હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વનો બ્લૉગોત્સવ - સંપુટ # ૧૩ – મણકો : ૭_૨૦૨૫

 હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વના બ્લૉગોત્સવના ૧૩ મા સંપુટના મણકા - ૭_૨૦૨૫માં આપનું સ્વાગત છે.

એક ફિલ્મનાં બધાં જ ગીત એક ગાયકે જ ગાયાં હોય એ વિષય સાથે Mehfil completes 8 years!

આજના અંકમાં અંજલિઓ અને યાદોને સાંકળતા લેખો  તરફ વળીશું  –

Guru Dutt | Actor & Director

“Guru Dutt – Remembering the Man and His Persona, Movies and Messages” પરની ચર્ચા દ્વારા Remembering a Legend: INTACH–Art Kanara Trust Honour Guru Dutt in His Birth Centenary Year  

‘Confused product of a confused brain’: When Guru Dutt cast a spell over everyone – except one man – Nandini Ramnath - દિગ્દર્શક તરીકે ગુરુદત્ત તેજાબી કલમના સંપાદક બાબુરાવ પટેલને ક્યારે પણ પ્રભાવિત ન કરી શક્યા. કાગઝ કે ફૂલની સરિયામ નિષ્ફળતા પછી ગુરુદત્તે માત્ર નિર્માતા તરીકે જ ધ્યાન આપવાનું ચાલુ કર્યું. બાબુરાવ પટેલને આ નિર્ણય ગમ્યો હશે, કેમકે એમ સાદિક઼ દ્વારા દિગ્દર્શિત ચૌદહવી કા ચાંદ (૧૯૬૦) અને અબ્રાર અલ્વી દ્વારા દિગ્દર્શિત સાહિબ બીબી ઔર ગુલામ (૧૯૬૨) માટે તેમણે પ્રશંસાનાં ફુલો વેર્યાં હતાં.

‘He never spoke about why he wanted to die’—Guru Dutt’s sister broke her silence - Yasser Usman - "ગુરુદત્ત જે ગંભીર વિષયો પર ફિલ્મ બનાવતો હતો તેની તેના પર અસર પડતી હતી. તેનો સ્વભાવ જ બદલી ગયો. તે વધારે અંતર્મુખી બનતો ગયો ... મારી સાથે વાત કરવી છે એમ કહીને મને બોલાવતો. હું એને મળવા જતી, પણ તે પોતાનું મન ન ખોલી શકતો. " લાગણીના આ દ્વંદ્વની ગુરુદત્ત એટલી અસર થવા લાગી કે તે દારૂ પીવા તરફ અને ઊંઘની ગોળીઓ ખાવા તરફ વધારેને વધારે ઢળતા ગયા. પ્યાસાનાં નિર્માણ દરમ્યાન તેમણે આત્મહત્યાનો પહેલો પ્રયાસ કર્યો, પણ તે વખતે તો તેમને બચાવી લેવાયા. 

ગુરુદત્તની જન્મ શતાબ્દી પરના કેટલાક અન્ય લેખો :

§  Guru Dutt at 100: celebrating with his songs

§  My Favourites: Guru Dutt's Songs

§  100 years of Guru Dutt: The filmmaker who changed the way we ‘see’ songs

§  Guru Dutt: The tragic life of an Indian cinematic genius

§  Guru Dutt’s Bengali Odyssey

§  Guru Dutt dropped Waheeda Rehman ‘like a hot brick’ after he got back together with wife Geeta Dutt; she declared, ‘I won’t let him touch me’

Rekha is the life and soul of Muzaffar’s Ali’s classic ‘Umrao Jaan’ – Nandini Ramnath - એક સમયકાળના પશ્ચાદભૂને રજૂ કરી ૧૯૮૧ની આ ફિલ્મને પૂર્વવત કરીને ફરીથી રજૂ કરાઈ છે.

On savouring the restored Umrao Jaan, and going down nostalgia street - નૃત્ય મધ્યે (દેહભંગીના) વળાંક સાથે જ લખનૌના કોઠા પર વેચી દેવાયેલી અમીરાં યુવા ઉમરાવ જાન બની જાય છે.

The musical revolution: RD Burman and the 70s – ડૉ. રાજેશ દેશપાંડે તેમની પસંદના આર ડી બર્મનનાં '૭૦ના દાયકાનાં ગીતો રજૂ કરે છે.

ઇન્ડિયન એક્ષપ્રેસનાં Sampada Sharma નાં અઠવાડીક કોલમ, Bollywood Rewind, ના લેખો –

• ‘Humiliated’ by Bollywood, how RD Burman created 1942 A Love Story; teared up when music was called ‘bullsh*t’. થોડાં અઠવાડીયાં પછી આર ડી એ આજે આપણે જેને કુછ ના કહો તરીકે ઓળખીએ છીએ એ ધુન સંભળાવી ત્યારે વિધુ વિનોદ ચોપરા એ જ ક્ષણે ગીતના પ્રેમમાં પડી ગયા.

રાજેંદ્ર કુમારન ૯૮મા જન્મ દિવસે My Favourites: Rajendra Kumar Songs.

'Tum Mujhe Bhool Bhi Jao To Ye Haq Hai Tumko' - Shubha Khote - SHUBHA KHOTE - An Ace Sportsperson Turned An Actress

વિસરાતી યાદો...સદા યાદ રહેતાં ગીતો ના ૧૦મા સંસ્કરણના જુલાઈ ૨૦૨૫ના અંકમાં સંગીતકાર સાથેનું મોહમ્મદ રફીનું સૌપ્રથમ યુગલ ગીત: બીજો પંચવર્ષીય સમયખંડ ૧૯૪૯ -૧૯૫૩: વર્ષ ૧૯૫૩ (૨) ને યાદ કર્યાં.

અત્યાર સુધી આપણે 

૧૯૪૪થી ૧૯૪૮નાં વર્ષોના પ્રથમ સમયખંડને ૨૦૨૧માં,

૧૯૪૯થી ૧૯૫૩ના બીજા પંચવર્ષીય સમયખંડનાં

૧૯૪૯નાં ગીતોનો પહેલો ભાગ જુલાઈ ૨૦૨૨માં,

૧૯૪૯નાં ગીતોનો બીજો ભાગ ડિસેમ્બર ૨૦૨૨માં,

૧૯૫૦નાં ગીતો જુલાઈ ૨૦૨૩માં,

૧૯૫૧નાં ગીતો ડિસેમ્બર ૨૦૨૩માં, 

૧૯૫૨નાં ગીતો જુલાઈ ૨૦૨૩માં, અને

૧૯૫૩ (૧) નાં ગીતો ડિસેમ્બર ૨૦૨૪માં

                           આવરી ચૂક્યાં છીએ.

હવે નજર કરીએ અન્ય વિષયો પરના કેટલાક લેખો પર –

What happens to radical cinema in reactionary times? - Arjun Sengupta - ભારતની સમાંતર સિએનમા એ હંસિયામાં ધકેલાઈ ગયેલા વર્ગને શી રીતે અવાજ આપ્યો અને તે પછી ઉદારીકરણ અને બહુમતી શાશનના ઓછાયામાં કેમ તે પ્પ્તેજ હાંસિયામાં ધકેલાઈ ગઈ તેના  પર  ઓમર અહમદ નજર ફેરવે છે. 

जब ज़िन्दगी मुझसे मिलने आयी — गीतों में कहानी - ज़िन्दगीને પોતાનો શ્રેષ્ઠ મિત્ર ગણવતાં ગીતોને વળી લેતો લેખ.

જીંદગીને ઉદ્દેશીને રચાયેલાં ગીતોની શ્રેણીમાં ए ज़िंदगी ! અને What’s Life? પછી ત્રીજો લેખ Let’s Talk about Life!  છે.

The (Up) lifting Songs - ગીત ગાતાં ગાતાં, આપણા હીરોને હિરોઈનોને ઉંચકી લેવાનું બહાનું જ જોઈએ. 

Best songs of 1940: Wrap Up 1 માં ૧૯૪૦ ના વર્ષ માટેનાં પુરુષ સોલો ગીતોની સમીક્ષા કરવામાં આવી છે અને કે એલ સાય ગલ અને પંકજ મલિકને સહભાગે શ્રેષ્ઠ ગાયક પસંદ કરાયા છે.

અને હવે વિવિધ વિષયો પરની નિયમિત શ્રેણીઓના લેખો તરફ નજર કરીએ:

જુલાઈ ૨૦૨૫માં વેબ ગુર્જરી પર 'ફિલ્મ સંગીતની સફર'માં પ્રકાશિત થયેલા લેખો:

એક કલાકાર ગાયક અનેક : ‘બ્લફમાસ્ટર’ શમ્મીકપૂર

ફિલસુફીભર્યાં ગીતો – ૩૭ – ज़िन्दगी हर कदम एक नयी जंग हैं

બીરેન કોઠારીની ફિલ્મનાં ક્રેડીટ ટાઈટલ્સ સાથે વાગતાં ટાઈટલ સોંગની શ્રેણીમાં જુર્માના (૧૯૭૯)નાં  ટાઈટલ ગીતને રજૂ કરે છે.

વાદ્યવિશેષ શ્રેણીમાં પિયૂષ પંડ્યા અને બીરેન કોઠારી આ મહિને  ફૂંકવાદ્યો - બીન (પૂંગી) ને  લગતાં યાદગાર ગીતોને રજૂ કરે છે..

દિપક સોલીયા 'ધિક્કારનાં ગીતો' માં પ્રેમસંબંધમાં વાંકું પડે ત્યારે માણસ કેટલું વાંકું બોલી શકે તેનો એક નમૂના રૂપે કુછ નહીં કહતે…  રજૂ કરે છે.

ભગવાન થાવરાણી ફિલ્મી ગઝલોનું નાનકડું પણ અનોખું વિશ્વ શ્રેણીમાં સોએક ફિલ્મી ગીતકારોનો સંક્ષિપ્ત પરિચય એમણે ફિલ્મો માટે લખેલી ગઝલો દ્વારા કરાવી રહ્યા છે. આ મહિને અર્શી અજમેરી, બેકલ અમૃતસરી, કુલવંત ( સિંહ ) જાની અને પ્રકાશની ગઝલો પેશ કરે છે.

આ બ્લૉગોત્સવના દરેક અંકના અંતમાં આપણે આજના અંકમાં ઉલ્લેખાયેલ કોઈ પણ પોસ્ટ સાથે સંકળાયેલ હોય એવાં મોહમ્મદ રફીનાં ગીત યાદ કરતાં હોઈએ છીએ. ૨૦૨૫માં આપણે ઓ પી નય્યર રચિત  મોહમ્મદ રફીનાં યુગલ ગીતો યાદ કરીશું. હવે આપણે ઓ પી નય્યર રચિત મોહમ્મદ રફી  - ગીતા દત્તનાં યુગલ ગીતોની યાદ તાજી કરીશું. ગીતા દત્તનાં ઓ પી નય્યર રચિત ગીતો એટલે ગીતા દત્તની આગવી ઓળખ સમાં ગીતો......

દેખો જી દેખો મીઠી અદા સે જલનેવાલે જલેં - માઈ બાપ ( (૧૯૫૭) - ગીતકારઃ જાં નિસ્સાર અખ્તર - સંગીતઃ ઓ પી નય્યર 

તુ દેલ મેરા લૌટા દે અંગ્રેજી સાહબજાદે - માઈ બાપ ( (૧૯૫૭) - ગીતકારઃ ક઼મર જલાલાબાદી - સંગીતઃ ઓ પી નય્યર

 

---

હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના આપણા આ બ્લૉગોત્સવને વધારે માહિતીપ્રદ, રસપ્રદ અને વૈવિધ્યસભર કરવા માટે આપનાં સૂચનો આવકાર્ય છે.

અહીં રજૂ કરાયેલ, લેખો, બ્લૉગ પૉસ્ટ્સ, તસ્વીરો અને વિડીયો / ઓડીયો લિંક્સના પ્રકાશાનાધિકાર મૂળ રચયિતાના અબાધિત રહે છે.

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સનો બ્લૉગોત્સવ : સંસ્કરણ ૧૩મું - જુલાઈ ૨૦૨૫

 

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સના બ્લૉગોત્સવનાં ૧૩માં સંસ્કરણના જુલાઈ ૨૦૨૫ના અંક માં આપનું હાર્દિક સ્વાગત છે.

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સના બ્લૉગોત્સવનાં ૧૩માં સંસ્કરણના  કેન્દ્રવર્તી વિષય તરીકે 'ગુણવત્તા સંચાલનનાં ભવિષ્ય પર પ્રભાવક વલણો - માપદંડોનાં ધોરણો ઊંચાં લઈ જઈએ' ને જ ચાલુ રાખીશું.

આજના મણકામાં નિર્ણય વિવેકપ્રજ્ઞાઃ બહેતર સહકાર્ય વિશે આપણે ટુંક ચર્ચા કરીશું.

નિર્ણયપ્રજ્ઞાના મંચોમાં મોટા ભાગે સહકાર્યનાં સાધનો પણ આવરી લેવાતાં હોય છે, જેની મદદથી અલગ અલગ ટીમો વચ્ચે વિષયની સમજ વિશે ચર્ચાઓ શક્ય બને છે, વ્યુહરચનાઓને સાંકળી શકાય છે અને સામુહિક નિર્ણયો લેવાઈ શકે છે. પરિણામે વધારે સમાવેશી અને પારદર્શી નિર્ણય પ્રક્રિયાના વિકાસને પોષણ મળે છે.

સંશોધકો ભારપૂર્વક કહે છે કે જ્યારે માનવને કૃત્રિમ પ્રજ્ઞા, અસરકારક રીતે, સાથે મળીને કામ કરે છે ત્યારે જે સામુહિક પ્રજ્ઞા શક્ય બને છે તે નિર્ણય પ્રક્રિયાને વધારે કાયદક્ષ બનાવે છે. આજે વધારો થાય છે તેને કારણે નિર્ણયો નિષ્પક્ષપાત અભિપ્રાયો બાંધી શકે છે, બહેતર નિર્ણયો લઈ શકે છે અને કામ કરવામાં વધારે રચનાત્મકતા લાવી શકે છે તેમજ નવા નવા ઉપાયો શોધવામાં નડતી બંધિયાર તાર્કિકતાને અતિક્રમી શકે છે.

AIની બાબતે સૌથી વધુ રસપ્રદ સવાલ એ નથી કે માનવી મશિનનને હરાવી શકશે મશીન સામે હારી જશે, પણ એ છે કે બન્ને પ્રકારની પ્રજ્ઞા સાથે મળીને કેમ કામ કરી શકશે. એમ કરવામાં સંસ્થાને શું ફાળો આપી શકશે. [1] કેટલાંક સૂચનોઃ  

૧. સત્યનો એક માત્ર સ્ત્રોત પૂરો પાડશે.

૨. માહિતિ સામગ્રી આધારિત ચર્ચાને શક્ય બનાવશે

૩. વિભાગો વચ્ચેના વાડાઓ દુર કરી શકશે.

૪. ઉત્તરદાયિત્વ અને પારદર્શીતા વધારશે

૫. નિર્ણય પ્રક્રિયા ઝડપી બનાવશે

૬. સતત નવું નવું શીખવાને અને સુધારણાઓ કરવાનાં વાતાવરણને પોષણ મળશે[2] 

"Decision Back" પૉડકાસ્ટમાં એજિલિટી હેલ્થના સીટીઓ, Srikanth Victory, આ વાતને એક સૂત્ર રૂપે રજૂ કરે છે - સમજપૂર્વકનો  (AI + માનવ પ્રજ્ઞા) સહયોગ = માનવ∞. જ્યારે માનવી અને મશીન મળીને કામ કરે છે ત્યારે સંભાવનાઓ અનેકગણી બની જાય છે.બીજા શબ્દોમાં, AI માનવ વિવિકબુદ્ધિનું સ્થાન નથી હડપી લેતું. તે માનવ પ્રજ્ઞાને વધારે ધારદાર બનાવે છે. સમજપૂર્વક વાપરવામાં આવે તો તે સૂઝ અને અને ઝડપને અસરકારક વ્યુહરચનામાં ફેરવી નાખી શકે છે. [3]

વધારાનું વાંચનઃ

Human-AI Collaboration for Decision-Making

હવે પછીના મણકાઓમા પુરવઠા સાંકળની ગુણવત્તા અને વિશ્વસનિયતામાં સુધારણા વિશે વાત કરીશું..

હવે આપણે આપણા નિયમિત વિભાગો તરફ વળીએ:

·       ASQ TV માંથી

Sustainable competitive advantage through faster learning - નવું શીખવાનાં ઝડપી અને અસરકારક ચક્ર માટે વ્યુહરચના, આપસી કાર્યપ્રણાલીઓ અને સાધનો  તેમજ ધ્યાનકેન્દ્રિત સુધારણા પ્રયાસોની પાછળ લોકોને પેરી શકવાની ક્ષમતા વચ્ચે સબળ જોડાણ હોવું જરૂરી છે. ઘની સંસ્થાઓ « ઠીક ઠીક (good enough) » કક્ષા સુધી પહોંચી જતી હોય છે. પરંતુ, સારાંથી શ્રેષ્ઠ વચ્ચેની ખાઈ બહુ થોડી સંસ્થાઓ પાર કરી શકે છે. એ સિધ્ધ કરવા માટેની જડીબુટ્ટી ચર્ચાસ્પદ હોઈ શકે છે, પણ સખત મહેનતનો જોઈએ જ છે તે વાત નિર્વિવાદ છે. બીઝનેસ મોડેલથી ગ્રાહકને કેન્દ્રમાં રાખવું, પ્રક્રિયા સંચાલનથી ટીમ સામર્થ્ય વિકાસ, સમગ્રતયા વિચારણાથી પરિણામોમાં વધઘટનાં વિશ્લેષણ સુધી, સમપોષિત ક્રિયામૂલક શિક્ષણ (સમપોષિત સ્પર્ધાત્મક સરસાઈ) જેવું કંઈ પણ નવું શીખવાનાં ઝડપી અને અસરકારક ચક્ર વિના શક્ય નથી.

·       Quality Mag માંથી

 Quality Skills, Training That Stands the Test of Time in Manufacturing - Darryl Seland

ટૅશ આર બક્શ લખે છે, "હાઇસ્કૂલથી કામે લાગવાનાં રૂપાંતરનો તબક્કો યુવાનો માટે બહુ મહત્ત્વનો છે. એ માટે ચાર વર્ષના ડિગ્રી કોર્સ તો બહુ જૂનો અને જાણીતો માર્ગ છે, પણ કારકિર્દીના નવાં ક્ષેત્રો હવે વધારે ને વધારે વિશિષ કૌશલ્યો અને જાત અનુભવને બહુ જ મહ્તવાનાં કરી મુકેલ છે. તાજેતરમાં ભણી ઉતરેલા યુવાનો માટે નવી નોકરી એ લાગતાં પહેલાંના તાલીમી કાર્યક્રમો સારો વિકલ્પ પુરો પાડે જ છે અને સાથે સાથે બહુ માંગમાં હોય એવાં નવાં ક્ષેત્રોમાં સારી, સ્થાયી કારકિર્દીની વ્યુહાત્મક બારી પણ ખોલી આપે છે."

લીન ઉત્પાદન પ્રણાલીઓ જેવી કાર્યપદ્ધતિઓએ જેમ ઉત્પાદન ક્ષેત્ર માટે દાયકાઓ સુધી ઉપયોગી નીવડી છે એમ કારિકિર્દીની નવી નવી માંગને પહોંચી વળવા માટે આ સલાહ બહુ સચોટ નીવડી શકે છે.

આ સંદર્ભમાં આ વધારાનું વાંચન બહુ ઉપયોગી નીવડી શકે છે.:

ટૅશ આર બક્શનો લેખ’, "Investing in Skills Today Ensures a Competitive Edge Tomorrow", અને

પૉડકાસ્ટ - Versatile Training for an Ever-Changing Industry.

---

ગુણવત્તા સંચાલનનાં ભવિષ્ય પર પ્રભાવક વલણો - માપદંડોનાં ધોરણો ઊંચાં લઈ જઈએ’ વિશેની ચર્ચાને રસપ્રદ અને અર્થપૂર્ણ બનાવવામાં આપનાં સૂચનો / ટીકાટિપ્પણીઓ / માર્ગદર્શન / અનુભવો આવકાર્ય છે.

આ અંકમાં દર્શાવેલ ઇમેજ કે વિડીયો ક્લિપના પ્રકાશાનાધિકાર તેના રચયિતાના જ રહે છે.

---

[1] Human-AI Collaboration For Better Decision Making

[2] How Can Decision Intelligence Improve Collaboration Within a Team?

[3] How Decision Intelligence Amplifies Human Potential Through Human-AI Collaboration