ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સનો બ્લૉગોત્સવ - એપ્રિલ, ૨૦૧૮

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સના બ્લૉગોત્સવનાં એપ્રિલ, ૨૦૧૮ સંસ્કરણમાં આપનું હાર્દિક સ્વાગત છે.

એપ્રિલ, ૨૦૧૮ના આપણા ગુણવત્તા બ્લૉગોત્સવના આ અંકમાં ચર્ચાને કેન્દ્ર સ્થાને આપણે ISO 45001:2018ને રાખીશું.

ઠીક ઠીક લાંબા ઈંતઝાર પછીથી  ૧૨ માર્ચ, ૨૦૧૮ના રોજ ISO 45001 is now published.

ISO 45001:2018ની ખાસીયતોને સમજવા માટે આપણે કેટલાક વિડીયો જોઈએ:

ISO 45001:2018 Occupational Health and Safety Management System (OH&SMS)

ISO 45001 Simplified

ISO 45001:2018 Overview - Safety Management System

OHSAS 18001:2007ની સરખામણીમાં ISO 45001: 2018માં શું શું નવી / સંવર્ધિત આવશ્યકતાઓ મુકાઈ છે તે પણ આ તબ્બકે જાણવું સ્વાભાવિકપણે રસપ્રદ બની રહે. આ વિષયમાં અલગ અલગ જગ્યાએ રજૂ થયેલા વિચારોને એક જગ્યાએ સંકલિત કરીને ISO 45001_2018ની OHSAS 18001_2007 સાથે સરખામણી અને ફેરફારોની સમજ-માર્ગદર્શન નોંધમાં રજૂ કરેલ છે. 

Making the migration from BS OHSAS 18001 to ISO/DIS 45001 માં જાણાવાયું છે કે ISO 45001માં મુખ્યત્વે ત્રણ વિષય-વસ્તુને આવરી લેવાયેલ છે:

૧. વરિષ્ઠ સંચાલન મંડળની પ્રતિબધ્ધતા -  ભયસ્થાનોની ઓળખને સલામતી સંચાલન સાથે સંકળાયેલ લોકોને સોંપી દેવામાં 18001માં પ્રતિક્રિયાત્મક અભિગમ દેખાતો હતો.45001માં હવે 'નેતૃત્ત્વ' - કે વરિષ્ઠ સંચાલન મંડળની - પ્રતિબધ્ધતાની સાથે કારીગરોની પણ સહભાગીતાને સામેલ કરીને ઊપરથી નીચે સુધીનો દૃષ્ટિકોણ અપનાવાયો છે.

૨. કારીગરોનો સમાવેશ - સ્ટાન્ડર્ડનાં દરેક મહત્ત્વનાં ઘટકમાં કારીગરોની સહભાગીતા અને પરામર્શને ચોક્કસ સ્થાન અપાયું છે. કારીગરોની સહભાગીતામાંની અડચણોને દૂર કરવાના આશયથી તેમ જ એ પ્રક્રિયામાં વધારે પારદર્શીતા લાવવાના આશયથી આંતરિક ઓડીટનાં પરિણામોની તેમ જ ઘટનાની શોધ-તપાસનાં લાગતાંવળગતાં પરિણામોની માહિતી કારીગરોને મળે તેવી જોગવાઈઓ કરવામાં આવેલ છે.

૩. જોખમો અને ભયસ્થાનો – ISO 45001માં ભયસ્થાનોને ઓળખી લેવા માટે અને તેને લગતાં જોખમોનાં નિયમન પગલાં લેવા અંગે બહુ પહેલે આયોજન કરવાનું સૂચવાયું છે. આંતરિક ઓડીટ, JSAs અને SWMS જેમ જેવાં સાધનોની મદદથી કામ પહેલાં જ જોખમ મૂલ્યાંકન અને કાર્યસ્થળની વ્યાવસાયિક આરોગ્ય અને સલામતીની દૃષ્ટિએ દેખરેખ જેવી પ્રવૃત્તિઓમાં નવા માપદંડો પ્રસ્થાપિત થશે.

હાલમાં OHSAS 18001 સ્ટાન્ડર્ડ અનુવર્તીત સંસ્થાઓ ISO 45001 પ્રકાશિત થયાના ૩ વર્ષમાં - ૧૨ માર્ચ, ૨૦૨૧ સુધીમાં - નવાં સ્ટાન્ડર્ડ અનુસાર પ્રમાણિત થવાનું રહે છે. –

Migration to ISO 45001 - Transitioning to ISO 45001 - How to get started

Migration from OHSAS 18001 to ISO 45001

PECBએ સ્ટાન્ડર્ડના અમલ માટે ISO 45001 Key Implementation Steps  

અને તેના વડે સંસ્થાની સમગ્ર કામગીરીનું સ્તર ઉત્કૃષ્ટ કઈ રીતે બની શકે તે માટે Using ISO 45001 to Achieve Excellence in OH&S Management and Performance જેવા બહુ માહિતીપ્રદ વિડીયો રજૂ કરેલ છે.

નવાં સ્ટાન્ડર્ડને લગતી વધારાની માહિતી માટે અધિકૃત સ્રોત તરીકે

• ISO’s web site www.iso.org
• ISO’s dedicated microsite at: https://spotlight.iso.org/iso45001, અને
• The ISO/PC 283 web site, https://committee.iso.org/pc283

સૂચવવામાં આવેલ છે.

હવે આપણે આપણું ધ્યાન આપણા નિયમિત વિભાગો તરફ વાળીશું.

Management Matters Network પરની કોલમ – Measurement-Driven Management માં Paul Nivenના  The First Law of Creating OKRs ને ધ્યાન પર લઈશું. તત્ત્વતઃ, ગમે તેટલું આપણે ઈચ્છીએ કે મથીએ, હેતુઓ અને ખાસ જવાબદારીઓ (OKRs)કર્મચારીઓની વ્યૂહાત્મક સમજના અભાવ અતિક્રમી ન શકે. ખરેખર, તો તેનાથી ઉલટું સાચું ગણી શકાય, જે આ લેખનું શીર્ષક સૂચવી જાય છે.   .

આપણા આજના અંકના ASQ TV પરનાં વૃતાંત :

• Living the Tiny House Lifestyle - કારેન ચૌડેર અને તેમના પતિ ટચુકડું ઘર કેમ બાંધતાં રહ્યાં છે જેના વડે તેઓ સાવ જ નવી જીવનશૈલી તરફ સંક્રમણ કરી રહ્યાં છે તે જીવન માટે ગુણવત્તા (Quality for Life) શ્રેણીના આ વૃતાંતમાં સમજાવે છે.
• New Competencies for the Quality Professional - પૅટ લા લોન્ડે અને લીઝ કીમ ગુણવત્તા વ્યાવસાયિકોનાં ભવિષ્ય વિષેનાં સંશોધનની દેખરેખ કરતાં હતાં. આજના વૃતાંતમાં નિયોક્તા અને ગ્રાહકો માટે અગ્રણી તરીકે સુસંગત રહેવા માટે ગુણવત્તા વ્યાવસાયિકોએ કઈ કઈ નવી ક્ષમતાઓ મેળવવી જોઈશે તેની તેઓ ચર્ચા કરે છે.

Jim L. Smithનાં માર્ચ, ૨૦૧૮ની Jim’s Gems પૉસ્ટ:

• Focus: આપણે કોઈ પણ વાતાવરણમાં રહેતાં હોઇએ, પરંતુ આજના સમયમાં આપણી સામે પસંદગીઓના અનેક વિધ વિકલ્પો ખડકાયેલા રહે છે. પસંદગીના આટલા બધા વિકલ્પો મુંઝવી
  
  નાખનારા તો છે પણ તે સાથે ક્યારેક એટલા અભિભૂત કરનાર પણ પરવડે છે કે આપણે આપણી શાનભાન પણ કદાચ ભૂલી બેસીએ…હા, એક વાર જો ધ્યાન કેન્દ્રીત કરતાં આવડે તો, બહુવિધ પસંદગીઓની ભૂલભુલામણી અદૃશ્ય થઈ જાય છે. એ અર્થમાં ધ્યાન કેન્દ્રીત કરવું એટલે સ્પષ્ટતા રાખવી.…કોઈ ઘટના કે સમસ્યા કે વ્યક્તિ પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરવાથી આપણે આપણામાંની બધી ઉર્જાને એ વિષે કેન્દ્રીત કરીએ છીએ; અને તેથી કરીને બધી આલતુફાલતુ કે અસંગત બાબતો એક બાજૂ હડસેલાઈ જાય છે. જ્યારે આપણું ધ્યાન અનેક મોરચે જરૂરી હોય એવી સમસ્યા વચ્ચે આપણે ઘેરાયેલ હોઈએ ત્યારે પણ આ તકનીક એટલી જ કામ આવી શકે છે. જીવનનું એક સત્ય યાદ
  
  રાખવું જોઈએ - જેમ સામે દેખાતી ઘણી બધી બાબતોમાંથી કેમેરાને ક્યાં  ફોકસ કરવો અને કઈ બાબતો તસ્વીરની ફ્રેમની બહાર રાખી દેવી એ એક ફોટોગ્રાફર નક્કી કરે છે તેમ આપણે ક્યાં અને શેના પર ધ્યાન કેન્દ્રીત કરવા માગીએ છીએ તેના પરથી આપણા જીવનનો અનુભવ ઘડાય છે. ફોટો પાડતી વખતે કેમેરા હલી જાય અને તસ્વીર ધુંધળી અને અસ્પષ્ટ આવે છે જેમ આપણે પણ જો આપણાં ધ્યાનને ભટકી જવા દેશું તો આપણે ગુંચવાયેલાં અને દિશાવિહિન બની જશું.

રોજબરોજનાં અંગત તેમ જ વ્યવાસાયિક જીવનને લગતા ગુણવત્તાને લગતા લેખો દ્વારા બ્લૉગપોસ્ટસના આપણા બ્લૉગોત્સવને વધારે ને વધારે રસપ્રદ અને ઉપયોગી બનાવવા માટે આપનાં સૂચનો, ટિપ્પણીઓ, ટીકાઓ કે નવા વિચારો જરૂરથી મોકલશો.

આ અંકમાં દર્શાવેલ ઇમેજના પ્રકાશાનાધિકાર તેના રચયિતાના જ રહે છે.

વિસરાતી યાદો...સદા યાદ રહેતાં ગીતો : એપ્રિલ, ૨૦૧૮

હસરત જયપુરી : શંકર જયકિશન સિવાયના સંગીતકારોમાટે લખેલાં ગીતો - ૧૯૫૩થી ૧૯૫૫

હસરત જયપુરી (૧૫ એપ્રિલ, ૧૯૨૨- ૧૭ સપ્ટેમ્બર, ૧૯૯૯) મુંબઈમાં આવીને બસ કન્ડક્ટર તરીકે નોકરી કરતાં કરતાં મુશાયરાઓમાં હાજરી આપીને પોતાનો સાહિત્યિક આત્મા જવંત રાખ્યો હતો.. તે જ રીતે હિંદી ફિલ્મો માટે તેમણે ગીતો લખતાં લખતાં તેમણે ઉર્દુ શાયરી સાથેનો નાતો પણ જીવંત રાખ્યો હતો.

હસરત જયપુરીએ લગભગ ૩૫૦ ફિલ્મોમાં ૨૦૦૦થી વધુ ગીતો લખ્યાં છે.  તેઓ હંમેશાં કહેતા કે મારા સમયના અન્ય ગીતકારોની સરખામણીમાં મેં બહુ ઘણા સંગીતકારો સાથે કામ કર્યું છે. ગીત લખતી વખતે મેં ફિલ્મના બજેટની અસર મારા ગીતો પર ક્યારે પણ પડવા નથી દીધી..હસરત જયપુરી તેમનાં

શંકર  જયકિશન સાથેનાં ગીતોથી ફિલ્મ સંગીતના ચાહકોનાં દિલમાં ધબકે તો છે જ, પણ એ ધડકનોની સાથે સાથે તેમણે અન્ય સંગીતકારો સાથે કરેલાં ગીતો પણ ફિલ્મ સંગીતનાં ચાહકોનાં દિલમાં ક્યાંક ને ક્યાંક તો જગ્યા કરી ચૂક્યાં છે.. જરૂર છે એ યાદોને થોડી જીવંત કરવાની.

આપણે ૧૯૫૦ માં કારકીર્દીની શરૂઆતથી ૧૯૫૩માં 'અનારકલી' સુધીનાં હસરત જયપુરીએ શંકર જયકિશન સિવાયના સંગીતકારો માટે લખેલ ગીતો આપણે એપ્રિલ, ૨૦૧૭ના અંકમાં સાંભળી ચૂક્યાં છીએ.

૧૯૫૩ની અન્ય ફિલ્મોથી લઈને ૧૯૫૫ સુધીનાં હસરત જયપુરીએ શંકર જયકિશન સિવાયના સંગીતકારો માટે લખેલ ગીતો આજના અંકમાં સાંભળીશું.

આયે થે થોડી દેર કો બેતાબ કર ગયે - ખોજ (૧૯૫૩) - આશિમા બેનર્જી – સંગીતકાર: નિસાર બાઝમી

આ ફિલ્મમાં હસરત જયપુરીનાં બે ગીતો ઉપરાંત રાજા મહેંદી અલી ખાનના ૪ અને અંજુમ પીલીભીતીનું ૧ ગીત છે. આ ફિલ્મનું મોહમ્મદ રફીના સ્વરમાં ગવાયેલું ચંદા કા દિલ ટૂટ ગયા હૈ તો ગીત તરીકે આજે પણ યાદ કરાય છે. એ પછીથી નિસાર બાઝમી પાકિસ્તાન જતા રહ્યા. ત્યાં પણ મહેંદી હસનના સ્વરમાં ગવાયેલી 'મોહબ્બત' (૧૯૬૮) માટેની અહમદ ફર્રાઝની ગ઼ઝલ રંજિશ હી સહી દિલ કો દુખાને કે લિયે આ તો અનેક ગાયકોએ પોતપોતાની રીતે રજૂ કરી એ હદે લોકચાહના મેળવી ચૂકેલ છે..

ફિલ્મમાં હસરત જયપુરીનાં જગજીત કૌરના સ્વરમાં ગવાયેલ બીજાં ગીત - મેરા ચંદા મૈં તેરી ચાંદની-નું ડીજીટલ વર્ઝન નેટ પર જોવા નથી મળ્યું. 

આ જાને બહાર આ જા - પાપી (૧૯૫૩) - આશા ભોસલે - સંગીતકાર: એસ મોહિન્દર

ફિલ્મમાં રાજા મહેંદી અલી ખાંનનાં અને હસરત જયપુરીનાં બબ્બે ગીતો ઉપરાંત સુરજીત શેઠી, રાજેન્દ્ર કૃષ્ણ, બુટારામ શર્મા અને શર્શાર સલાનીનાં અક્કેક ગીતો છે.

આ ગીતમાં તાલવાદ્ય તરીકે ઢોલકનો પ્રયોગ શંકર જયકિશનની રચનાઓની યાદ અપાવડાવી જાય છે.

આ જાઓ મેરે પ્યારે અરમાં તુઝકો પુકારે, દિલ ટુંઢ રહા હૈ તુઝકો હમ પ્યાર કે  હૈ મારે હમ પ્યાર કે હૈ મારે - હેમ્લેટ (૧૯૫૪) - આશા ભોસલે – સંગીતકાર:  રમેશ નાયડુ

પ્રિયજનના ઈંતઝારનું ગીત - ધુન ખાસી અઘરી કહી શકાય, પણ ગીતના શબ્દો ભાવનું માર્દવ બરાબર વ્યક્ત કરે છે.

જાઉં મૈં કહા દાતા તેરા દેખ લિયા યે જહાં - પીપલી સાહેબ (૧૯૫૪) - લતા મંગેશકર – સંગીતકાર: સાર્દુલ ક્વાત્રા

ફિલ્મમાં  હસરત જયપુરીનાં છ ગીત સાથે શૈલેન્દ્રનાં બે અને વર્મા મલિકનું ૧ ગીત છે.

આયે તો કૈએ આયે, મજબુર કર દિય અહૈ, દુનિયાને દો દિલોં કો, ફિર દુર કર દિયા હૈ,

મિલ જાયે તુમસે આકે, સહારા નહીં હૈ કોઈ - સંગમ (૧૯૫૪) તલત મહમૂદ, ગીતા દત્ત  - સંગીતકાર: રામ ગાંગુલી

હસરત જયપુરીનાં ગીતોની આગવી કહી શકાય એવી ખાસીયત સ્વરૂપ સાખી અહીં ગીતા દત્તના સ્વરમાં રજૂ થાય છે.

હસરત જયપુરીનું ફિલ્મનું બીજું એક યુગલ ગીત રાત હૈ અરમાં ભરી આજે પણ બહુ પ્રેમથી યાદ કરવામાં આવે છે.

મારા રે મારા રે આંખે કટાર દેખા મેરા વાર તેરા દિલ કિયા હૈ પારા પારા - આબ-એ-હયાત (૧૯૫૫) ગીતા દત્ત – સંગીતકાર: સરદાર મલિક

એ સમયનાં મધ્ય પૂર્વની આરબ સંસ્કૃતિની ઝલક રજૂ કરતાં એક "ક્લબ" ગીતને અનુરૂપ હલકા ફુલકા શબ્દોવાળું, અને છતાં  અર્થસભર નીવડે એવું, ગીત લખવું એ એ સમયના ગીતકારો સામે એક આગવો પડકાર બની રહેતો હશે !

મહોબ્બત બને હૈ દિલ સુહાને, ઘડીયાં મિલનકી દિલ કે તરાને - આજ કી બાત ((૧૯૫૫) – તલત મહમૂદ - સંગીતકાર: સ્નેહલ ભાટકર

તલત મહમૂદ ગીતના ભાવને પોતાના મધુર સ્વરમાં બરાબર ન્યાય આપે છે, તો સામે હસરત જયપુરીએ પણ તલતના મૃદુ સ્વરને અનુરૂપ જ શબ્દોથી જ મિલનના ભાવને ઉજાગર કર્યા છે એવું જણાય છે !

ઝનક ઝનક પાયલ બાજે - ઝનક ઝનક પાયલ બાજે (૧૯૫૫) - ઉસ્તાદ અમીર ખાં સાહેબ – સંગીતકાર: વસંત દેસાઈ

ઉસ્તાદ અમીરખાં સાહેબના સ્વરને શોભે તેવી ટાઈટલ ગીતની રચના પણ હસરત જયપુરીએ બહુ સરળતાથી કરી છે.

રાગ માલિકા - ઝનક ઝનક પાયલ બાજે (૧૯૫૫) - લતા મંગેશકર, મન્ના ડે -  સંગીતકાર: વસંત દેસાઈ

રાગ માલિકા જેવી રચના ગીતકાર માટે કદાચ બહુ પડકારક્ષમ રચના બનતી હશે કારણકે તેમણે રાગને અનુસાર શબ્દોને એક ગીતમાં પરોવી આપવા પડે.

૧૯૫૫ની ફિલ્મ 'શાહી મેહમાન'માં બિપિન બાબુલનાં સંગીત નિર્દેશનમાં પણ હસરત જયપુરીએ મોહમ્મદ રફી અને શમશાદ બેગમના સ્વરમાં એક યુગલ ગીત - રાત આયી હૈ જવાન - લખ્યું છે. આ ગીતનું પણ ડીજિટલ વર્ઝન નેટ પર ઉપલબ્ધ હોય તેમ જણાતું નથી. ફિલ્મનાં બીજાં ગીતો અન્જુમ જયપુરીએ અને એક અન્ય ગીત  રાજા મહેંદી અલી ખાને લખેલ છે.

આપણા દરેક અંકના અંતમાં મોહમ્મદ રફીએ ગાયેલ ગીત સાંભળવાની પરંપરા અનુસાર આજના અંકની સમાપ્તીમાં આપણે 'પીપલી સાહેબ' (૧૯૫૪)નું એક યુગલ ગીત સાંભળીશું.

લો આયે ઝૂમકે પીલપીલી , અરે ચાલ ઢાલ હૈ ગીલગીલી - મીના મંગેશકર સાથે - સંગીતકાર સાર્દુલ ક્વાત્રા

પીલપીલી, ગીલગીલી જેવા શબ્દોનાં જોડકણાંની ભૂલભૂલામણીમાં પણ હસરત જયપુરીએ ફિલ્મનું શીર્ષક વણી લીધું છે 

આવતા મહિનાના બીજા રવિવારે વિસરાતી યાદોનાં ઊંડાણોમાં માં છૂપાઈ સદા જીવંત યાદ રહેલાં  ગીતોને નવપલ્લવિત કરવા ફરી એક વાર મળીશું.