -  હેન્રી ફોર્ડનું સચોટપણે કહેવું છે કે 'તમે કંઇ કરી શકશો- કે નહીં કરી શકો- તમે જે વિચારો છે તે જ તમારે માટે સાચું છે.'...તમારા અસલી વિચારો ધીમે ધીમે તમારાં વ્યક્તિત્વને નિશ્ચિતપણે અને પ્રભાવકતાથી, દોરવા લાગે છે. તમે જે વિચારો છો, તે મુજબ અમલ કરવા માટે તમારૂં કોઈ એક અંગ એ મુજબ કરવા તૈયાર થવા લાગે છે...તમારી ગતિશીલ ઊર્જાનું નિયમન કરીને તમારા વિચારો તમારાં જીવનને ઘડવા લાગે છે. દરેક ક્ષણે, દરેક પરિસ્થિતિમાં કે દરેક પડ્કારના પ્રતિભાવમાં એવા જ વિચાર કરો જે તમારા માટે શ્રેષ્ઠ પરિણામને મૂર્ત કરે.… તમારા વિચારો તમારા જીવનની સફરનો માર્ગ કંડારે છે... સફળ ઉદ્યોગસાહસિક અને ઉત્તમ લેખક, માર્ક ડૂલીનું કહેવું છે કે, '(વિચારોને) પસંદ કરવામાં વિવેકપુરઃસરની સમજદારી અપનાવવી જોઈએ; વિચારો હકીકત બની રહે છે.' એટલે જ તેને વિચારશક્તિ કહી છે.

ગુણવત્તા સંચાલનનાં ડીજિટલ રૂપાંતરણ વિષે તમારી જાણમાં હોય તેવા માહિતીસ્રોત અથવા તમારાં મંતવ્યો, સુચનો કે અનુભવો અમને જરૂરથી જણાવશો.

.                                   આ અંકમાં દર્શાવેલ ઇમેજના પ્રકાશાનાધિકાર તેના રચયિતાના જ રહે છે.

---

[1] Horizontal and Vertical Integration in Industry 4.0

[2] The new lean: how lean manufacturing meets industry 4.0

[3] A Conversation with Marshall Goldsmith and Sam Shriver