Tuesday, September 8, 2015

૧૯૫૦નાં ગીતો : ચર્ચાની એરણે - યાદગાર પુરુષ-ગીતો (૧) : મુકેશનાં યાદગાર ગીતો



Best songs of 1950: And the winners are?ની આપણી સફરનો યાદગાર સ્ત્રી (સૉલો)ગીતોની ફેરમુલાકાતનો તબક્કો આપણે પૂરો કરી ચૂક્યાં છીએ. હવે બીજા તબક્કામાં યાદગાર પુરુષ (સૉલો)ગીતોની ફેરમુલાકાત કરીશું.
સ્ત્રી-સૉલો ગીતોની સરખામણીમાં પુરુષ સૉલો ગીતોની સંખ્યા ઓછી જ રહી છે. એટલે આપણા મૂળ લેખની યાદી -Best Songs of 1950 - Memorable Songs and  Special Songs-માં પણ આ ગીતોનું પ્રતિનિધિત્વ પાંખું કહી શકાય તેવું રહ્યું છે. આ કારણે ૧૯૫૦નાં વર્ષમાં પુરુષ સૉલો ગીતોનાં વૈવિધ્યનો ન તો પૂરો અંદાજ આવે કે ન તો અલગ અલગ ગાયકોની એ સમયે શૈલી કેવી રહી હતી તેનો પણ પૂરો ખયાલ આવે. તેથી , આપણે Best Songs of 1950 - Memorable Songs and  Special Songs  ઉપરાંત હરમિન્દર સિંધ 'હમરાઝ'ના હિંદી ફિલ્મ ગીત કોશ'ની પણ મદદ લઈને આપણી પ્રસ્તુતિને થોડી વધારે વિશદ અને વિગત પ્રચુર બનાવેલ છે.
૧૯૫૦નાં યાદગાર પુરુષ સૉલો ગીતોની સફરની શરૂઆત મુકેશનાં યાદગાર ગીતોથી કરીશું.
પ્રીત લગાકે મૈંને યે ફલ પાયા - આંખેં - રાજા મહેંદી અલી ખાન - મદન મોહન
તેરી દુનિયામેં દિલ લગતા નહીં - બાવરે નૈન - કેદાર શર્મા - રોશન
મોહબ્બત ભી ઝૂઠી ઝમાના ભી ઝૂઠા - હમારી બેટી - પંડિત ફાની - સ્નેહલ ભાટકર
બેરૂખી બસ હો ચૂકી - હમારી બેટી - સ્નેહલ ભાટકર
તુમ જબ મિલ કર છૂટ ગયે - બેબસ - જલાલ મલીહાબાદી - ગણપત રાવ
મૈં તુમસે પ્યાર કરતા  - બેબસ - જલાલ મલીહાબાદી - એસ કે પાલ
વોહ દિખલા લે હમ કો પોલીસ યે થાના.. કિસ્મત મેં યહી લિખા થા - હંસતે આંસૂ - મજરૂહ સુલ્તાનપુરી - ગુલામ મોહમ્મદ 


સખી રી મેરે મન કે આંગન આના - પ્રીત કે ગીત - પ્રેમી - શ્યામ બાબુ પાઠક


જિસે હમ યાદ કરતેં હૈ - પ્રીત કે ગીત - પ્રેમી - શ્યામ બાબુ પાઠક 

દો દિલોંકે મિલનેકા યે બહાના હોગા - રાજ મુકુટ - ભરત વ્યાસ - પંડિત ગોબિંદ રામ 
હે પ્રિયે તુમ્હારે સ્વાગત કો - રામ દર્શન - રમેશ ગુપ્તા - ડી સી દત


          ક્રમશઃ ||  ૧૯૫૦નાં ગીતો : ચર્ચાની એરણે - યાદગાર પુરુષ-ગીતો (૨) : તલત મહમૂદનાં યાદગાર ગીતો

Saturday, September 5, 2015

ગીત ગાતાં ગાતાં વેપાર કરવાની કેવી મજા, ભાઇ કેવી મજા... (૫)

'ગીત ગાતાં ગાતાં વેપાર કરવાની મજા' લેતાં રહેવાની અવધિને ભાઈશ્રી બીરેન કોઠારીએ ખાસ્સી જહેમત લઇને લંબાવી આપતી વખતે આપણને ૧૯૬૦ પહેલાંના ગીતોની પહેચાન ૧૯ મે, ૨૦૧૫ના રોજ કરાવી. આજે હવે ૧૯૭૦ના દસકામાં નજર કરીએ.............

૪૯.કહતા હૈ જોકર સારા જમાના(મેરા નામ જોકર-૧૯૭૦ | સંગીતકાર - શંકર જયકિશન | ગાયક – મુકેશ
રાજ ક્પુરનો 'શાશ્વત' જોકર, શેરીએ શેરીએ, બયોસ્કૉપમાં આરકેની જૂની ફિલ્મોના સદાબહાર ટુકડા બાયોસ્કૉપ પર બતાવે અને જીવનની ફિલોસોફીને ગાઇ બજાવીને વહેંચે...
 ૫૦.(ક) પૈસા ફેંકો તમાશા દેખો(દુશ્મન - ૧૯૭૧ | સંગીતકાર લક્ષ્મીકાંત પ્યારેલાલ | ગાયક લતા મંગેશકર)
આજના મલ્ટીપ્લેક્ષ થીયેટરના કન્સેપ્ટને ટક્કર મારે એવો મોબાઇલ થીયેટરનો આ પ્રયોગ છે!


 
૫૦.(ખ) –દેખો દેખો દેખો, બાઈસ્કોપ દેખો (દુશ્મન–૧૯૭૧ | સંગીતકાર લક્ષ્મીકાંત પ્યારેલાલ| ગાયક લતા મંગેશકર)
ચાલતાંફરતાં થિયેટરથી માત્ર લોકોનું મનોરંજન કે પોતાનો ગુજારો જ નહીં પણ જેને સંભળાવવું છે તેને સંદેશો પણ પહોંચાડવાની કળા પણ અહીં જોવા મળે છે. આમ એક જ માધ્યમનો એકથી વધારે ઉપયોગ પણ કરવાની આવડત પણ સફળ રીતે કામે લગાડાવની કોઠાસૂઝની પણ દાદ તો દેવી જ રહી !


૫૧.દુનિયામેં રહના હો તો કામ કર પ્યારે (હાથી મેરે સાથી- ૧૯૭૧| સંગીતકાર : લક્ષ્મીકાંત પ્યારેલાલ | ગાયક: કિશોર કુમાર
આ ગીતમાં કશું વેચવાનું નથી, પણ હુન્નરના કરતબ બતાવીને નાણાં કમાય છે. તે સાથે 'ઉપયોગી' ન બની રહીએ – There is no free lunch -, તો દુનિયામાં ટકવું મુશ્કેલ બની રહેશે તેવો સણસણતો સંદેશ પણ કહી જાય છે.
 
૫૨.જીવન ચલને કા નામ(શોર-૧૯૭૨ | સંગીતકાર - લક્ષ્મીકાંત પ્યારેલાલ ગાયક - મહેન્દ્ર કપુર, મન્ના ડે, શ્યામા ચિત્તર)
સાયકલ ચલાવવાનો વિક્રમ સ્થાપી અને પોતાનાં પરિવારજન માટે નાણાં એકઠાં કરવાનો સામૂહિક પ્રયાસ
 
૫૩.લે લોચંપા, ચમેલી, ગુલાબ લઈ લો (સોને કે હાથ – ૧૯૭૩| સંગીતકાર : રવિ | ગાયક : આશા ભોસલે)
માત્ર ફુલો જ નહીં આ માલણ તો ખુશી અને આશાની પણ વહેંચણી કરે છે…
 
૫૪.ઉપરવાલે તેરી દુનિયામેં, કભી જેબ કિસી કી ના ખાલી મિલે (હાથ કી સફાઈ -૧૯૭૪ | સંગીતકાર : કલ્યાણજી આણંદજી)
આ કોચિંગ ક્લાસમાં ગ્રાહકોનાં ખીસ્સાં સદા ગરમ રહે તેવી (ખિસ્સાકાતરુઓની)પ્રાર્થના કરાતી રહે છે !


 
૫૫.ક્યા હુઆ યારોં ગરીબીકે હમ પાલે હૈ (બંડલબાઝ – ૧૯૭૬ | સંગીતકાર : આર ડી બર્મન | ગાયક : કિશોર કુમાર અને આશા ભોસલે)
'બંડલબાઝ'તો ભરી મહેફિલમાં પણ ખાલી ડબ્બાની લેવેચ કરી લે


 
૫૬.રાખી લે લો જી લે લો (હત્યારા-૧૯૭૭ | સંગીતકાર : કલ્યાણજી આણંદજી)
આ ગીત આખું નહીં, સાવ નાનું છે, પણ ખેલ કંઇક બહુ પક્કો જણાય છે


અને બોનસમાં :
 
૫૭.મારો મામો મેહોણાનો ને હું છું અમદાવાદી (સંતુ રંગીલી -૧૯૭૬|સંગીતકાર :અવિનાશવ્યાસ |ગાયક : આશાભોસલે
મેહાણાના મામાની આ અમદાવાદી 'માય ફેર લેડી' ભાણી ગજરા વેચવા નીકળી છે.


 
૫૮.હું અમદાવાદનો રીક્ષાવાળો (મા બાપ – ૧૯૭૭ | સંગીતકાર : અવિનાશ વ્યાસ| ગાયક : કિશોર કુમાર)
અમદાવાદની સફરની માણવા માટે રીક્ષા પણ વપરાય...


'૭૦ના દાયકા સુધીની સ્વરોજગારને ફિલ્મનાં ગીતોમાં ઢાળતાં રહેવાની, અને તે રીતે સ્વરોજગારકારને પણ સમાજમાં મુઠ્ઠી ઉંચેરૂં સ્થાન બક્ષવાની એક આગવી રીત પછીના સમયની ફિલ્મોમાં આગળ ચાલતી રહી છે કે તે તો જોયું નથી, કારણકે આપણે 'ફિલ્મ સંગીતની સફર' ૧૯૬૦ /૭૦ના દાયકા સુધી જ કરવી તેમ નક્કી કર્યું હતું.પણ જો એ સફર ચાલુ રહી હોય, તો બદલતા જતા સમયની સાથે સ્વરોજગારના પ્રકાર અને તેની રજૂઆતમાં કોઇ ફેરફાર આવ્યા કે નહીં તે જાણવું રસપ્રદ તો બની રહે..........
'૮૦ પછીના દાયકાનાં આ પ્રકારનાં ગીતોની જાણ કરવાનું આ સાથે ઈજન પાઠવીએ છીએ, જો એક લેખ જેટલાં ગીતો મળશે, તો આ લેખમાળાના હપ્તા વધારીશું....

[આ પૉસ્ટમાટે This Singing Businessને  ગુજરાતીમાં અનુવાદિત કરવા માટે સંમતિ આપવા બદલ વેગુ 'હાર્વેપામ'સ બ્લૉગ'નો હૃદયપૂર્વક આભાર.