ફુર્સત એ ઇશ્વરીય ભેટ છે. આ પળોને કુટુંબસાથે માણો કે સારી સોબતમાં ગાળો કે આ પળોમાં મનને પ્રફુલ્લિત કરે તેવું વાંચો કે દિલ ઝુમી ઉઠે તેવું સંગીત સાંભળો કે તમે હંમેશ જે કરવા ધારતા હતા પણ કરી નહોતા શકતા તે બધું જ કરો.
હોસ્ટેલમાં રહેતા
વિદ્યાર્થીઓ માટે તેમની મૅસની ખાટીમીઠી
યાદો તેમનાં વિદ્યાર્થી જીવનનું એક એવું પાસું છે જેની સીધી નહીં તો આડકતરી પણ અસર
તેનાં વિદ્યાથી તરીકેનાં જીવન પર પડતી હોય છે. ભોજનશાળાનું દેખીતું મહત્વ તો વિદ્યાર્થીઓને
પૌષ્ટિક, સ્વાદિષ્ટ, વૈવિધ્યપૂર્ણ અને ઉભયપક્ષને
પોષાય એ મુજબનો ખોરાક પૂરો પાડવાનો ગણાય. પરંતુ અહીં મળતો સમય સામાન્યપણે
વિદ્યાર્થીઓએ માટે તેમની ચિંતાઓ ભૂલીને એકબીજાને હળવા મળવા માટેનો એક આદર્શ સમય
બની રહેતો. અમારા માટે તો હોસ્ટેલ કે ઇન્સ્ટિટ્યુટમાં મળવાનું ન થયું એવા સિનિયર્સ કે એમ એસસીની અલગ અલગ શાખાઓ
અને એમ ફાર્મના હોસ્ટલ સહપાઠીઓને મળવા માટે એક બહુ સગવડભર્યો મંચ પણ ભોજનશાળા બની રહેતી.
આ પહેલાં મને ૧૯૬૫-૬૬નાં
પ્રિ. સાયન્સનાં વર્ષ માટે વી પી. મહાવિધાલય (વલ્લભ વિદ્યાનગર, ગુજરાત) ની અને ૧૯૭૦-૭૧નાં એન્જિનિયરિંગના છેલ્લા વર્ષ માટે એલ ડીની
હોસ્ટેલની ભોજનશાળાઓનાંસવારનાં અને
સાંજનાં ભોજનનો જે અનુભવ હતો તેના કરતાં ઉપરોક્ત દરેક પરિમાણનાં સંદર્ભમાં અહીનાં
ભોજન ઘણાં વધારે સારાં લાગ્યાં હતાં.
એક સાથે દસથી બાર લોકો જમવા
બેસી શકે એવાં ટેબલોની બે પંક્તિઓની હરોળ અને દરેક ટેબલની એક એક બાજુએ બબ્બે બાંકડા
એવી એ સમયની ભોજનશાળામાં જમવા બેસવાની સગવડો કરકસરયુક્ત હતી. દાળ, શાક, ભાત વગેરે મોટાં બાઉલમાં પીરસાતાં અને ગરમ ગરમ રોટલી દરેકની થાળીમાં પીરસાતી.
રામકૃષ્ણ ગોયંકા ત્રણેક વર્ષ
પહેલાં ફરી એક વાર રૂબરૂ ગયા હતા અત્યારે તેમણે લીધેલા ફોટોગ્રાફસ દર્શાવે છે કે હવે
તો આ બધી વ્યવસ્થાઓમાં બહુ સારા ફેરફારો થઈ ગયા છે.
તેમણે તેમની એ મુલાકાત દરમ્યાન
ભોજનશાળાનાં વાતાવરણને પણ વિડીયો ક્લિપ - Budh Bhawan dining hall – live–માં બહુ
જીવંત સ્વરૂપે
કેમેરામાં ઝીલી લીધેલ છે.
( લગભગ ૭.૩૦ થી ૯.૦૦) સવારનો
નાસ્તો, (૧.૦૦ થી ૨,૩૦) બપોરનું અને (૭.૦૦થી ૯.૦૦) રાતનું જમણ અને સાંજનો
હળવો નાસ્તો (ટિફીન) પિલાણીની રોજીંદી વિદ્યાર્થી પ્રવૃત્તિઓનો એક અભિન્ન હિસ્સો
હતાં.
સાદા પરોઠાની સાથે ચણા, છોલે કે
રાજમા, પુરી-ભાજી જેવી વાનગીઓથી
દિવસની શરૂઆત થતી. રવિવારના સવારના નાસ્તામાં બ્રેડ પકોડા હોય. સાથે ચા કે કોફી તો
હોય જ ! પિલાણી આવ્યા પછી મને સવાર અને બપોરની ચા નિયમિત પીવાની ટેવ પડી.
બપોરનું અને રાતનું જમણ રોટી, શાક, દાળ-ભાત અને દહીંની એક
વાટકીનાં ઉત્તર ભારતનાં પારંપારિક જમણનાં જુદાંજુદાં મિશ્રણો વડે સભર રહેતાં. જે જે
દિવસે આખા અડદની કાળી દાળ જમવામાં હોય ત્યારે જિમની અમારી પ્રેરણામૂર્તિ એવો કેન્ની
દાળમાં બે ચમચા ઘી ભેળવીને બે ત્રણ મોટા વાટકા દાળ અને પાંચ
છ રોટલી જમી જતો. તેના સ્નાયુબધ્ધ શરીર માટે
તે જે આકરી કસરતો કરતો તેના માટે જરૂરી પ્રોટીન અને કાર્બોહાઈડ્રેટ્સનો પુરવથાણું આ
રહસ્ય હતું!
જોકે શનિવાર અને
રવિવારનાં બપોરનાં જમણ 'ખાસ' ગણાતાં.શનિવારે બપોરે આલુ પરાઠા અને દહીં, સાથે દાળ અને ભાત હોય.
શિયાળામાં મુલી પરાઠા પણ તેમાં ઉમેરાય. અમારી બેચના મોટા ભાગના વિદ્યાર્થીઓ કમસે કમ ત્રણ આલુ પરાઠા તો આરોગતા જ
હશે. 'પાતળી' ગુજરાતી રોટલી ખાનારો
મારા જેવો 'ગુજ્જુ' પણ બહુ થોડા સમયમાં ત્રણ-પરાઠા-બ્રિગેડનો નિયમિત સભ્ય
બની ગયો હતો. ૬+ પરાઠા ખાનાર મહારથીઓની સંખ્યા પણ કમ તો નહોતી જ !!.
રવિવારે બપોરે પુરી, બટાકાની મસાલા (ફ્રેંચ ફ્રાય) કતરી અને મટરની સબ્જી હોય, શિયાળામાં તો હરે મટરની સાથે પનીર કે ખોયા (માવો) પણ
ઉમેરાય. મહિને એકાદ વાર નવરત્ન કોરમા પણ બને. રવિવારનું બપોરનું જમણ તો લગભગ બધા જ લોકો બે પેટ કરીને જમતા.
એટલે પછી, બપોર પછી આખી હોસ્ટેલને આફરો ચડતો અને મોડી સાંજ સુધી
આખી હૉસ્ટેલ ભારે પેટે ઊંઘ ખેંચતી.
બપોરના નાસ્તાનાં ‘ટિફિન’માં ચા કે કોફી સાથે સમોસા, કચોરી, ટીક્કી, ચાટ કે વેજીટેબલ સેન્ડવીચ હોય. સવારના નાસ્તા
કે બપોર કે રાતનાં જમણની જેમ ‘ટિફિન’માં પીરસાતી વાનગીઓ અમર્યાદિત માત્રામાં ન રહેતી.
રવિવારે ‘ટિફિન’ ન હોય.
જે લોકોએ માંસાહારનો વિકલ્પ
પસંદ કર્યો હોય તેમને અઠવાડીયામાં ત્રણ દિવસ આમલેટ, ફ્રેંચ ફ્રાય કે બાફેલાં ઇડાં જેવી બે
ઇંડાની વાનગીઓ સવારના નાસ્તામાં અને બે દિવસ બપોરનાં જમવામાં મીટની કોઈ વાનગીઓ મળતી.
માંસાહારી વિકલ્પનું માસિક મેસ બિલ ૫૦ થી ૬૦ રૂપિયા વધારે આવે.
ઉત્તર ભારતીય રસોઈ પ્રણાલી
મુજબનું જમવાનું મને તો લગભગ પહેલા દિવસથી જ ખૂબ ભાવી ગયું હતું.
ઉત્તર ભારતીય રસોઈ પ્રણાલીની
વાત નીકળતાં મને એક બહુ સ-રસ કિસ્સો યાદ આવે છે.
પહેલાં ઉનાળુ વેકેશનથી
પાછાં ફરતાં હું ઘરેથી કાચી કેરીના છુંદાની બરણી સાથે લાવ્યો હતો (જોકે ખરેખર તો
એમ કહેવું જોઈએ કે મારાં માએ મને બળજબરી કરીને સાથે વળગાવ્યો હતો !)
સાંજે પહોંચીને જ રાતનાં પહેલાં જ જમણના અર્ધાએક કલાકમાં જ એ બરણી તો સાફ થઈ ગઈ.
અમારામાંના ઘણા વિદ્યાર્થીઓને ગુજરાતી 'ગળ્યાં' દાળ અને શાકના સ્વાદના (નાકનું ટીચકું ચડાવી દે તેવા)
સ્વાદના આછાપાતળા અનુભવ હતા, પણ “મરચું નાખેલ આ 'મુરબ્બો'”તો બધાં માટે નવો જ અનુભવ હતો ! એ પછી એ 'આચાર' હતું એમ ચોખવટ કરવાની
મારી હિંમત નહોતી ચાલી ! એ અઠવાડીયાનાં મેં ઘરે લખેલ પત્રમાં એટલું જ લખ્યું હતું
કે બધાંને છુંદો બહુ ભાવ્યો હતો. કયાં કારણસર ભાવ્યો હતો તે તો પછીનાં વેકેશનમાં
ઘરે ગયો ત્યારે, મારાં માને રૂબરૂમાં, માંડ માંડ, સમજાવી શકેલો !
SAFARNAMA: In Pursuit of Two Iconic Lives – મોહમ્મદ રફીની જન્મ
શતાબ્દીની શ્રેણીમાં દિલીપ કુમારના ૧૦૨માં જન્મ દિવસે મોહમ્મદ રફીએ ગાયેલાં દિલીપ
કુમાર માટેનાં ચૂંટેલાં ગીતોને એન વેંકટરામન યાદ કરે છે.
Rafi sings for Raj Kapoor – રાજ કપૂરનો મુખ્ય પાર્શ્વ
સ્વર મુકેશ હતા તેમ છતાં આર કે ફિલ્મ્સ સિવાય મોહમ્મદ રફીએ પણ રાજ કપૂર માટે ૩૦
ગીતો ગાયાં છે.
Sadke Heer Tujh Pe Hum Fakir Sadke - Deleted
song of Mohd. Rafi || 100th birth anniversary of Mohd. Rafi and Raj Kapoor
The essential Shyam Benegal films, from ‘Ankur’ to
‘Welcome to Sajjanpur’-એમની ફિલ્મોએ અસમાનતા, અન્યાય અને માનવ વિચિત્રતાઓ તરફ બહુ ઠંડકથી
અને ક્યારેક વળી હાસ્યમિશ્રિત ધ્યાન આકર્ષિત કર્યું.
સમાંતર સિનેમાએShyam Benegalખોયા– શ્યામ બેનેગલની સર્જનાત્મક ઊર્જા સદા ચેતનવંતી રહી, પરિણામે તેઓએ તેમનાં નવાં નવાં પરિમાણો સાર
કર્યાં. તેઓ દસ્તાવેજી ફિલ્મ બનાવતા હોય કે ફીચર ફિલ્મો કે લઘુ ફિલ્મો કે સિરિયલો
બનાવતા હોય, તેમની ફિલ્મ નિર્માણનું હાર્દ અકબંધ રહ્યું.
તેમનો અવાજ હમેશાં નિર્ભેળ, દૂરગામી અને અસમાધાનકારી રહ્યો.
The quiet and fierce courage of
the women in Shyam Benegal’s cinema-Sanjukta Sharma
– સરેરાશ ભારતીય સ્ત્રીની લઘુતાને, અને ભાર તેમજ પીડાને શ્યામ બેનેગલ જેટલી
જિજ્ઞાસા અને ઊંડાણથી બીજા કોઈએ જોઈ નથી.
Shyam Benegal – Filmmaker of the Real India, Arjun Sengupta, Niyogy
Books.
At Raj
Kapoor centenary event,વિખ્યાત અભિનેતા – ૧૦થી ૧૩
ડિસેમ્બર દરમયાને આયોજિત દિગ્દર્શકની ૧૦ ફીલ્મોનીપશ્ચાદવર્તી રજૂઆત દ્વારા તેમની સિનેમાના સમૃદ્ધ વારસાનો ઉત્સવ બની
રહ્યો.
Raj Kapoor editing Satyam Shivam Sundaram | Courtesy RK Films
The Many Voices of Raj Kapoor – અભિનેતા તરીકેની તેમની સર્વ પ્રથમથી લઈને મુકેશ, અને ક્યારેક મોહમ્મદ રફી, ઉપરાંત અનેક અલગ પાર્શ્વસ્વરો દ્વારા તેમની અભિનય કળા પ્રસરાતી રહી.
Raj Kapoor – As an Actor – Anuradha Warrierમાનવું છે કે ‘આવારા’અને મહા ‘શો-મેન’ તરીકેની છાપમાં રાજ કપૂરની અભિનેતા તરીકેની પ્રતિભા ઓઝપાઈ જતી હતી. અહીં
તેમણે રાજ કપૂરની શ્રેષ્ઠ ભૂમિકાઓને ગ્રંથસ્થ કરેલ છે.
Awara’s Dream Sequence: An Analysis – ફિલ્મોમાં સંગીતનાં અગત્યને પારખવામાં રાજ કપૂરની
દિગ્દર્શક અને નિર્માતા તરીકેની સફળતાનું રહસ્ય સમાયેલું છે. ‘આવારા’ન્નુમ અતિખ્યાત
સ્વપ્ન ગીત તેનું એક ઉદાહરણ છે. તેનું નૃત્ય દિગ્દર્શન ઉદય શકરનાં નૃત્ય સાથીદાર
મેડમ સિમકીએ કરેલું, ઉદય શંકરનાં કલ્પના[1]ની તેમ છાંટ અવશ્યપણે વર્તાય છે.
Salil Chowdhury at 100 | Medley - Sourendro-Soumyojit
દ્વારા ૧૭ નવેમ્બર ૨૦૨૪ના
અપાયેલી સુરાંજલી
The Director's Art | V Shantaram, Bimal Roy, Vijay
Anand, Raj Khosla | SMBR—SAAM Podcast Ep #12
When
Classical Created Classics | Naushad, SD Burman, S-J, Roshan | SMBR—SAAM
Podcast Ep #13
post
on Piano songs, માં પરદા પર ગાયન ગાનાર અભિનેતા/ત્રી પિયાનો વગાડતો/ટી ન હતો/તી જ્યાંરે હવેPiano Songs – 1, જાતે પિયાનો પણ સાથે સાથે વગાડે છે,
Partly
Unheard lyrics of some gemsએવાં ચાર ગીતો છે જેમાં ફિલ્મના
દૃશ્ય કે શ્રાવ્ય સંસકરણ ઉપરાંત પણ અંતરા હોય. એ અંતરાઓ ક્યાંતો ફિલ્મની
પુસ્તિકામાં હોયકે પછી જીવંત સ્ટેજ
કાર્યક્રમમાં ગાયક તેમની નોંધમાંથી ગાય તો આપણને જાણવા મળે છે.
Welcomed
with Arrows- હિંદીમાં તીર અને બાણને અનુક્રમે તીર
અને કમાન કે બાણ અને ધનુષ્ય કહે છે. આપણાં ગીતકારોએ તીર
અને બાણને – કામદેવ શસ્ત્રોનાં - રૂપકો તરીકે પ્રયોજયાં છે. મંજૂરી સાથે And the Music Lives On, by Manek Premchand. Notion Press (2024), pages:
420માંથી રજૂ
मनरे!એવાં ગીતો
છે જે પોતાનાં मन ને
ઉદ્દેશીને ગવાયાં છે॰
અને હવે વિવિધ
વિષયો પરની નિયમિત શ્રેણીઓના લેખો તરફ નજર કરીએ
આ બ્લૉગોત્સવના દરેક અંકના અંતમાં આપણે આજના અંકમાં
ઉલ્લેખાયેલ કોઈ પણ પોસ્ટ સાથે સંકળાયેલ હોય એવાં મોહમ્મદ રફીનાં ગીત યાદ કરતાં
હોઈએ છીએ. ૨૦૨૪માં આપણે મોહમ્મદ રફી વિશે અન્ય
લોકોએ જે કંઈ કહ્યું છે તેની યાદી બનાવી રહ્યાં હતાં.
હવે સમાપનમાં મોહમ્મદ રફીનો પોતા વિષેનો ઇન્ટરવ્યુ જોઈએ .
હિંદી ચિત્રપટ સંગીતના આપણા આ બ્લૉગોત્સવને વધારે
માહિતીપ્રદ, રસપ્રદ અને વૈવિધ્યસભર કરવા માટે આપનાં સૂચનો
આવકાર્ય છે.
અહીં રજૂ કરાયેલ, લેખો,
બ્લૉગ પૉસ્ટ્સ, તસ્વીરો અને વિડીયો / ઓડીયો લિંક્સના પ્રકાશાનાધિકાર
મૂળ રચયિતાના અબાધિત રહે છે.
