હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વનો બ્લૉગૉત્સવ - ૬/૨૦૧૪

હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વ - '૬ /૨૦૧૪ 'બ્લૉગૉત્સવ સંસ્કરણ’માં આપનું સ્વાગત છે.

આ મહિને આપણે આપણા નિયમિત ગણાય તેવા બ્લૉગ્સની સાથે સાથે કેટલાક અન્ય બ્લૉગ્સના જૂના, પણ રસપ્રદ ને માહિતીપ્રદ લેખોની મુલાકાત પણ લઇશું.

Suraiya’s songs by SD Burman

સચીન દેવ બર્મનનો હિંદી ફિલ્મ જગતમાં પ્રવેશ પ્રમાણમાં મોડો કહી શકાય. એટલે નૌશાદ જેવા અન્ય સંગીતકારોના પ્રમાણમાં તેમનાં સુરૈયાનાં ગીતો બહુ જ થોડાં છે.તેમણે માત્ર ત્રણ ફિલ્મોમાં જ સાથે કામ કર્યું, જેના પરિપાકરૂપે આપણને સુરૈયાનાં સચીન દેવ બર્મનની ધુનમાં બધું થઇને ચૌદ ગીત જ મળ્યાં છે. પરંતુ સચીન દેવ બર્મનની ખાસીયત રહી છે કે જે ગાયકો સાથે તેમનાં ઓછાં ગીતો છે, તે બધાં જ સંગીતકાર અને ગાયક બંને માટે શિરમોર તો રહ્યાં જ છે. જેમ કે 'અફસર'નાં મન મોર હુઆ મતવાલા અને નૈન દિવાને કછુ નહીં માને  માને ના બે જ ગીતો હોત, તો પણ સચીન દેવ બર્મન અને સુરૈયાનું સંયુક્ત યોગદાન અમર જ બની રહેત.

Songs of Yore completes four years - With a tribute to Juthika Roy

'સોંગ્સ ઑફ યૉર'ને તેની ચાર વર્ષની મંઝિલ પૂરી કરવા બદલ ખાસ અભિનંદન. અભિનંદનમાં "ખાસ' તત્વ છે - આ કાર્નિવલના લેખકના ફિલ્મી ગીતોના શોખને સુગઠિત પરિમાણ આપવામાં 'સોંગ્સ ઑફ યૉર'નો બેશક ફાળો.

ચાર વર્ષની સફર પૂરી કરવાના પડાવ પર  ૧૯૨૦માં જન્મેલ જ્યુથિકા રોયને અંજલિ આપે છે. સાત વર્ષની વયે બાળકી જ્યુથિકાએ રેડિયો પર રવિન્દ્ર સંગીત પર આધારીત 'આર દેખોના, અંધારે આમેય દેખતે દાઓ' ગાયું. ૧૯૩૫-૩૬માં મીરાં ભજનોની તેમની પહેલી રેકર્ડ બહાર પડી. તે પછી મીરાં ભજનોને આગવી શૈલિથી ગાવા માટે તેમનું બહુ જ લોકપ્રિય સ્થાન બની રહ્યું.

શ્રી અરૂણકુમાર દેશમુખે atul's bollywood song a day- with full lyrics પર જ્યુથિકા રોય પર કરેલા બહુ જ માહિતીપ્રદ મહેમાન લેખ - Mandir ho har kadam pe pooja ho subah shaam-માં જ્યુથિકા રોય અને કમલ દાસ ગુપ્તાનાં ગૈર-ફિલ્મી યુગલ ગીતને રજૂ કર્યું છે.

જ્યુથિકા રોય પર થયેલા તાજા લેખોની સાથે સાથે, 'અનમોલ ફનકાર' પર જ્યુથિકા રોયના વિવિધ ભારતી પરના એક ઈન્ટરવ્યુને પણ માણીએ.

The incredible brother-sister in music: Anil Biswas’s songs for Parul Ghosh

ફિલ્મ સંગીત જગતમાં એક વધારે બહુ જ મહત્વનાં જોડાણમાં અનિલ બિશ્વાસ અને પારૂલ ઘોષનું સંયુક્ત યોગદાન બહુ ઉચ્ચ સ્થાન પર રહેલ છે. બંને સંબંધે ભાઇ બહેન છે તે વાતનું આ બાબતે બહુ મહત્વ ન ગણાય. પારૂલ ઘોષનો હિંદી ફિલ્મ જગતમાં પ્રવેશ તેમના પતિ, પ્રખ્યાત બાંસરીવાદક, પન્નાલાલ ઘોષનાં સંગીતમાં ગવાયેલ ફિલ્મ આંદોલન (૧૯૫૧)નું સમુહ ગીત વંદે માતરમ છે. પારૂલ ઘોષે તેમની કારકીર્દીમાં ૨૫ જેટલી ફિલ્મોમાં સોએક ગીતો ગાયાં હતાં. તેમના સમયના લગભગ બધા જ અગ્રિમ સંગીતકારો માટે તેમણે ગાયું છે.

Ten of my favourite Sunil Dutt songs સુનીલ દત્તે પરદા પર ગાયેલાં એકલ ગીતો પૈકી દસ ગીતોની યાદી છે. અહીં એક ફિલ્મમાંથી એક જ ગીત લીધેલ છે. આ લેખની ચર્ચામાં પણ સુનીલ દત્તનાં બીજાં કેટલાંક ગીતો પણ રજૂ થયાં છે.

Twin Songs એકની સાવ જ પાછળ આવતાં 'જોડીયાં ગીતો' છે. ફિલ્મમાં એક ગીતની પાછળ પાછળ જ બીજું ગીત, કોઇ પણ સંવાદ કે સીન આવ્યા સિવાય જ રજૂ કરા યેલ છે. આ ૧૪ ગીતોને સીધાં પણ સાંભળી શકાશે.

Forgotten Melodies (Part 1) – My Favourite Dance Sequences From My Father’s Films તરૂણ બોઝ અભિનિત ફિલ્મોમાં ફિલ્માયેલાં નૃત્ય ગીતોને યાદ કરતો પહેલો હપ્તો છે.

Lively songs from Naushad માં નૌશાદે ૧૯૪૦, '૫૦ અને '૬૦ના સમયમાં તર્જબધ્ધ કરેલાં "ઝમકદાર" ગીતો રજૂ કરાયાં છે. અહીં 'ઝમકદાર' એટલે માત્ર ખુશી અને આનંદને વ્યકત કરતાં જ ગીતો એવો અર્થ નથી કરાયો. સામાન્ય રીતે વિચારમાં ખોવાઇ ગયેલાં ગીતોની લય ધીમી હોય છે, પરંતુ અહીં પસંદ કરેલાં ગીતોમાં તો કોઇક કરૂણ ગીતોમાં પણ ઝડપી લય વપરાઇ છે. અહીં આવરી લેવાયેલ ૨૪ ગીતો અહીં પણ સાંભળી શકાશે.

ચોથી જૂન નુતનનો જન્મ દિવસ છે.  Nutan’s Biography  અને તેની સાથે Lady Nutan વડે આપણે નુતનનાં જીવનની વાતોને યાદ કરીએ.  સિનેપ્લૉટ પર પર નુતન વિશે બહુ જ રસપ્રદ માહિતી જાણવા મળે છે.

Jaikishan - The Eternal Prince of Hindi Film Music એ જયકિશનનાં પુત્રી ભૈરવી જયકિશનનો ઇન્ટરવ્યુ છે. તેમણે 'દિલ એક મંદિર'નાં ગીત યાદ ન જાએ બીતે દિનોંકીની પ્રેરણા જયકિશનને મૂળ સ્પેનીસ ગીત Besame Mucho માંથી મળી હતી તેમ યાદ કરીને કોઇ પણ ઘુનમાં ભારતીય સંવેદનાના પ્રાણ ભરી દેવાની જયકિશનની બહુ જ આગવી લાક્ષણિક આવડતને બીરદાવી છે.

Evolution of the Hindi film song (Part 1, Part 2, Part 3, Part 4, Part 5 and Part 6)માં હિંદી ફિલ્મનાં ગીતોની ઉત્ક્રાંતિની તવારીખનો આલેખ કરાયો છે. એમાંના થોડા અંશ વિગતે જોઇએ :

૧૯૩૦ અને '૪૦ના દાયકામાં જી એમ દુર્રાની, અરૂણ કુમાર , પારૂલ ઘોષ, ઝોહરાબાઇ અંબાલેવાલી, અમીરબાઇ કર્ણાટકી, રાજકુમારી , શમશાદ બેગમ અને સુરૈયા જેવાં ગાયકો  હિંદી ફિલ્મ જગતમાં આવ્યાં. તે પછીથી ગાયકોની એક નવી પેઢી પણ દાખલ થવા લાગી હતી. પુરૂષ પાર્શ્વગાયકોમાં શંકર રાવ વ્યાસ ૧૯૪૩માં ફિલ્મ 'રામરાજ્ય'માં મન્ના ડેને લાવ્યા. ૧૯૪૪માં નૌશાદે મોહમ્મદ રફીને 'પહલે આપ'થી લાવ્યા તો ૧૯૪૫માં અનિલ બિશ્વાસે મુકેશને 'પેહલી નઝર'માં લાવ્યા. આ બધામાં મોહમ્મદ રફીનું સ્થાન બહુ જ મહત્વનું બની રહ્યું.

“૧૯૫૦ના દાયકામાં મોહમ્મદ રફી, કે મુકેશ કે કિશોર કુમારે તો ધૂમ મચાવી જ હતી, પણ તે સાથે મન્ના ડે, તલત મહમૂદ કે હેમંત કુમારનાં યોગદાનને પણ નઝરંદાજ ન કરી શકીએ...તે દરમ્યાન સ્ત્રી પાર્શ્વગાયિકાઓ માં મીના કપુર, આશા ભોસલે, ગીતા દત્ત, અને એક અને એક માત્ર લતા મંગેશકર પણ હિંદી ફિલ્મ્સ સંગીતનાં આકાશમાં પોતાનું સ્થાન જમાવી રહ્યાં હતાં.

હવે આપણે મોહમ્મદ રફી વિષેના લેખો / વિડીયોની મુલાકાત લઇએ :

Mohammed Rafi - VOA Tribute માં મોહમ્મદ રફીનો બહુ જ વિરલ ઇન્ટરવ્યુ અને તેમની પસંદનાં ગીતો સાંભળી શકીશુ.

આ કાર્યક્રમ VOA ઉર્દુ સેવા અને  VOA અંગ્રેજી ડિવિઝનનો સંયુક્ત કાર્યક્રમ છે. ૧૯૭૭માં લંડનની મુલાકાત સમયે બીબીસીની હિંદી સેવાના પણ તે પછીથી  VOA અંગ્રેજીના સુભાશ વોહરાએ રેકર્ડ કરેલો ઇન્ટરવ્યુ છે.આ કાર્યક્રમમાં તેમની પસંદનાં ગીતો પણ આવરી લેવાયાં છે.

અહીં અમીન સાયાનીનાં બહુ જ અંતરંગ અવલોકનો પણ સાંભળી શકાશે.

મોહમ્મદ રફીનાં પુત્રવધુ, યાસ્મીન ખાલીદ રફીએ Mohammed Rafi – My Abba, A Memoire  પુસ્તક પ્રસિધ્ધ કર્યું છે. 'આઉટલૂક'માંના લેખ With A Song on His Lipsમાં સત્ય સરણ આ પુસ્તકની સમીક્ષા કરતાં લખે છે - રફીની જેમ બહુ ઓછાં ગાઇ શક્યાં, બહુ ઓઅછાં લોકો તેમના જેટલી લોકચાહના મેળવી શક્યાં. આ સ્મરણગાથામાં રફીની બહુ ઓછી જાણીતી વાતોને બહુ માર્દવતાપૂર્વક પેશ કરાઇ છે.

મૂળ લેખ વાંચવાની ઉત્સુકતા વધે એ સારૂ કરીને અહીં આવરી લેવાતા લેખોની બહુ જ ટુંકી ઝલક જ આપણે અહીં રજૂ કરીએ છીએ. આપને આ રીતે થતી રજૂઆત ગમે છે ?

 

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સનો બ્લૉગોત્સવ - જૂન, ૨૦૧૪

ગુણવત્તા સંચાલન વિષેના લેખ અને બ્લૉગ્સના બ્લૉગોત્સવનાં જૂન, ૨૦૧૪ સંસ્કરણમાં આપનું હાર્દિક સ્વાગત છે.
હાલમાં આપણે વિગતે ચર્ચા કરવા માટે આપણે બિન સંવદિતા / બિન અનુપાલનનો વિષય પસંદ કરેલ છે. માર્ચ ૨૦૧૪નાં સંસ્કરણમાં આપણે “બિન સંવદિતા” વિષે, એપ્રિલ ૨૦૧૪ના અંકમાં “બિનઅનુપાલન વિષે અને મે ૨૦૧૪ના અંકમાં "સવાદિતા'વિષેની મૂળભૂત સ્તરે વાત કરી હતી.
આજનાં જૂન ૨૦૧૪નાં આ સંસ્કરણમાં, આપણે 'અનુપાલન'ની વાત કરીશું.

• બીઝનેસ ડીરેક્ટરી Conformance / અનુપાલનની વ્યાખ્યા કરતાં જણાવે છે – પ્રમાણીકરણ કે પુષ્ટિકરણ જેથી નક્કી થાય કે એ ઉત્પાદન કે સેવા કે વ્યવહાર કોઇ કાયદા કે સ્વીકૃત પ્રણાલિકાઓ કે નિયત નિયમો કે નિયમનો કે કરારની શરતોની જરૂરિયાતો પૂરી કરે છે.

• ગુજરાતી શબ્દકોષમાં 'સમાનુરૂપતા' કે 'અનુકૂળ'જેવા સમાનાર્થી પ્રયોગ જોવા મળે છે. આ વિષયમાં અંગ્રેજીમાં નીચે મુજબ માહિતિ જોવા મળે છે –

Synonyms

accord, accordance, agreement, conformity, congruence, congruency, congruity, consonance, harmony, tune

Antonyms

conflict, disagreement, incongruence, incongruity, incongruousness

Related Words

compatibility; assimilation, integration; oneness, solidarity, togetherness; affinity, empathy, sympathy

Near Antonyms

contrast, discrepancy, disparateness, disparity, dissimilarity, distinction, distinctiveness, distinctness, diverseness, diversity, unlikeness; deviance, divergence; discord, discordance, dissension (also dissention), dissent, dissidence, disunity, friction, strife; variability, variance; incompatibility

• પૂર્તતા કે અનુપાલન ?\Compliance vs Conformance?

પૂર્તતા એ ઔદ્યોગિક વ્યવહારોમાં સામાન્યપણે વપરાતો શબ્દપ્રયોગ છે જેનો અર્થ કરી શકાય કે ઉત્પાદન કે સેવા કે તંત્ર વ્યવસ્થા કોઇ એક માપદંડ કે માનકને અનુસરે છે. પૂર્તતા કરતાં ઉત્પાદનો કે સેવાઓ કે તંત્રવ્યવસ્થાઓના વિક્રેતાઓ નિયત માનકની કેટલી હદે પૂર્તતા થઇ છે તે જણાવે તેવી અપેક્ષા રાખવામાં આવે છે.

જ્યારે અનુપાલન એ પદ્ધતિસરનાં પરીક્ષણના આધાર પર તે ઉત્પાદન કે સેવા કે તંત્ર વ્યવસ્થા નિયત માનકને ૧૦૦% અનુસરે છે કે કેમ તેનું કથન છે.

• અનુપાલનનું ખર્ચ \ Cost Of Conformance - ઉત્પાદન (કે સેવા કે તંત્રવ્યવસ્થા) સારી "ગુણવત્તા'નું હોય તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે થતું કુલ ખર્ચ. માનકો, પ્રશિક્ષણ અને પ્રક્રિયાઓ જેવી 'ગુણવત્તા પ્રતીતિ' પ્રવૃત્તિઓ અને સમીક્ષા, ઑડીટ, તપાસ અને પરીક્ષણ જેવી ગુણવત્તા નિયમન પ્રવૃત્તિઓ પણ અહીં આવરી લેવાયેલ છે.

બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો અનુપાલનનું ખર્ચ એ સંસ્થા દ્વારા પોતાનાં ઉત્પાદનોની ગુણવત્તામાં કારાયેલ રોકાણ છે.

ASQના મુખ્ય પ્રબંધક તરીકે શ્રી બીલ ટ્રોયએ ૨૭મી મેના રોજ નિવૃત્ત થયેલ પૉલ બોરવસ્કી પાસેથી પદભાર સંભાળી લીધો છે. બીલ ટ્રોય વિષે વધારે પૂરક માહિતિ અહીંથી જાણવા મળી શકશે.

 આપણી એક નિયમિત કૉલમ Blogger Round Upમાં નવી પ્રવૃત્તિ જોવા મળે છે - ASQની વર્ષ ૨૦૧૪ની 'ગુણવત્તા અને સુધારા'ના વિષય પરની વિશ્વ પરિષદમાં ગુણવત્તા અને શિક્ષણના સંબંધોની ચર્ચા અગ્રસ્થાને રહી.

અને ASQ TVના વર્તમાન અંક, એકગુટ કામગીરી \Teamworkમાં, કોઇપણ ટીમ તેનાં ધેય સિધ્ધ કરીને ધાર્યાં પરિણામો મેળવવામાં કેમ સફળ રહે છે તે જાણવા મળશે.
આ વિષય સાથે અન્ય સંલગ્ન વિડીઓ ક્લીપ્સ પણ રસપ્રદ છે –

• It Takes A Teamમાં ટીમ તરીકે અસરકારક અને રચનાત્મક પણે કામ કરીને આપણી પરિયોજનાઓનાં મૂલ્યને કેમ વધારવું તે જોઇએ.

Team excellence award process
More team excellence finalist projects
Creativity strategies

• Story 1 : Team Excellence - પરિયોજનાઓમાં સામાન્યપણે અનુભવાતા અવરોધો કેમ કરીને ટાળવા, જેથી પરિયોજનાઓનો અમલ એકગુટ સ્તરે થાય.

• Story 2 : Coca Cola Team - કોકા -કોલાં કપનીએ આંતરરાષ્ટ્રીય ટીમ ઉત્કૃષ્ટતા પારિતોષીકનાં માળખાંના ઉપયોગ દ્વારા, સ્પેન અને પોર્ચુગલનાં ઠંડા પીણાનાં તેમના કાર્યક્ષેત્રમાં ગ્રાહકોનાં સંતોષ અને પીણાંની સલામતીનાં સ્તરમાં વૃધ્ધિ કરી.

• Story 3: Quality Tool – Seven Creative Strategies - ટીમ રચનાત્મકતાને લગતાં સાધનો અને વ્યૂહરચનાઓની શોધખોળ

• Story 4: Extreme Team Events - કેટલીક સંસ્થાઓ નિતાંત ઘટનાઓ અને સાહસીક પડકારોના ઉપયોગ વડે ટીમોમાં રચનાત્મકતા વિષેનાં પ્રોત્સાહન અને પ્રેરણાના જુસ્સામાં વધારો કરે છે.

આ મહિનાના આપણા ASQ’s Influential Voice છે – રોબર્ટ મિશેલ.

રોબર્ટ મિશેલ પાસે ઉત્પાદન, નફો જેનું પ્રાથમિક ધ્યેય નથી એવી પ્રવૃત્તિઓ અને શહેરી વ્યવસ્થાઓમાં

પ્રવૃત્ત સંસ્થાઓ સાથે કામ કરવાના ૩૦ વર્ષના અનુભવનું ભાથું છે. તે ઉપરાંત તેઓ 3Mમાં કોર્પોરેટ કક્ષાએ ગુણવત્તા અને લીન સિક્ષ સિગ્માની કામગીરી પણ સંભાળે છે. Quality Matters તેમનો બ્લોગ છે.

એ બ્લોગ પર ઘણા રસપ્રદ લેખોના સ્વરૂપે વ્યાવહારિક અનુભવો વિષે જાણવા મળે છે. તે પૈકી, Sustaining Excellence માં આજે આપણે ઊંડાણથી નજર કરીશું –

“3Mનાં અગ્રણીઓ અને સંચાલકો નિયમિતપણે મૅક્નાઇટ સિદ્ધાંતોને જોરશોરથી અમલમાં મૂકતાં જ રહે છે :
"જેમ જેમ આપણો વ્યાપાર વિકસે તેમ તેમ જવાબદારીઓ સોંપતા જવું તેમ જ લોકો પોતાની પહેલ કરવાની વૃત્તિનો વધારે ને વધારે ઉપયોગ કરે તેમ કરવું બહુ જ મહત્વનું બની રહે છે. આના માટે સહિષ્ણુતાની જરૂર અધિક માત્રામાં પડે છે. આપણે જેમને જવાબદારી અને સત્તા સોંપી છે એ લોકો જો ખરેખર સારાં હશે તો તેમને પોતાનું કામ પોતાની રીતે કરવું હશે.
ભૂલો તો થવાની. પણ જો વ્યક્તિ તાત્વિક રીતે સાચી હશે તો તેમણે કરેલી ભૂલો લાંબે ગાળે ગંભીર નહીં નીવડે, કારણ કે તેમાંથી જ તેઓ કામ કરવાની સાચી રીત શીખતાં રહેશે અને બીજાંઓને જણાવતાં પણ રહેશે.
“જે સંચાલન મંડળ ભૂલોની પાછળ આદુ ખાઇને પડી જાય છે તે પહેલ કરવાની વૃત્તિ માટે ઘાતક છે.આપણે જો વિકાસ કરતાં જ રહેવું હશે તો આપણને પહેલ કરવાની વૃત્તિવાળાં વધારે ને વધારે લોકો જોઇશે તે પણ નિર્વિવાદ છે.”

QAapire.comના આપણા મિત્ર તન્મય વોરાએ પણ આ જ વિષય પર, On Initiatives, Making Mistakes and McKnight Principles for Innovation લેખ કર્યો હતો.

આ મહિને પણ Curious Cat Management Improvement Carnival શ્રેણીમાં કંઇ નવું જોવા નથી મળતું.

પણ Practicing Mistake-Promoting Instead of Mistake-Proofing at Apple માં એક બહુ જ રસપ્રદ અનુભવ વિષે જાણવા મળે છે. ભૂલરહિત પરિવેશને આગળ કરવાને બદલે ઍપલ ભૂલપ્રોત્સાહનને આગળ કરતું હોય તેવા અનુભવની અહીં વાત કરાયેલ છે. પ્રક્રિયાની ગુણવત્તામાં અજાણતાં પણ આ પ્રકારનાં અનઅપેક્ષિત પરિણામો ઘૂસી ન જાય માટે, અને એમ થયેલું જોવા મળે તો બહુ વધારે નુકસાન થાય તે પહેલાં જ તેને ખાળવા માટે સભાનપણે ત્વરિત અસર કરે તેવા ઉપાયો કરવાનું મહત્વ પણ આ લેખ સમજાવી જાય છે.

અનુપાલન અને સંવાદિતાની મૂળભૂત ચર્ચાઓને કારણે એ શબ્દપ્રયોગોનાં હાર્દને સમજવામાં મદદ મળી કે કેમ તે વિષે આપના પ્રતિભાવો જરૂરથી જણાવશો.


આપણા બ્લૉગોત્સવને વધારે રસપ્રદ, માહિતીપ્રદ અને ઉપયોગી બનાવવા માટે આપનાં સૂચનો, પ્રતિભાવો અને વિવેચનોની અપેક્ષા સાથે....