'દિલ ઢુંઢતા હૈ... ફુર્સત'....... સર્જન કરો, લાણી કરો અને દિલથી માણો

Sunday, August 31, 2025

હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વનો બ્લૉગોત્સવ - સંપુટ # ૧૩ – મણકો : ૮_૨૦૨૫

હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના સુવર્ણ યુગથી સંકળાયેલાં બ્લૉગવિશ્વના બ્લૉગોત્સવના ૧૩ મા સંપુટના મણકા - ૮_૨૦૨૫માં આપનું સ્વાગત છે.

Dances on the Footpath બ્લોગિંગનાં Eighteen Years ઉજવે છે.

આજના અંકમાં અંજલિઓ અને યાદોને સાંકળતા લેખો તરફ વળીશું –

Birthday wishes to Vyjayantimala! જેમણે હિંદી સિનેમામાં ૧૯૫૧ થી ૧૯૭૦ સુધી રોમેન્ટિક મુખ્ય ભૂમિકાઓમાં કામ કર્યું.

In Gulzar’s cinema, estranged lovers, joie de vivre and great songs - Devarsi Ghosh - ત્રણ દાયકાઓ સુધી ગુલઝારે નૉંધપાત્ર ફિલ્મોનું દિગ્દર્શન સંભાળ્યું.

આ પણ વાંચીએ

Gulzar and RD Burman: A combination in contrast and excellence - ગુલઝાર અને આર ડી બર્મનથી વધારે અલગલગ વ્યક્તિઓ કદાચ બીજી કોઈ ન હોઈ શકે. ગુલઝાર ગંભીર, સંવેદંશીલ કવિ છે તો આર ડી બર્મન , છૉટે નવાબ જેવા, ઉતાવળા, બેફિકરા, અધિરા મનાતા. તેમ છતાં બન્ને વચ્ચે મૈત્રીનું જોડાણ ઉદાહરણીય હતું,

The Rare Gulzar: Ten Hidden Lyrical Gems - ગુલઝારનાં કેટલાંય ગીતો તો આપણા હૃદયના એક ખૂણામાં સંતાઈને ધબકે છે.

Leela Naidu – The Enigma Lives On - SMM Ausaja - અનુરાધા (૧૯૬૦)ય્હી હૃષિકેશ મુખર્જીએ તેમની ફિલ્મ કારકિર્દીની શરૂઆત કરી. તેમણે થોડીક ફિલ્મો જ કરી, પણ એ ફિલ્મોનો તેમનો એક અનોખો ચાહક વર્ગ રહ્યો છે. તેમની છેલ્લી ફિલ્મ પ્રદીપ કૃષ્ણની ઈલેક્ટ્રિક મુન (૧૯૯૨) હતી.

What ‘Sholay’ is not - Atul Sabharwal - રમેશ સિપ્પીની વેરનાં વળામણાંની કથાને ૧૫ ઓગસ્ટનાં પચાસ વર્ષ થયાં.

Sholay, in fragments: a 50th anniversary tribute, મોંયા મોં કહેવાતી બહુખ્યાત રસાળ કથાનકની જેમ આ ફિલ્મને ટુકડા ટુકડાઓમાં કલ્પી અને માણી છે, પણ હજુ 'પુરી' નથી થતી.

"Choodi Nahin Mera Dil Hai Dekho Dekho Toote Na" - Zahida - ZAHIDA HUSSAIN - Talented, Beautiful But Unfortunate

Rafi sings for O P Nayyar – ઓ પી નય્યરની જન્મશતાબ્દીની ઉજવણી સાથે મોહમ્મદ રફીની ૪૫મી પુણ્યતિથિની યાદમાં કેટલાંક ગીતો.

RD Burman’s best songs for Rafi - આર ડી બર્મને મોહમ્મદ રફીના સ્વરમાં લગભગ ૧૨૫ જેટલં ગીતો રચ્યાં છે.

ઇન્ડિયન એક્ષપ્રેસનાં Sampada Sharma નાં અઠવાડીક કોલમ, Bollywood Rewind, ના લેખો –

· Meena Kumari was thrown out of the house she bought by her father, paid him Rs 2 lakh to get married; was treated as a ‘meal ticket’ by her family - ૧૯૭૨માં બત્રીસ વર્ષની ઉમરે જ મીના કુમારી જન્નતનશીન થયાં. તેમના પિતા, અલી બક્ષે, મીના કુમારી ચાર વર્ષનાં હતાં ત્યારે જ કેમેરા સામે ઊભાં રહેવાની ફરજ પાડી હતી.

· Made on a tenth of its budget, this mythological film faced off against Sholay’s tsunami; lead actor observed ‘vrat’ during filming –સોલેની સામે જય સંતોષી માએ જબરદસ્ત ટક્કર આપી હતી અને એ વર્ષે ટિકિટબારી બીજા ક્રમનો વકરો નોંધાવેલો.

વિસરાતી યાદો...સદા યાદ રહેતાં ગીતો ના ૧૦મા સંસ્કરણના ઓગસ્ટ ૨૦૨૫ના અંકમાં શૈલેન્દ્રનાં ગીતોની આર ડી બર્મન દ્વારા સ્વરબદ્ધ કરાયેલી રચનાઓને યાદ કર્યાં. ૨૦૧૭માં આપણે શૈલેન્દ્રનાં અન્ય સંગીતકારો સાથેનો લેખ - શૈલેન્દ્રનાં 'અન્ય' સંગીતકારો સાથેનાં ગીતો – કર્યો તે પછીથી આપણે

૨૦૧૮ - શૈલેન્દ્ર અને રોશન

૨૦૧૯ - શૈલેન્દ્ર અને હેમંત કુમાર, રવિ અને કલ્યાણજી (આણંદજી)

૨૦૨૦ – શૈલેન્દ્ર અને એસ એન ત્રિપાઠી, અનિલ બિશ્વાસ અને સી રામચંદ્ર

૨૦૨૧ - શૈલેન્દ્ર અને શાર્દુલ ક્વાત્રા અને મુકુલ રોય,

૨૦૨૨ - શૈલેન્દ્ર અને કિશોર કુમાર

૨૦૨૩ - બસંત પ્રકાશ અને શૈલેશ મુખર્જી અને

૨૦૨૪ - નીનુ મઝુમદાર

નાં ગીતો સાંભળી ચુક્યાં છીએ.

હવે નજર કરીએ અન્ય વિષયો પરના કેટલાક લેખો પર –

Asha Bhosle, a star on the stage and off it : Asha Bhosle – A Life in Music, Ramya Sarma, Manjul Publishing.

વરસાદમાં Without Getting Drenched! ગવાયેલાં કેટલાંક ગીતો

How Aparna Sen’s cinema is localised in Bengali culture but also universal - Aparna Sen – A Life in Cinema, Devapriya Sanyal, Rupa Publications.

Kuchh Dil Ne Kaha – A Whisper of Simplicity in a Haunting Tune - Shirish Waghmode – ગીતના કાવ્યમય ઊંડાણ, સંયમિત લાગણીઓ અને સંગીત, બોલ અને દૃષ્યોની એક એવી સંપૂર્ણ સહક્રિયા છે જે અદ્‍ભૂત વાતાવરણ રચે છે.

Ten of my favourite ship songs - જહાજ પર ગવાતાં ગીતોમાં ક્યાં તો પરદ અપર અભિનય કરતાં કલાકાર ક્યાં તો જહાજ ચલવતા કર્મચારીઓ કે વ્યાવસાયિકો હોય કે પછી કદાચ ચાંચિયાઓ હોય અથવા તો સરિયાઈ સફરે નીકળેલ ધનિક વર્ગ હોય. એવું જોવા મળે છે.

पहचान तो थी पहचाना नहीं – Songs of Identity and Recognition - માં પહચાન શબ્દના ઓળખું કે પિછાણવું એવા અર્થવાળાં ગીતો અહીં રજૂ કરાયાં છે. જેમકેઃ ક્યું જી મુઝે પહચાના? - બોય ફ્રેન્ડ (૧૯૬૧) - ગીતકારઃ શૈલેન્દ્ર - સંગીતઃ શંકર જયકિશન

Best songs of 1940: Wrap Up 2 માં ૧૯૪૦ ના વર્ષ માટેનાં સ્ત્રી સોલો ગીતોની સમીક્ષા કરવામાં આવી છે અને કમલ ઝરીઆ, સ્નેહપ્રભા પ્રધાન અને કાન દેવીને સહભાગે શ્રેષ્ઠ ગાયક પસંદ કરાયાં છે.

અને હવે વિવિધ વિષયો પરની નિયમિત શ્રેણીઓના લેખો તરફ નજર કરીએ:

ઓગસ્ટ ૨૦૨૫માં વેબ ગુર્જરી પર 'ફિલ્મ સંગીતની સફર'માં પ્રકાશિત થયેલા લેખો:

કોમેડી ગીતો – हम थे वो थी और समा रंगीन समझ गए ना

ફિલસુફીભર્યાં ગીતો – ૩૮ – ज़िन्दगी की यही रीत है

બીરેન કોઠારીની ફિલ્મનાં ક્રેડીટ ટાઈટલ્સ સાથે વાગતાં ટાઈટલ સોંગની શ્રેણીમાં અમર અકબર એન્‍થની (૧૯૭૭)નાં ટાઈટલ ગીતને રજૂ કરે છે.

વાદ્યવિશેષ શ્રેણીમાં પિયૂષ પંડ્યા અને બીરેન કોઠારી આ મહિને ફૂંકવાદ્યો - હાર્મોનિકા/માઉથ ઓર્ગન – ૧ ને લગતાં યાદગાર ગીતોને રજૂ કરે છે..

દિપક સોલીયા 'ધિક્કારનાં ગીતો' માં પ્રેમસંબંધમાં વાંકું પડે ત્યારે માણસ કેટલું વાંકું બોલી શકે તેનો એક નમૂના રૂપે જે અપરાધી, તે ફરિયાદી! રજૂ કરે છે.

ભગવાન થાવરાણી ફિલ્મી ગઝલોનું નાનકડું પણ અનોખું વિશ્વ શ્રેણીમાં સોએક ફિલ્મી ગીતકારોનો સંક્ષિપ્ત પરિચય એમણે ફિલ્મો માટે લખેલી ગઝલો દ્વારા કરાવી રહ્યા છે. આ મહિને એહસાન ઇલાહી, શિરીષ, અસરાર, શૌકત જૌનપુરી અને કુલદીપ સિંગ ‘ ચાંદ ‘ ની ગઝલો પેશ કરે છે.

આ બ્લૉગોત્સવના દરેક અંકના અંતમાં આપણે આજના અંકમાં ઉલ્લેખાયેલ કોઈ પણ પોસ્ટ સાથે સંકળાયેલ હોય એવાં મોહમ્મદ રફીનાં ગીત યાદ કરતાં હોઈએ છીએ. ૨૦૨૫માં આપણે ઓ પી નય્યર રચિત મોહમ્મદ રફીનાં યુગલ ગીતો યાદ કરીશું. હવે આપણે ઓ પી નય્યર રચિત મોહમ્મદ રફી - ગીતા દત્તનાં યુગલ ગીતોની યાદ તાજી કરીશું. ગીતા દત્તનાં ઓ પી નય્યર રચિત ગીતો એટલે ગીતા દત્તની આગવી ઓળખ સમાં ગીતો......