ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૩નાં ગીતો - સ્ત્રી સૉલો ગીતો - રાજકુમારી, કૌશલ્યા, નલીની જયવંત

 રાજકુમારીનાં સૉલો ગીતો

'બદલતી દુનિયા', 'ખંજરવાલી', 'નગદ નારાયણ' ફિલ્મોનું એકેક અને 'સ્કૂલ માસ્ટર" (સંગીત નીનુ મઝુમદાર)નાં રાજકુમારીએ ગાયેલાં બે સૉલો ગીતોનાં ડિજિટલ સંસ્કરણ મળી શક્યાં નથી.

તુ મુજ઼ે બના દે રાની, મૈં બની તેરી દિવાની - બદલતી દુનિયા – ગીતકાર: મોહન સિંહા – સંગીત: ?

દર્દ બનકર ફુગાં ન હો જાએ જ઼િંદગી ઈમ્તહાન ન હો જાએ - દાવત - ગીતકાર: તન્વીર નક઼્વી - સંગીત: વસંત દેસાઈ 

મેરે સુને મંદિર મેં જિસને દીપ જલાયે – નગદ નારાયણ - ગીતકાર: કવિ શમિમ - સંગીત: શ્રીધર પાર્સેકર

મૈં તો નાચુંગી હાં, મૈં તો ગાઉંગી – નગદ નારાયણ - ગીતકાર: કવિ બેગલ - સંગીત: શ્રીધર પાર્સેકર

મૈં હું કલી લિયાકતવાલી - પનઘટ - ગીતકાર: રમેશ ગુપ્તા - સંગીત: એસ એન ત્રિપાઠી 

કૌશલ્યાનાં સૉલો ગીતો

કૌશલ્યાએ ગાયેલાં ૧૯૪૩નાંસૉલો ગીતો પૈકી અંગુરી (સંગીત ગુલામ મુસ્તફા દુર્રાની), અને મૌજ (સંગીત વસંત દેસાઈ)નાં એકેક ગીત અને આંખકી શર્મ (સંગીત વસંત દેસાઈ) અને કુરબાની (સંગીત ખેમચંદ પ્રકાશ)નાં બબ્બે ગીતો ઇન્ટરનેટ પર નથી મળી શક્યાં.

મેરે નૈના તુઝે ઢુંઢે હૈ સાંવરિયા - ભક્ત રાજ - ગીતકાર: ડી એન મધોક  - સંગીત: સી રામચંદ્ર

કાગઝ કે પુરજે દિલકા હાલ સુના દે - ચિરાગ - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: ખેમચંદ પ્રકાશ

જોલી મેરી ભર દે બાબા - ચિરાગ - ગીતકાર: વલી સાહબ- સંગીત: ખેમચંદ પ્રકાશ

સો જા સો જા પ્યારે કન્હૈયા, તોરી મૈયા લેતી હૈ બલીયાં - - ચિરાગ - ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર - સંગીત: ખેમચંદ પ્રકાશ  

કાગઝ કી હૈ નાવ - ઝબાન - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: સી રામચંદ્ર

તેરા ઘોંસલા બીખરા રે પંખી - ઝબાન - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: સી રામચંદ્ર

નલીની જયવંતના સૉલો ગીતો

નલીની જયંવતે પણ ગાયેલું 'આદાબ અર્ઝ'નું એક સૉલો ગીત ઇન્ટરનેટ પર નથી મળી શક્યું.

કહેતા હૈ યે દિલ બાર બાર - આદાબ અર્ઝ - ગીતકાર: કૈલાસ જી 'મતવાલા' - સંગીત: જ્ઞાન દત્ત

ખેતો પર ચલે ભૈયા કિસાન રે - આદાબ અર્ઝ - ગીતકાર: રામમૂર્તિ- સંગીત:  જ્ઞાન દત્ત

ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૩નાં ગીતો - સ્ત્રી સૉલો ગીતો - હુસ્ન બાનો, સીતારા (દેવી) અને વત્સલા કુમઠેકર

 હુસ્ન બાનોનાં સૉલો ગીતો

૧૯૪૩નાં વર્ષ માટે હુસ્ન બાનોનાં કોશિશ (સંગીત બશીર દહેલવી)નાં ૩ સૉલો ગીતોનાં ડિજિટલ સંસ્કરણ મળ્યાં નથી.

પગ બાજે ઘુંઘરીયા પિયા હરજાયે …... - અમાનત - ? - સંગીત: નીનુ મઝુમદાર

હિંદી ફિલ્મ ગીત કોશમાં ગીતને સૉલો તરીકે નોંધવામાં આવ્યું છે પણ અહીં કોઈ વધારાનો સ્વર પણ સંભળાઈ રહ્યો છે.

ક્યા જમાને કી કહાની હો ગઈ - અમાનત - ? - સંગીત: નીનુ મઝુમદાર

સીતારા (દેવી)નાં સૉલો ગીતો

૧૯૪૩નાં વર્ષ માટે સિતારા (દેવી)નાં અંધેરા(સંગીત જ્ઞાન દત્ત)નું ૧ અને ભલાઈ (સંગીત પન્નાલાલ ઘોષ)નાં ૪ સૉલો ગીતોનાં ડિજિટલ સંસ્કરણ નથી મળી શક્યાં.  Memorable Songs of 1943માં સૌતન કે ઘર ન જઈયો (આબરૂ, સંગીત: પંડિત ગોવિન્દ રામ) આવરી લેવાયું છે.

પુણે સે લાઈ પાન રે - આબરૂ - ? - સંગીત: પંડિત ગોવિન્દ રામ

હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષમાં નજ઼ીરને સહગાયક બતાવાયા છે પણ વાસ્તવમાં તેઓ ગીતમાં સંવાદોની જ પુરણી કરે છે.

હમારી ઝિંદગી ક્યા હૈ અમીરોંકા ખિલૌના - આબરૂ - ? - સંગીત: પંડિત ગોવિન્દ રામ

યે ગમ કા ફસાના હૈ કોઈ નહીં સુનાતા - આબરૂ - ? - સંગીત: પંડિત ગોવિન્દ રામ

નૈયા હમારી પાર લગાઓ - આબરૂ - ? - સંગીત: પંડિત ગોવિન્દ રામ

હાયે યાદ કિસીકી સતાયે - આબરૂ - ? - સંગીત: પંડિત ગોવિન્દ રામ

દુખ દર્દકે મારે હૈં - આબરૂ - ? - સંગીત: પંડિત ગોવિન્દ રામ

ગાઉં ખુશી મેં ગાઉં … હા હા હા …. - નજમા - ગીતકાર: અન્જુમ પીલીભીતી - સંગીત: રફીક઼ ગઝનવી બી એ 

વત્સલા કુમઠેકરનાં સૉલો ગીતો

૧૯૪૩નાં વર્ષ માટે વત્સલા કુમઠેકરનું તીખી ચિતવન દીખા કે લુટ લીયા (આબરૂ - સંગીત પંડિત ગોવિંદ રામ) Memorable Songs of 1943માં આવરી લેવાયું છે અને ઈશારા (સંગીત રફીક઼ ગઝનવી) અને ઝબાન (સંગીત: સી રામચંદ્ર )નાં એકેક ગીતનાં ડિજિટલ સંસ્કરણ નથી મળી શક્યાં.

સહેલી બતા રાતકી બાત, ક્યોં તેરી બિખર ગઈ બિંદીયા - આશીર્વાદ – ? - સંગીત: અન્ના સાહબ

પ્રેમ કે હિંડોલે ડોલે - આશીર્વાદ – ? - સંગીત: અન્ના સાહબ 

ઈશ્ક઼ કા દર્દ સુહાના…. - ઈશારા – ગીતકાર: ડી એન મધોક – સંગીત: ખુર્શીદ અન્વર

મેરી આંખેં હૈ નશીલી …. -  સરકારી પૌને - ? – સંગીત: દત્તા દૌજેકર

ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૩નાં ગીતો - સ્ત્રી સૉલો ગીતો - અમીરબાઈ કર્ણાટકી

 

૧૯૪૩નાં વર્ષનાં પુરુષ સોંલો ગીતોને ચર્ચાની એરણે સાંભળ્યા પછી હવે Best songs of 1943: And the winners are?  માં સ્ત્રી સોલો ગીતોને ચર્ચાની એરણે સાંભળીશું.

આ વર્ષના પ્રવેશકમાં આપણે જોયું તેમ હિંદી ફિલ્મ ગીતકોષમાં ૨૫૬ સ્ત્રી સોલો ગીતો માટે ગાયિકાઓની ઓળખ શકી બની હતી. આ ઉપરાંત યુ ટ્યુબ પર કેટલાંજ બીજાં એવાં ગીતો હોઈ શકે છે જ્યાં પણ ગાયકોની ઓળખ શક્ય બની હોય.

Memorable Songs of 1943 જે ગીતો આવરી લેવાયાં છે તે ગીતોને અહીં ફરીથી નથી સમાવાયાં. 

અમીરબાઈ કર્ણાટકીનાં  સૉલો ગીતો

Memorable Songs of 1943  માં અમીરબાઈ કર્ણાટકીનાં આઠ ગીતો છે, જેમાંથી 'કિસ્મત'ના ૪ ગીતો છે તો બે ગીતોમાં ગાયિકા તરીકે રેકોર્ડ પર મિનાક્ષીનું નામ છે અને એક ગીત પર રતન પિયાનું નામ છે

હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષમાં આ ઉપરાંત જે ગીતો અમીરબાઈ કર્ણાટકીને નામે ઓળખાયામ છે અને યુ ટ્યુબ પર મળેલા છે તે અહીં રજૂ કરેલ છે. જોકે છ/સાત ગીતો યુ ટ્યુબ પર નથી મળ્યાં.

હમ તુમ સે માંગતે હૈં, આહોંકે બદલે આહેં - બંસરી – ગીતકાર: ડી એન મધોક  / પંડિત ઈન્દ્ર (?)- સંગીત: જ્ઞાન દત્ત 

યું દેખોગે અગર લગ જાયેગી નજ઼ર, ઓ બાંકે નયનાવાલે - ખંજરવાલી  - ગીત અને સંગીત અફઝલ

તોરે મનમેં બસુંગી હો સજના, તુમ ચંદા બનો મૈં ચાંદની - પ્રેમ સંગીત - ગીતકાર: ભરત વ્યાસ  - સંગીત: એસ કે પાલ

મન રે મત રો કૈસે તુઝે મનાઉં - પ્રેમ સંગીત - ગીતકાર: ભરત વ્યાસ  - સંગીત: એસ કે પાલ

ક્યોં તુમને ડરાયા, પીછે પીછે પ્રેમ તું.. - પ્રેમ સંગીત - ગીતકાર: ભરત વ્યાસ  - સંગીત: એસ કે પાલ

જીવન કા જુગ આયા… દેખ દેખ કર મન લલચાયા - પૃથ્વી વલ્લભ - ગીતકાર: પંડિત સુદર્શન - સંગીત: રફીક઼ ગઝનવી 

હવાને બાંધા હૈ રંગ, દેખો ઈસકી ચાલ નિરાલી - પૃથ્વી વલ્લભ - ગીતકાર: પંડિત સુદર્શન - સંગીત: રફીક઼ ગઝનવી

ભોલી ભાલી કો લલચાઈ રે મૈં કૈસે કહું - શંકર પાર્વતી - ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર - સંગીત: જ્ઞાન દત્ત

કિનકો ઢુંઢત નૈન સખી રી, કૌન તેરા ચિતચોર - શંકર પાર્વતી - ગીતકાર: પંડિત ઈન્દ્ર - સંગીત: જ્ઞાન દત્ત

ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૩નાં ગીતો - મને સૌથી વધારે ગમેલાં પુરુષ સૉલો ગીતો

 '૫૦/'૬૦નાં ગીતોની રચના શૈલીથી જ તેનો સંગીતનો શોખ કેળવાયો છે એવી મારા જેવી વ્યક્તિ માટે વિન્ટેજ એરાની શૈલીની રચના એક કે બે વાર જ સાંભળીને પુરેપુરી સમજવી કે ગમતી થઈ જાય તેમ થવું થોડું મુશ્કેલ છે.

૧૯૪૩નાં વર્ષનાં ગીતોમાં 'તાનસેન'નાં ગીતો સિવાય બીજાં બધાં જ ગીતો સાંભળવાનો મારો પહેલો જ અવસર રહ્યો. એટલે ૧૯૪૬નાં વર્ષથી પાછળ જતાં દરેક વર્ષ માટે મને સૌથી વધારે ગમેલાં ગીતોની રજુઆત માટે  જે  પદ્ધતિ  અપનાવી છે તે જ પદ્ધતિ અનુસાર જે ગાયકનાં એકથી વધારે ગીતો સાંભળવા મળ્યાં છે તેમાંથી એક કે બે વાર જ સાંભળતાં વધારે ગમ્યું તેવું દરેક ગાયક દીઠ એક ગીત અહીં રજુ કર્યું છે. જે કિસ્સામાં ગાયકનું એક જ ગીત મળ્યું તેમાં તો એ એક જ ગીતને જ અહીં રજુ કર્યું છે.

'તાનસેન' ફિલ્મના કિસ્સામાં કે એલ સાયગલનાં બધાં ગીતો અમુક ગીતો હજુ સુધી ઘણી જ વાર સાંભળવાની તક મળતી રહી છે, એટલે જે ગીતો બહુ જ ઓછાં સાંભળ્યાં છે તેમાંથી વધારે પસંદ પડેલું એક ગીત અહીં મૂક્યું છે.

ગીતોની રજુઆત ફિલ્મનાં અંગ્રેજી નામના બારાખડીના ક્રમમાં કરેલ છે.

યાકુબ - ઈન્હીં લોગોને છીના દુપટ્ટા મોરા - આબરૂ  - ગીતકાર - પારંઅપારિક - સંગીત પંડિત ગોવિંદરામ

પાંડેજી (વસંત દેસાઈ) - ભાઈ ભજ લે શ્રી ભગવાન - આંખકી શરમ - પંડિત ઈન્દ્ર - વસંત દેસાઈ

જી એમ દુર્રાની - પી કહાં …. ગાયે જા બાંવરે - છેડ છાડ - ગીતકાર: તન્વીર - મુસ્તાક઼ હુસ્સૈન

આસિત બરન - હમ ચલેં વતનકી ઓર -કાશીનાથ - પંડિત ભુષણ - પંકજ મલ્લિક

કે સી ડે - ચાંદની રાત હૈ ચાંદની રાત - મનચલી - ગીતકાર ? - સંગીત: એચ પી દાસ

વિષ્ણુપંત પગનીસ – જગતમેં ખીલી પ્રેમ ફુલવારી – મહાત્મા વિદુર – ગીતકાર: નરોત્તમ વ્યાસ - સંગીત: હરિશ્ચંદ્ર બાલી

ખાન મસ્તાના  - ફસલ-એ-બહાર આ ગઈ, હંસને લગી કલી કલી - મોહબ્બત કી જીત - ગીતકાર:  એહસાન રિઝ્વી - સંગીત: વસંત કુમાર

અશોક કુમાર - ક્યા મોહબ્બત કા યહી અંજામ હૈ - નજમા - ગીતકાર: અંજુમ પીલીભીતી - સંગીત: રફીક઼ ગઝનવી બી એ

એસ એન ત્રિપાઠી - પનઘટ પે ઘાયલોંકા પનઘટ હી હૈ ઠિકાના - પનઘટ - રમેશ ગુપ્ત અ- એસ એન ત્રિપાઠી

મન્ના ડે - અજબ હૈ વિધિકા લેખ કિસીસે પઢા ન જાયે - રામ રાજ્ય - ? - શંકર રાવ વ્યાસ 

નૂર મોહમ્મદ ચાર્લી - કિસ તરફ હૈ ધ્યાન હૈ તેરા - સંજોગ - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

શ્યામ કુમાર - જાન બચી લાખોં પાયે - સંજોગ - ગીતકાર: ડી એન મધોક - સંગીત: નૌશાદ અલી

કે એલ સાયગલ - બીના પંખ કા પંછી હું મૈં - તાનસેન - ડીન મધોક / પંડિત ઈન્ન્દ્ર (?) - ખેમચંદ પ્રકાશ 

સુરેન્દ્ર - મુસાફિર હંસી ખુશી હો પાર - વિશ્વાસ - ગીતકાર: ડૉ. સફદર 'આહ' -  સંગીત: ફિરોઝ નિઝામી બી એ

ઈશ્વરલાલ - પિયા દેશ હૈ જાના - જ઼ુબાન - ગીતકાર: મહરૂલ ક઼ાદરી – સંગીત: સી રામચંદ્ર

સોંગ્સ ઑફ યોર દ્વારા વિષદ વિશ્લેષણની મદદથી Best songs of 1943: Wrap Up 1  માં વર્ષના શ્રેષ્ઠ ગાયકની પસંદગીની ચર્ચા કરે છે અને 'તાનસેન' માટે કે એલ સાયગલને વર્ષના શ્રેષ્ઠ ગાયક તરીકે વિભૂષિત કરે છે.

જોકે ગીતોની સંખ્યા, વિષય વૈવિધ્ય અને તેની સાથે ગાયકીની અને સ્વરની વ્યાપક પહોંચનાં વૈવિધ્યને ધ્યાનમાં લેતાં ૧૯૪૩નાં વર્ષ માટે મને સૌથી વધારે પસંદ પડેલ પુરુષ ગાયક જી એમ દુર્રાની છે.