ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૩નાં ગીતો - સ્ત્રી સૉલો ગીતો - સ્નેહાપ્રભા પ્રધાન, નિર્મલા, રાધારાની

 સ્નેહાપ્રભા પ્રધાનનાં સૉલો ગીતો

આ નયા તરાના ગાયેં, આ જગમેં આગ લગાએ - ભાગ ૧ અને ૨ - નયા તરાના - કોરસ સાથે - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીત: અમીર અલી

યાદ કોઈ આ રહા હૈ - નયા તરાના - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીત: અમીર અલી

મેરે પ્રાણોંમેં બસ કે રહે, નૈનોં સે દૂર ક્યું - નયા તરાના - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીત: અમીર અલી

આઈ મીરા પ્રભુ કે પાસ, નૈનન કે સાગર મેં લેકર દર્શનકી પ્યાસ - નયા તરાના - ગીતકાર: વલી સાહબ - સંગીત: અમીર અલી

નિર્મલાનાં સૉલો ગીતો

૧૯૪૩નાં વર્ષ માટે નિર્મલાનું એક સૉલો ગીત - ઓ મોરે સૈયાં, જિયા કલ્પાયે ચૈન ન આ યે (કાનુન) - ઇન્ટરનેટ પર નથી મળી શક્યું.

બોલો બોલો રે સજનવા મૈં તેરી ક્યા - કાનુન - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

સુનો ફરિયાદ મેરી સુનો ફરિયાદ મેરી - કાનુન - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

સૈયાં ખડે મોરે દ્વાર કાર કરૂં કા કરૂં - કાનુન - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

રાધા રાનીનાં સૉલો ગીતો

૧૯૪૩નાં વર્ષ માટે રાધા રાનીએ 'પરાયા ધન' માટે ગાયેલં ૫ સૉલો ગીતો ઇન્ટરનેટ પર નથી મળી શક્યાં.

મનમોહન મુખડા મોડ ગયે ઔર બસે બિદેસ, રોતી વૃશભાન કુમારી (કાશીનાથ) Memorable Songs of 1943 માં સમાવી લેવાયું છે. 

મેરે દુખોંકી રૈના કટી, સુખ ચૈન ભરી ભોર સુહાની આઈ રે - કાશીનાથ - ગીતકાર: પંડિત ભુષ્ણ - સંગીત: પંકજ મલ્લિક

બન કે પંછી  …. તુમ કિસ ઔર સિધારે - કાશીનાથ - ગીતકાર: પંડિત ભુષ્ણ - સંગીત: પંકજ મલ્લિક

હિંદી ફિલ્મ ગીત કોશમાં આ ગીત માટેનાં ગાયિકાની ઓળખ નથી કરાઈ.

ચર્ચાની એરણે - ૧૯૪૬નાં ગીતો - સ્ત્રી સૉલો ગીતો - અન્ય ગાયિકાઓ [૩]

૧૯૪૬નાં વર્ષ માટેનાં સ્ત્રી ગાયિકાઓનાં સૉલો ગીતોની હવે પછીની ચર્ચા આમ તો દસ્તાવેજીકરણનાં મહત્ત્વને ધ્યાનમાં લઈને જ કરી રહ્યાં હોઈએ એવું લાગશે. થોડીક તકનીકી ભાષામાં વાત કરીએ તો એમ કહી શકાય કે ગાયિકાઓ અને તેમનાં ગીતો, ૧૯૪૬નાં સ્ત્રી ગાયિકાઓનાં સૉલો ગીતોની (સાંખ્યિકીશાસ્ત્રની પરિભાષાની) 'લાંબી પૂંછડી'નું એક શિષ્ટ ઉદહરણ જણાય છે.

મોટા ભાગનાં ગાયિકાઓની ગાયિકા તરીકે કે અભિનેત્રી તરીકે પણ અમારી અને તે પછીની પેઢીને ઓળખ નહીં હોય. આ તો ભલું થજો યુટ્યુબ પર આવાં અકલ્પ્ય ગીતો અપલોડ કરનાર મરજીવાઓનું કે આપણે આ ગીતોનું અસ્તિત્વ પણ ખબર પડી શકી છે. એ પણ શક્ય છે કે મોટા ભાગનાં ગીતો એક કે બે વાર સંભળવા પછી પણ કાનને ન સ્પર્શતાં હોય એમ અનુભવાય. વિન્ટેજ એરાનાં ગીતોની શોધમાં ઊંડે સુધી ડુબકી મારીએ તો જે હાથ લાગે તે મોતી છે કે નહીં તે આપણને સમજવામાં તકલીફ પડે તો તે આપણી સમજની મર્યાદા ન માનવી રહી !

શાન્તા આપ્ટેનાં સૉલો ગીતો

શાન્તા આપ્ટે આમ તો મરાઠી ફિલ્મોનાં એ સમયનાં બહુ જાણીતાં અભિનેત્રી-ગાયિકા હતાં તેમણે કેટલીક હિંદી ફિલ્મો પણ એ સમયે કરી છે.

સોલહ સિંગાર મૈં સજાઉંગી - પનિહારી – સંગીતકાર: એસ એન ત્રિપાઠી 

ચારોં ઔર અંધેરા, બીચ ભંવર મેં ડગમગ નૈયા - સુભદ્રા – સંગીતકાર: વસંત દેસાઈ – ગીતકાર: મોતી બી. એ.

આજ મોરી નૈયા કિનારે લાગી, આશાકી બેલ મેરી ફૂલી ફૂલી - વાલ્મિકી – સંગીતકાર: શંકર રાવ વ્યાસ – ગીતકાર: મહેશ ગુપ્તા એમ.એ.

સરસ્વતી રાણે

દેખો રી સખી ફૂંલોં સે ફૂલી ડગરિયા - વાલ્મિકી – સંગીતકાર: શંકર રાવ વ્યાસ – ગીતકાર: મહેશ ગુપ્તા એમ.એ. 

રાગ દ્વેશ કો છોડ કે મનવા જ્ઞાનકી જ્યોત જલા લે - વાલ્મિકી – સંગીતકાર: શંકર રાવ વ્યાસ – ગીતકાર: મહેશ ગુપ્તા એમ.એ.

લલિતા દેઉલકર

ઓ રાની...રાની ધીરે શીરે ચલો ન કમર બલ ખાયે - વાલ્મિકી – સંગીતકાર: શંકર રાવ વ્યાસ – ગીતકાર: મહેશ ગુપ્તા એમ.એ.

અનિમા દાસગુપ્તા

આંખોંકી રોશની હૈ દિલકી યે ચાંદની હૈ - અરેબીયન નાઈટ્સ – સંગીતકાર: કમલ દાસગુપ્તા – ગીતકાર: ફૈયાઝ 

શોભા

જબ દર્દ કા કિસ્સા હમ દુનિયાકો સુનાતે હૈ - સર્કસ કિંગ – સંગીતકાર: જે અભ્યંકર / નાગેશ રાવ – ગીતકાર: એમ રાજીઉદ્દીન

જ્યોતિ

કિસી કી યાદ સતાયે બાલમ કિસકી યાદ સતાએ - સાથી – સંગીતકાર: ગુલશન શફી – ગીતકાર: વલી સાહબ 

મુમતાઝ શાન્તિ

અબ ઝુબાન પે તાલે ના ડાલો - ધરતી કે લાલ – સંગીતકાર: પંડિત રવિશંકર 

રાધારાની

ક્યા સાથ હમારા ઔર ઇનકા, મસરૂર હૈ વોહ - લાજ – સંગીતકાર: રામચંદ્ર પાલ – ગીતકાર: સાગ઼ર નિઝામી

યુ ટ્યુબની ક્લિપમાં ગાયિકા તરીકે શમશાદ બેગમ જણાવાયાં છે. પરંતુ, હવે પછીનાં ગીતની ક્લિપમા આ જ ફિલ્મ માટે હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષની જેમ જ ગાયિકા તરીકે રાધારાનીનો જ ઉલ્લેખ છે. એટલે પ્રસ્તુત ગીત પણ તેમણે જ ગાયું હશે એમ માનવું અયોગ્ય નથી જણાતું.

છાયી હુઈ હૈ દુનિયા પે અભી રાત હૈ, સો જા  - લાજ – સંગીતકાર: રામચંદ્ર પાલ – ગીતકાર: સાગ઼ર નિઝામી  

ઈક઼બાલ બાનો 

ઉમ્મીદોં પર જવાની આજ લહરાઈ - રેહાના – સંગીતકાર: ક઼ાદિર ફરીદી

સ્નેહપ્રભા પ્રધાન

સાવનકી બદરીયા રોતી હૈ - સાલગિરહ – સંગીતકાર: બુલો સી રાની – ગીતકાર: વલી સાહબ

બેબી અનુ (અન્વરી)

ચંદા મામાને અમરૂદ ચુરાયા રે, ચોરી ચોરી અકેલે હી ખાયા રે - ફૂલવારી – સંગીતકાર: હંસરાજ બહલ – ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર

બેબી મુમતાઝ (મધુબાલા)

ભગવાન મેરે જ્ઞાન કે દીપકકો જલા દે - પુજારી – સંગીતકાર: હંસરાજ બહલ – ગીતકાર: વલી સાહબ

હવે પછીના અંકમાં ૧૯૪૬નાં વર્ષ માટે અન્ય ગાયિકાઓના સૉલો ગીતોની ચર્ચા ગીતા રોય અને લતા મંગેશકરનાં સૉલો ગીતોથી સમાપ્ત કરીશું