ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૭નાં ગીતો : પુરુષ-પુરુષ યુગલ ગીત અને ત્રિપુટી/ત્રિપુટી+ગીતો

પુરુષ-પુરુષ યુગલ ગીત

૧૯૪૭નં વર્ષ માટે હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષમાંથી એક જ પુરુષ-પુરુષ યુગલ ગીત મળી શક્યું છે.

જી એમ સાજન, મોહમ્મદ રફી, સાથીઓ - દેશમેં સંકટ આયા હૈ અબ કુછ કરકે દીખાના હૈ - આપકી સેવામેં - સંગીતકાર દત્તા દેવજેકર - ગીતકાર મહિપાલ

ત્રિપુટી/ત્રિપુટી+ગીતો

સંખ્યાની દૃષ્ટિએ ૧૯૪૭નાં વર્ષ માટેનાં ત્રિપુટી ગીતો સાંભળવા મળે છે ૫ સંગીતકારોની માત્ર ૬ ફિલ્મોમાની રચના સ્વરૂપે, પરંતુ ગાયકો અને ગીતની સીચ્યુએશનની દૃષ્ટિએ વૈવિધ્ય વધારે જોવા મળશે. હિંદી ફિલ્મ ગીત કોષમાં હજૂ પણ બીજાં બે-ત્રણ ત્રિપુટી ગીતો જોવા મળ્યાં હતાં, પણ તેમની યુ ટ્યુબ લિંક ન મળી શકી હોવાને કારણે અહીં તેમને સમાવ્યાં નથી.

બહુ જાણીતાં થયેલાં ગીતો

ઝોહરા, નુરજહાં, શમશાદ બેગમ, સાથીઓ -હાયે રે ઊડ ઊડ જાયે મોરા રેશમી દુપટ્ટા - મિર્ઝા સાહિબાન – સંગીતકાર: પંડિત અમરનાથ, હુસ્નલાલ ભગતરામ – ગીતકાર: ક઼મર જલાલાબાદી 

ઝોહરા, નુરજહાં, શમશાદ બેગમ, સાથીઓ -રૂત રંગીલી આયી ચાંદની છાયી, ચાંદ મોરે આજા હો - મિર્ઝા સાહિબાન – સંગીતકાર: પંડિત અમરનાથ, હુસ્નલાલ ભગતરામ – ગીતકાર: ક઼મર જલાલાબાદી

ગીતા રોય, લતા મંગેશકર, ચિતળકર - જવાની કી રેલ ચલી જાયે રે - શેહનાઈ – સંગીતકાર: સી રામચંદ્ર – ગીતકાર: પી એલ સંતોષી

ઓછાં સાંભળેલાં ગીતો

આભા, ગીતા રોય,જી એમ દુર્રાની, સાથીઓ - ચમકત ચમકત દામિની શોર કરત ઘનઘોર - ગીત ગોવિંદ - સંગીતકાર જ્ઞાન દત્ત - ગીતકાર પંડિત ઈન્દ્ર (ભાગ ૧)

ગીતા રોય,રેખા રાની,જી એમ દુર્રાની, સાથીઓ - વિયોગન દીપ શીખા સી જલ રહી - ગીત ગોવિંદ - સંગીતકાર જ્ઞાન દત્ત - ગીતકાર પંડિત ઈન્દ્ર (ભાગ ૨)

ગીતના બીજા બે ભાગ - મન હી મનમેં જલને લગી (ગીતા રોય, રેખા રાની, જી એમ દુર્રાની) અને માન જા માન જા માનિની (રેખા રાની, જી એમ દુર્રાની)ની યુટ્યુબ લિંક નથી મળી શકી.

ગીતા રોય, રાજકુમારી, ભાટકર, સાથીઓ - બૃજમેં ધુમ મચા જા ઓ મથુરા કે રાજા - નીલ કમલ - સંગીતકાર બી વાસુદેવ - ગીતકાર કેદાર શર્મા

મોહમ્મદ રફી, ગીતા રોય, લલીતા દેઉલકર, સાથીઓ - હમ બંજારે સંગ હમારે ધુમ મચા લે દુનિયા - સાજન - સંગીતકાર સી રામચંદ્ર - મોતી બી એ

મોહમ્મદ રફી, ગીતા રોય, લલીતા દેઉલકર, સાથીઓ -સંભલ કે જૈયો બંજારે, દેલ્હી દૂર હૈ  - સાજન - સંગીતકાર સી રામચંદ્ર - મોતી બી એ

ગીતા રોય, બીનાપાની મુખ્રર્જી, ચિતળકર - ચઢતી જવાની મેં ઝુલો ઝુલો મેરી રાની - શેહનાઈ – સંગીતકાર: સી રામચંદ્ર – ગીતકાર: પી એલ સંતોષી

બીનાપાની મુખર્જી, મીના કપૂર, મોહનતારા, સાથીઓ - છુક છુક છૈયા છૈયા...સોને કી મછરીયાં - શેહનાઈ – સંગીતકાર: સી રામચંદ્ર – ગીતકાર: પી એલ સંતોષી

હવે પછીના અંકમાં આપણે ૧૯૪૭નાં ‘મારાં ગમતાં યુગલ ગીતો’થી યુગલ ગીતોની ચર્ચા પૂરી કરીશું.

ચર્ચાની એરણે : ૧૯૪૭નાં ગીતો : સ્ત્રી - સ્ત્રી યુગલ ગીતો

૧૯૪૭નાં વર્ષમાં, પુરુષ સૉલો ગીતોમાં ગાયકોનાં વૈવિધ્યની સરખામણીમાં  સ્ત્રી સૉલો ગીતોમાં આપણે ગાયિકાઓનાં વિપુલ વૈવિધ્યની ખાસ નોંધ લીધી હતી. તે સામે મુકેશ અને મોહમ્મદ રફી સિવાયના 'અન્ય પુરુષ' ગાયકોનાં સ્ત્રી-પુરુષ યુગલ ગીતોમાં આપણે ગાયક અને ગાયિકાઓ અને તેમની જોડીઓનાં વૈવિધ્યની પણ નોધ લીધી હતી. ૧૯૪૭નાં વર્ષનાં ગીતોની આટઆટલી લાક્ષણિકતાઓ જોયા પછી જ્યારે હવે આપણે સ્ત્રી-સ્ત્રી યુગલ ગીતોને ચર્ચાની એરણે લઈએ છીએ ત્યારે આપણા મનમાં અપેક્ષાઓનું જ વૈવિધ્ય ઘણું હોય એ સ્વાભાવિક કહી શકાય.

૧૯૪૭નાં સ્ત્રી-સ્ત્રી યુગલ ગીતો આપણને એ અપેક્ષાના સંદર્ભે નિરાશ પણ નથી કરતાં. ગીતોની સંખ્યા પણ સારી એવી છે. જો કે

- હિદી ફિલ્મ ગીતકોષમાં નોંધાયેલાં બધાં જ ગીતો યુ ટ્યુબ પર હોત, અને

- હિંદી ફિલ્મ ગીતકોષમાં ૧૯૪૭ની બધી ફિલ્મોનાં ગીતોની વિગતો ઉપલબ્ધ શક્ય બની હોત

તો સ્ત્રી-સ્ત્રી યુગલ ગીતોની સંખ્યા હજૂ પણ વધારે હોત.

જો કે એકાદ બે ગીતને બાદ કરતાં બાકીનાં બધાં ગીતને આ ચર્ચાની એરણે લેવાને કારણે મેં પહેલી જ વાર સાંભળ્યાં છે, જોકે આમ થવાનું કારણ  ૧૯૫૦ પહેલાંનાં ગીતોનું  મારૂં મર્યાદીત જ્ઞાન જ છે.

આશા ભોસલે, શમશાદ બેગમ - સુનાઊં હાલ-એ- દિલ કૈસે - અંધોંકી દુનિયા - સંગીતકાર: વસંત દેસાઈ - ગીતકાર: દીવાન શરાર 

અમીરબાઈ, રાજકુમારી - મિલને કી ઋત આ ગઈ સખી રી, ખીલને કી ઋત આ ગઈ - ભક્ત ધ્રુવ - સંગીતકાર:  શંકર રાવ વ્યાસ 

લલીતા દેઉલકર, કૃષ્ણા ગાંગુલી, કોરસ - ઝુલના ઝુલો મોરે પ્યારે લાલા રે - ભક્ત ધ્રુવ - સંગીતકાર:  શંકર રાવ વ્યાસ 

ગીતા રોય, શમશાદ બેગમ - યે હસીનો કે મેલે અલબેલે - ભૂખ - સંગીતકાર: અનિલ બિશ્વાસ - ગીતકાર: ડૉ. સફદર 'આહ'

ઉમા દેવી, સુરૈયા - બેતાબ હૈ દિલ દર્દ-એ-મુહબ્બત કી અસર સે - દર્દ - સંગીતકાર: નૌશાદ અલી - ગીતકાર: શકીલ બદાયુંની  

ઝોહરાબાઈ, રાજકુમારી - ન ઘર અપના....કિસકો સુનાઊં ગ઼મકા ફ્સાના - દૂસરી શાદી - સંગીતકાર ગોવિંદ રામ - ઈશ્વર ચંદ્ર કપૂર

ઝોહરાબાઈ, મીના કુમારી - છીન લી હમારી હંસી, દે ગયે રોના હમકો - દુનિયા એક સરાઈ - સંગીતકાર - હંસરાજ બહલ - ગીતકાર કેદાર શર્મા

ઝોહરાબાઈ, રાજ્કુમારી - ફીર બાદલ ઘીર ઘીર આયે રે મેરા જિયા ડોલત જાયે રે - ગાંવ - સંગીતકાર: ખેમચંદ પ્રકાશ - ગીતકાર: ડી એન મધોક

ગીતા રોય, બીનાપાની મુખર્જી - મેરી આંખેં ચમ ચમ... ક્યા ઈસી કા નામ હૈ પ્રીત - લીલા - સંગીતકાર: સી રામચંદ્ર - ગીતકાર: ક઼મર જલાલાબાદી 

ગીતા રોય, રાજ્કુમારી - બોલ બોલ બાલ બેદર્દી ક્યા તેરી મરઝી હૈ - નીલ કમલ - સંગીતકાર બી વાસુદેવ - ગીતકાર કેદાર શર્મા

ગીતા રોય, રાજકુમારી - જવાની અગર હૂક દિલ કી દબાયે - નીલ કમલ - સંગીતકાર બી વાસુદેવ - ગીતકાર કેદાર શર્મા

ગીતા રોય, રાજકુમારી - માંને ભેજા ઢોર ચરાને ઢોર લે ગયી બન મેં - નીલ કમલ - સંગીતકાર બી વાસુદેવ - ગીતકાર કેદાર શર્મા

બેબી વિમલા, બેબી શૈલા - બચપન હૈ એક ખેલ સુહાના - રેણુકા - સંગીતકાર સરદાર મલિક - ગીતકાર ક઼મર જલાલાબાદી 

અમીરબાઈ, શમશાદ બેગમ - હમારે અંગના હો હમારે અંગના આજ બાજે શહનાઈ - શહનાઈ - સંગીતકાર સી રામચંદ્ર - ગીતકાર પી એલ સંતોષી 

હવે પછીના અંકમાં આપણે ચર્ચાની એરણે ૧૯૪૭નાં પુરુષ-પુરુષ યુગલ ગીત અને ત્રિપુટી/ત્રિપુટી+ગીતો સાંભળીશું.