એક ગીતનાં અનેક સ્વરૂપ - ૯ - સરખા મુખડા, ફિલ્મો જૂદી, અંતરા અને બીજું ઘણું જૂદું : [૯]

વર્તમાનમાં ફિલ્મ જગતને લગતું કંઈક વાંચવા મળે અને તેમાંથી આપણી આ શ્રેણી માટેનું એકાદ ગીત મળી જ રહે એ ઘટનાક્રમ આજના અંક માટે પણ બરકરાર છે.

'ગુજરાત સમાચાર'માં શ્રી અજિત પોપટની અઠવાડીક કોલમ 'સિને મેજિક'ના ૧૯-૧૦-૨૦૧૮ના લેખમાં હુસ્નલાલ ભગતરામે રચેલાં 'રાખી' (૧૯૪૯)નાં તલત મહમુદના સ્વરમાં ગવાયેલ ગીત તેરી ગલી સે બહુત, બેકરાર હો કે ચલે, શિકાર કરને કો આયે થે, શિકાર હો કે ચલે..નો ઉલ્લેખ છે.

ગીતના મુખડાના શબ્દો વાંચતાંની સાથે મારી જેમ તમને પણ લગભગ આ જ શબ્દોના મુખડામાં પ્રયોગવાળું, હસરત જયપુરીએ લખેલું અને શંકર જયકિશને રચેલું ;શિકાર' (૧૯૬૮)નું ગીત તુમ્હારે પ્યારમેં હમ બેક઼રાર હો કે ચલે, શીકાર કરનેકો આયે થે શિકાર હો કે ચલે ' જરૂર યાદ આવી ગયું હશે.

'અંગુલીમાલ' (૧૯૬૦)માં 'શિકારી શિકાર કરને આયે' એ શન્દોનો પ્રયોગ ખરેખર જંગલમાં રહેતાં લોકોએ શિકાર કરવા આવ્યું જણાતું યુગલ માટે એક ગીતમાં પ્રયોજ્યો છે. ગીતનાં ગાયકો બીજા અંતરામાં આ શિકાર કરવાનાં રૂપકને પ્રેમમાં શિકાર કરવાથવા સાથે પણ બહુ ચતુરાઈથી જોડી બતાવે છે.

ગીતના મુખડામાં અમુક ચોક્કસ શબ્દો સાંભળતાંવેંત એકાદ બહુ સાંભળેલું ગીત પહેલં યાદ આવે અને પછી થોડી વધારે શોધખોળ કરતાં બીજાં પણ કેટલાંક ગીતો મળી આવે એવો એક બી જો પ્રયોગ છે 'રૂખસે પર્દા જ઼રા હટા દો'.

શબ્દોમાં થોડા ફેરફાર સાથે સૌથી પહેલું ગીત જે કદાચ યાદ આવે તે આ હોવાની સંભાવના વધારે કહી શકાય

અપને રૂખ પે નિગાહ કરને દો...રૂખસે નક઼ાબ જ઼રા હટા દો મેરે હૂઝૂર - મેરે હૂઝૂર (૧૯૬૮) - ગાયક મોહમ્મદ રફી - સંગીતકાર શંકર જયકિશન - ગીતકાર હસરત જયપુરી

અને શોધ કરતાં તો યુ ટ્યુબ પર 'રૂખસે પર્દા જ઼રા હટા દો' પર તો બહુ બધી રચનાઓ જોવા મળે છે જેમાંની કેટલીક તો કંઈક અંશે શબ્દોના ધાર્મિક ભાવને લગતી પણ છે. આપણે એ રચનાઓને અહીં વિચારમાં નથી લીધી.

તે સિવાય મોહમ્મદ રફીએ જ સાવ અનોખા અંદાજમાં ગાયેલ બિપિન બાબુલ દ્વારા સંગીતબધ્ધ કરાયેલ અંજુમ જયપુરીની ફિલ્મ 'શાહી મહેમાન' (૧૯૫૫)ની રચનાની નોંધ તો સ્વાભાવિકપણે સઊથી પહેલી જ લેવી પડે…

શક્ય છે કે આપણામાંના ઘણાં માટે આ ગીત થોડું અપરિચિત હશે. તો હજૂ થોડા જ શબ્દોના ફેરફાર સાથેનું એક બીજું ગીત રજૂ કરીએ જે બહુ જ જાણીતું છે.

તુઝકો પર્દા રુખ-એ-રોશનસે હટાના હોગા - લાલા રૂખ (૧૯૫૮) - ગાયક તલત મહમૂદ - સંગીતકાર ખય્યામ

લગભગ આ જ શબોના પ્રયોગ પરથી આરબ સંસ્કૃતિની નબળી નકલ સમાન એક ગીત આ પણ છે -

ધાર્મિક અને ફિલ્મોમાં આ શબ્દો પરના મુખડા પરની રચનાઓ ઉપરાંત વ્યાવસાયિક ધોરણે જે લોકો 'ગઝલ શૈલી'ના ગાયકો તરીકે ઓળખ્યા છે તેવા ગાયકોએ પણ આ રચનાને પોતપોતાના અંદાજમાં રજૂ કરી છે -

જગજિત સિંઘ

તલત અઝીઝ

અનુપ જલોટા

પાકીસ્તાનમાં એક કદાચ ખાનગી મહેફિલમાં હિજાબ-સજ્જ ગાયિકાઓ પોતાની રચનાઓ રજૂ કરતી હોય એવા એક મંચમાં સદીઆ કાઝમી નામક ગાયિકાની રજૂઆત

આ શ્રેણીમાં હજૂ પણ કેટલાંક ગીતોની નોંધ લેવાની રહે છે જે હવે પછીના અંકમાં સાંભળીશું.