ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૩નાં ગીતો - સ્ત્રી સૉલો ગીતો - રાજકુમારી, કૌશલ્યા, નલીની જયવંત

 રાજકુમારીનાં સૉલો ગીતો

'બદલતી દુનિયા', 'ખંજરવાલી', 'નગદ નારાયણ' ફિલ્મોનું એકેક અને 'સ્કૂલ માસ્ટર" (સંગીત નીનુ મઝુમદાર)નાં રાજકુમારીએ ગાયેલાં બે સૉલો ગીતોનાં ડિજિટલ સંસ્કરણ મળી શક્યાં નથી.

તુ મુજ઼ે બના દે રાની, મૈં બની તેરી દિવાની - બદલતી દુનિયા – ગીતકાર: મોહન સિંહા – સંગીત: ?

દર્દ બનકર ફુગાં ન હો જાએ જ઼િંદગી ઈમ્તહાન ન હો જાએ - દાવત - ગીતકાર: તન્વીર નક઼્વી - સંગીત: વસંત દેસાઈ 

મેરે સુને મંદિર મેં જિસને દીપ જલાયે – નગદ નારાયણ - ગીતકાર: કવિ શમિમ - સંગીત: શ્રીધર પાર્સેકર

મૈં તો નાચુંગી હાં, મૈં તો ગાઉંગી – નગદ નારાયણ - ગીતકાર: કવિ બેગલ - સંગીત: શ્રીધર પાર્સેકર

મૈં હું કલી લિયાકતવાલી - પનઘટ - ગીતકાર: રમેશ ગુપ્તા - સંગીત: એસ એન ત્રિપાઠી 

કૌશલ્યાનાં સૉલો ગીતો

કૌશલ્યાએ ગાયેલાં ૧૯૪૩નાંસૉલો ગીતો પૈકી અંગુરી (સંગીત ગુલામ મુસ્તફા દુર્રાની), અને મૌજ (સંગીત વસંત દેસાઈ)નાં એકેક ગીત અને આંખકી શર્મ (સંગીત વસંત દેસાઈ) અને કુરબાની (સંગીત ખેમચંદ પ્રકાશ)નાં બબ્બે ગીતો ઇન્ટરનેટ પર નથી મળી શક્યાં.

મેરે નૈના તુઝે ઢુંઢે હૈ સાંવરિયા - ભક્ત રાજ - ગીતકાર: ડી એન મધોક  - સંગીત: સી રામચંદ્ર

કાગઝ કે પુરજે દિલકા હાલ સુના દે - ચિરાગ - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: ખેમચંદ પ્રકાશ

જોલી મેરી ભર દે બાબા - ચિરાગ - ગીતકાર: વલી સાહબ- સંગીત: ખેમચંદ પ્રકાશ

સો જા સો જા પ્યારે કન્હૈયા, તોરી મૈયા લેતી હૈ બલીયાં - - ચિરાગ - ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર - સંગીત: ખેમચંદ પ્રકાશ  

કાગઝ કી હૈ નાવ - ઝબાન - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: સી રામચંદ્ર

તેરા ઘોંસલા બીખરા રે પંખી - ઝબાન - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: સી રામચંદ્ર

નલીની જયવંતના સૉલો ગીતો

નલીની જયંવતે પણ ગાયેલું 'આદાબ અર્ઝ'નું એક સૉલો ગીત ઇન્ટરનેટ પર નથી મળી શક્યું.

કહેતા હૈ યે દિલ બાર બાર - આદાબ અર્ઝ - ગીતકાર: કૈલાસ જી 'મતવાલા' - સંગીત: જ્ઞાન દત્ત

ખેતો પર ચલે ભૈયા કિસાન રે - આદાબ અર્ઝ - ગીતકાર: રામમૂર્તિ- સંગીત:  જ્ઞાન દત્ત

ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૪ નાં ગીતો - સ્ત્રી સૉલો ગીતો - રાજકુમારી

 Memorable Songs of 1944 માં રાજકુમારીના ૪ ગીતો છે - ૧ ફિલ્મ ચાર આખેંનું, ૧ 'મા બાપ'નું, અને ૨ 'પન્ના'નાં. જોકે હિંદિ ફિલ્મ ગીત કોશ અને યુ ટ્યુબ મળીને આપણને ૧૯૪૪નાં વર્ષ માટે રાજકુમારીનાં વૈવિધ્યસભર સૉલોગીતો સાંભળવા મળે છે. 'પન્ના'માં તો તેઓ મુખ્ય પાર્શ્વગાયિકા છે.

મેરા બાલમ બડા હરજાઈ રે, મૈં તો પ્રીત લગા પછતાઈ - બડી બાત – ગીતકાર: સ્વામી રામાનન્દ  સરસ્વતી - સંગીતકાર:  ફિરોઝ નિઝામી

અય કિસ્મત બતા ક્યા બિગાડા હૈ તેરા - ડૉ. કુમાર - ગીતકાર: ગાફિલ હરનાલવી - સંગીતકાર:  સરસ્વતી દેવી

મૈં દુનિયા કી રાની ફિરતી હું, મૈં મૌજ મનાતી ફીરતી હું - ઘરકી શોભા - ગીતકાર: રૂપબાની - સંગીતકાર:  અલ્લા રખા

બદલી હવા મીટી બહાર, રંગ-એ-ચમન બિગડ ગયા - ઈસ્મત - ગીતકાર: શમ્સ લખનવી - સંગીતકાર:  એચ પી શર્મા

હિંદી ફિલ્મ ગીત કોશમાં ગાયિકાની ઓળખ નથી કરાઈ.

પંછી તુ જા રે મેરે પિયાકો સંદેશવા કહિયો - ઈસ્મત - ગીતકાર: શમ્સ લખનવી - સંગીતકાર:  એચ પી શર્મા

હિંદી ફિલ્મ ગીત કોશમાં ગાયિકાની ઓળખ નથી કરાઈ.

વો કૌન હૈ જો દુનિયામેં નાશાદ નહીં - ઈસ્મત - ગીતકાર: શમ્સ લખનવી - સંગીતકાર:  પંડિત ગોવર્ધન પ્રસાદ

હિંદી ફિલ્મ ગીત કોશમાં ગાયિકાની ઓળખ નથી કરાઈ.

મૈં હું પિયાકી જોગનિયા, મેરા જોગ નિરાલા - કાદંબરી - ગીતકાર: મિસ કમલ બી એ - સંગીતકાર:  એચ પી દાસ

સુનો સુનો તુમ્હેં સુનાએં એય પ્રીતમ ચિતચોર - મહારથી કર્ણ - ગીતકાર: પંડિત શિવકુમાર - સંગીતકાર:   દત્તા કોરેગાંવકર

કિસે સુનાએં મનકી બાત - મુજરિમ - ગીતકાર: કૈલાસ મતવાલા - સંગીતકાર:  જ્ઞાન પ્રકાશ ઘોષ

હિંદી ફિલ્મ ગીત કોશમાં ગાયિકાની ઓળખ નથી કરાઈ.

કાલી ઘટા છાઈ હો રાજા કાલી ઘટા  છાઈ - પન્ના - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીતકાર:  અમીર અલી

હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષ રાજકુમારીને ટાંકીને જણાવે છે કે ફિલ્માં ગીતો શમશાદ બેગમે ગાયઆં હતં, પણ રેકોર્ડ્સ રાજકુમારીના સ્વરમાં બની હતી.

લે લો લે લો માલનીયા સે હાર - પન્ના - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીતકાર:  અમીર અલી

હર ચીઝ હૈ યહાં ફાની, મેલા દો દિનોંકા - પન્ના - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીતકાર:  અમીર અલી 

તક઼દીરને જો આગ લગાઈ હૈ, બુઝા દે - પન્ના - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીતકાર:  અમીર અલી

ચોરી જાન ગઈ પહચાન ગઈ મૈં પ્યારે પિયા - પોલીસ - ગીતકાર: રમેશ ગુપ્તા - સંગીતકાર:  પન્નાલાલ ઘોષ

ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૫ નાં ગીતો - સ્ત્રી સૉલો ગીતો : મોહનતારા તલપડે । રાજકુમારી । હમીદા બાનો

 મોહનતારા તલપડેનાં સૉલો ગીતો

મોહનતારા તલપડે '૪૦ના દાયકામાં જે પ્રમાણમા જાણીતાં હતાં તેના પ્રમાણમાં ૧૯૪૫ વર્ષ માટે તેમનાં સૉલો ગીતોની સંખ્યા બહુ પાંખી જણાય છે.

ઘટ ઘટકી તુમ જાનતે…ભૂલ ન જાના હે ગિરધારી - ધન્ના ભગત – સંગીતકાર: ખેમચંદ પ્રકાશ – ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર

મૈં જનમ જનમકી દુખીયારી - ધન્ના ભગત – સંગીતકાર: ખેમચંદ પ્રકાશ – ગીતકાર: ખાવર જમાં

રાજકુમારીનાં સૉલો ગીતો

હાલ પુરતું તો રાજકુમારીના જેટલાં ગીતો હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષમાં વર્ષ ૧૯૪૫ માટે નૉંધાયેલ છે તેનાં ત્રીજા ભાગથી થોડાં વધારે ગીતોની જ યુ ટ્યુબ પર ડિજિટલ લિંક મળી છે.

ઓ પીને વાલે પી લે,પી લે, પીને કે દિન આયે - દિન રાત – સંગીતકાર: દાદા ચંદેકર – ગીતકાર: સંતોષ નદીમ

મેરી આંખોં કે આંસુ આંખો હી મેં સમા ગયે - ઘર – સંગીતકાર: અલ્લા રખા – ગીતકાર: રૂપબાની

ઉન્હેં યાદ આયે….ગુજ઼રા જમાના  - નસીબ – સંગીતકાર: પંડિત ગોવિંદરામ – ગીતકાર: ઈશ્વર ચંદ્ર કપૂર  

મેરી પુકાર સુન લો ઓ જગ કે રખવાલે - રત્નાવલી -  સંગીતકાર: પંડિત ગોવિંદરામ – ગીતકાર: ઈશ્વર ચંદ્ર કપૂર

સો જા મેરે પ્યારે મેરે જીવન કે સહારે - યતીમ – સંગીતકાર: ખુર્શીદ અન્વર – ગીતકાર: ઝીઆ સરહદી

હમીદા બાનુનાં સૉલો ગીતો

વિન્ટેજ એરાનાં '૪૦ના દાયકાનાં વર્ષોમાં જે પ્રમણમાં હમીદાબાનુણાં સૉલો ગીતોની સંખ્યા જોવા મળતી હતી તે કરતાં ૧૯૪૫નાં વર્ષમાં સંખ્યા ઓછી જણાય છે.

આનેવાલે જબ આયેંગે જીવનકી શામ હો જાયેગી - ધર્મ - સંગીતકાર સજ્જાદ હુસૈન 

આ ગીત જોકે હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષમાં નોંધાયેલ દેખાતું નથી.

ભલી નિભાયી પ્રીત રે પરદેસી, મૈંને જૂઠે ગાયે ગીત - મૂર્તિ - સંગીતકાર બુલો સી રાની - ગીતકાર પંડિત ઈન્દ્ર

સાવન આયા સાજન નહીં આયા રે દઈયા-દઈયા - મૂર્તિ - સંગીતકાર બુલો સી રાની - ગીતકાર પંડિત ઈન્દ્ર

દિલ તૂ હી બતા દે, યેહ પ્યાર હૈ ક્યા - શરબતી આંખેં - સંગીતકાર: ફિરોઝ નિઝામી બી એ - ગીતકાર: તનવીર નક઼્વી

આ ગીતનું એક કરૂણ વર્ઝન પણ હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષમાં નોંધાયેલ છે, પરંતુ તેની યુ ટ્યુબ પરની ડિજિટલ લિંક નથી મળી.

 

હવે પછી ઝીનત બેગમ નાં વર્ષ ૧૯૪૫ નાં સૉલો ગીતો ચર્ચાની એરણે સાંભળીશું.

ચર્ચાની એરણે - ૧૯૪૬નાં ગીતો - સ્ત્રી સૉલો ગીતો - મોહનતારા તલપડે, રાજકુમારી

મોહનતારા તલપડેનાં સૉલો ગીતો

'૪૦ના દશકાના મધ્ય ભાગનાં પાર્શ્વ ગાયિકાઓમાં મોહનતારા તલપડે પણ ઘણું જાણીતું નામ છે. ૧૯૪૬નાં વર્ષમાં આપણને તેમનાં ઘણા જૂદા જૂદા સંગીતકારો દ્વારા રચાયેલાં ગીતો ચર્ચાની એરણે સાંભળવા મળે છે.

મેરે મનમેં જગ અપ્યાર, મેરા નાચ ઊઠા સંસાર - અમર રાજ – સંગીતકાર: ફિરોઝ નિઝામી – ગીતકાર: પંડિત ફણિ 

રૂઠ ગયે મોસે મનમોહન, અબ સાવનકા ક્યા કરૂં - ધરતી – સંગીતકાર: બુલો સી રાની – ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર 

યે કિસને બજાઈ મુરલી, દુનિયા નાચ ઊઠી - ગોકુલ – સંગીતકાર: સુધીર ફડકે – ગીતકાર: ક઼મર જલાલાબાદી

(ગીત મોહનતારા અજિંક્ય અને સાથીઓના નામે છે, ગીતમાં એક અન્ય અજાણ પુરુષ અવાજ પણ સાંભળવા મળે છે.)

આઈ પિયા મિલનકી બહાર, કરૂં ફૂલોંકા સે અપના સિંગાર - કુઅદીપ – સંગીતકાર: સુશાંત બેનર્જી – ગીતકાર: નવા નક઼્વી

હવા ચલે સાંય સાંય, કૌઆ કરે કાંય કાંય - ફૂલવારી – સંગીતકાર: હંસરાજ બહલ – ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર

આ ગીત 'ઘટા ઘનઘોર ઘોર મોર મચાયે શોર - તાનસેન (૧૯૪૩)ની પેરડી છે.

વ્યાકુલ હૈ પનઘટ પે રાધા બેચારી સાંઝ ભઈ…- પુજારી – સંગીતકાર: હંસરાજ બહલ – ગીતકાર: વલી સાહબ

જય અમ્બે, જય ચન્ડીકે કુલતારિની - રાજપુતાની – સંગીતકાર: બુલો સી રાની – ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર 

રાજકુમારીનાં સૉલો ગીતો

વિન્ટેજ એરાનાં એક ખ્યાતનામ પાર્શ્વ ગાયિકા ગણાતાં રાજકુમારીનાં ૧૯૪૬નાં વર્ષ માટે સંખ્યા અને ગુણવત્તા એમ બન્ને દૃષ્ટિએ સારાં એવાં ગીતો સંભળવા મળે છે. જોકે ઘણાંક ગીત એવાં પણ હશે જે તે સમયે અપૂરતી માહિતી હોવાને કારણે એમના નામે ચડ્યાં ન હોય. તે ઉપરાંત એ સમયનાં ઘણાં ગીતો ઉપલબ્ધ ન હોવાથી તેમની ડિજિટલ લિંક પણ ઉપલબ્ધ નથી.

તુમ લે લો ...બટુએ ભાઈ - ચમકતી બીજલી – સંગીતકાર: વસંત કુમાર નાયડુ – ગીતકાર: સરસ્વતી કુમાર 'દીપક'

આ ગીત વિષે હિંદી ફિલ્મ ગીતકોષમાં  ગાયિકા ને ગીતકારની બાબતે નોંધ જોવા નથી મળતી.

નૈનનમેં કોઈ ચાયે ક્યું, બરસ રહે દોનો - ઈન્સાફ – સંગીતકાર: એચ પી દાસ – ગીતકાર: ડી એન મધોક

મેરે દિલમેં કોઈ ન આયે, હાયે રે - ઈન્સાફ – સંગીતકાર: એચ પી દાસ – ગીતકાર: ડી એન મધોક

દુનિયા, ગરીબોંકી દુનિયા, બડી હૈ સુહાની - ઈન્સાફ – સંગીતકાર: એચ પી દાસ – ગીતકાર: ડી એન મધોક

મૈં સાજનકે મનમેં, મૈં એક ચાંદ મનમેં છીપાઈ બૈઠી હું - મહારાની મિનલ દેવી – સંગીતકાર: સરસ્વતી દેવી 

યુ ટ્યુબ પર અપલોડ કરનાર કેટલાક લોકો આ ગીતને અમીરબઈ કર્ણાટકીને ફળવે છે. તે જ રીતે  મેરે મૈના મધુબૈના, તૂ કહના સાજન સે સપનોંમેં આયે ના અમીરબઈને બદલે રાજ્કુમારીના નામે ફાળવે છે.

સાજન આઓ, મનકી નગરીયા બસાઓ - રૂપા – સંગીતકાર: પંડિત ગોવિંદ રામ – ગીતકાર: રામમૂર્તિ

ફૂલોં કો છેડ કર છેડ કર યાદેં સદા ચલી આઈ - શા-એ-મિસર - સંગીતકાર: શાંતિ  કુમાર – ગીતકાર: રૂપબાની

હિંદી ફિલ્મ ગીત કોશમાં ગાયિકાના નામનો ઉલ્લેખ નથી

તન પિંજરે મેં મનકા પંછી, ચટક ચટક કર બોલે - તૂફાન ક્વીન – સંગીતકાર: ચિત્રગુપ્ત એમ એ – ગીતકાર: શ્યામ હિન્દી

હવે પછીના અંકમાં આપણે હમીદાબાનો અને જ઼ીનત બેગમનાં ૧૯૪૬નાં વર્શાહ માટેનાં સોલો ગીતો ચર્ચાની એરણે સાંભળીશું.

ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૭નાં ગીતો :: સ્ત્રી સૉલો ગીતો - રાજકુમારી

૧૯૪૭નાં રાજકુમારીનાં સૉલો ગીતોને ચર્ચાની એરણે લેવા સાથે આપણે હવે એવાં ગાયિકોના ક્ષેત્રમાં પ્રવેશી રહ્યાં છીએ જેમનાં મહત્ત્વનાં પ્રદાન વિન્ટેજ એરાનાં વર્ષોમાં રહ્યા ગણી શકાય.

સ્વાભાવિક છે કે મારા જેવા અનેક ફિલ્મસંગીત રસીકો આ બધાં ગીતો પહેલી જ વાર સાંભળતાં હશે. મારા પૂરતી વાત કરીએ તો વિન્ટેજ એરાનાં ગાયિકાઓ જેમ રાજકુમારીના સ્વરમાં પણ 'ભારી'પણું હોવા છતાં એક એવી અનોખી મધુરતા પણ છે જે તેમને એમના સમયની અન્ય  ગાયિકાઓથી અલગ પાડે છે.

અહીં રજૂ કરેલ ગીતો આ પરિયોજનાના સંદભમાં પહેલી જ વાર સાંભળ્યાં હોવાને કારણે આ ગીતોમાંથી એક પણ ગીતોને  'બહુ જાણીતાં ગીતો'ની કક્ષામાં મુકી શકવા માટે હું બિલકુલ સક્ષમ નથી એ પણ સ્વાભાવિક છે.

અય ચાંદ બતા દે મેરા ચાંદ કહાં હૈ - ભક્ત કે ભગવાન - છન્નાલાલ ઠાકુર - કવિ મનસ્વી પ્રાંતિજવાળા

સજની છોટી સી હૈ બાત દેખો ભુલ ન જાના - ભક્ત કે ભગવાન - છન્નાલાલ ઠાકુર - કવિ મનસ્વી પ્રાંતિજવાળા

શરમ સે નૈના, મોરે નૈના ઝૂક ઝૂક જાયેં - દેહાતી - પ્રેમનાથ - રામમૂર્તિ ચતુર્વેદી

દેખોજી આયી સુહાની રાત...ઘટાએં છાઈ ઘનઘોર - દૂસરી શાદી - ગોવિંદ રામ - ઈશ્વર ચંદ્ર કપૂર 

મોરે રોતે નૈન રો રો મરેંગે તુમ તો ચલે હો - ગાંવ - ખેમચંદ પ્રકાશ - ડી એન મધોક

શોખ નઝરોંસે મચલનેકા ઝમાના આ ગયા - હાતિમતાઈ - એ કુમાર  

કલ જમના તટ પર આઓગે મુર્ઝાઈ કલી હમારે મન કી - નીલ કમલ - બી વાસુદેવ - કેદાર શર્મા

ભૂલ જાતે હૈ ભૂલ જાયા કરેં અઝમાતે હૈ આઝમાયા કરેં - નીલ કમલ - બી વાસુદેવ - કેદાર શર્મા

સૈંયાને ઉંગલી મરોડી રે, રામ ક઼સમ શર્મા ગયી મૈં - પરવાના - ખુર્શીદ અન્વર - ડી એન મધોક

ઝાલિમ તેરા ખયાલ સતાએ તો ક્યા કરૂં - સજની - એલ અમર / અફઝલ લાહૌરી - રાજ઼ી બનારસી

આ ગીતોની ડિજીટલ લિંક નથી મળી શકી:

• ભક્ત કે ભગવાન તેરા હી નામ સ્મરણ તેરા હી ગુણ ગાન - ભક્ત કે ભગવાન - છન્નાલાલ ઠાકુર - કવિ મનસ્વી પ્રાંતિજવાળા
• આયા મૌસમ નયા ઋત બદલને લગી - ચલતે ચલતે - ખેમચંદ પ્રકાશ - લાલ ચંદ 'બિસ્મિલ' પેશાવરી 
• તુમને જગા દી મેરી જવાની મુઝકો સુના કે પ્રેમ કહાની - દીવાની - જ્ઞાન દત્ત - શ્મસ અઝીમાબાદી 
• કહે દો કાલી ઘટાયે ડરાયે ના - ગાંવ - ખેમચંદ પ્રકાશ - ડી એન મધોક

હવે પછીના અંકમાં આપણે ૧૯૪૭ના વર્ષનાં અમીરબાઈ કર્ણાટકીનાં  સૉલો ગીતો સાંભળીશું.